Opkomst van handel en ambacht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Tijd van steden en staten

1000-1500

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving

Plaats  gebeurtenissen in chronologische volgorde

1

2

3

4

5

6

Ontstaan van de islam

Ontstaan van landbouw

Ontstaan van de democratie in Athene

Ontstaan christendom

Ontstaan van de eerste steden

Einde van het West-Romeinse Rijk

Plaats  gebeurtenissen in  chronologische volgorde

1

2

3

4

5

6

Augustus wordt eerste Romeinse keizer

Ontstaan van irrigatielandbouw

Ontstaan van de democratie in Athene

Steeds meer Germanen vestigen zich in het Romeinse Rijk

Ontstaan feodale stelsel

Einde van het West-Romeinse Rijk

Lesdoelen

• Je kunt met voorbeelden uitleggen waardoor de landbouwopbrengsten in de 11e eeuw toenamen.
• Je kunt uitleggen waarom hogere landbouwopbrengsten leidden tot meer:

- bevolkingsgroei, 
- specialisatie en 
- de opkomst van steden

Samenleving

• Tot ±1000  -  West-Europa = agrarische samenleving (autarkie; hofstelsel met horigheid)

• Vanaf ±1000 -  West-Europa = agrarisch-urbane samenleving (landbouw met steden, dus handel en nijverheid)

Ontstaan agrarisch-urbane samenleving

Oftewel er ontstaan steeds meer steden

Oorzaken 

• toename van veiligheid (geen oorlogen en/of Vikingen meer)
• toename van voedselproductie, door:

1. technische vernieuwingen in landbouw (andere ploeg, paard voor ploeg)
2. drieslagstelsel  vervangt tweeslagstelsel
3. ontginningen zorgen voor meer landbouwgrond

Vlaanderen profiteerde als eerste van deze vernieuwingen en ontginningen. Vanuit Vlaanderen verspreidde dit zich over de rest van de Nederlanden.

Bevolkingsgroei

• Aan het einde van de ME werden gronden ontgonnnen.
• Betere landbouwmethodes zorgenden voor meer voedsel.
• Voorbeelden van betere landbouwmethodes, verbeterde ploeg, effectiever bemesten en het 3-slagstelsel.
• Doordat er meer voedsel kwam, verdwenen hongersnoden (grotendeels) en werden mensen gezonder. Hierdoor ontstond er een enorme bevolkingsgroei.
• Vooral in Vlaanderen en Noord- Italie groeide de bevolking sterk.
  

de nieuwe ploeg die verder in de grond kwam

Dmv ontginningen werd extra landbouwgrond 'gemaakt'.

Dat kon bijvoorbeeld door bossen te kappen of door veengebied (moerasgebied) te ontwateren dmv slootjes. 

Het resultaat van het ontwateren zie je op de foto

Handel en nijverheid

• In vroege Middeleeuwen was elk dorp autarkisch (=zelfvoorzienend).
• Door betere landbouwmethodes en bevolkingsgroei: specialisatie (er ontstaat weer nijverheid).
• Ambachtslieden gingen wonen op veilige, drukke plek.
• Steden ontstaan bij knooppunten van wegen/ bij kastelen.
• Door toenemende handel en nijverheid groeiden steden weer. Terugkeer agrarisch-urbane (landbouw-stedelijke) samenleving

1000 tot 1300 --> 30 miljoen mensen extra!

Dankzij het voedseloverschot dat ontstond door landbouwverbeteringen!

Wat is geen landbouwverbetering uit de middeleeuwen?

1. Kunstmest
2. Arabisch halsjuk
3. Drieslagstelsel
4. Paarden ipv ossen

Welk begrip wordt hier omschreven?
' Door deze landbouwmethode bracht het land meer op en konden overschotten op markten in steden worden verkocht.'

1. standensamenleving
2. drieslagstelsel
3. de Hanze
4. privileges

Een vereiste voor het ontstaan van een agrarisch-urbane samenleving is

1. er moeten architecten zijn.
2. Het drieslagstelsel moet uitgevonden zijn
3. Er moet een landbouwoverschot zijn
4. Er moet in dat gebied graan zijn

De tijd van jagers en boeren

De tijd van Grieken en Romeinen

De tijd van monniken en ridders

De tijd van steden en staten

Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Het ontstaan van de eerste monotheistische godsdiensten

De verspreiding van het christendom

Herleving van de agrarisch-urbane samenleving

Lesdoelen

• Je kunt met voorbeelden uitleggen waardoor de landbouwopbrengsten in de 11e eeuw toenamen.
• Je kunt uitleggen waarom hogere landbouwopbrengsten leidden tot meer

1. bevolkingsgroei, 
   
2. specialisatie en 
   
3. de opkomst van steden.
   

Een bewering:
Deze bron is een goed voorbeeld van het hofstelsel in de vroege middeleeuwen.
Ondersteun deze bewering door:
- eerst uit te leggen welk kenmerk van het hofstelsel in deze bron naar voren komt en
- daarna de reden te noemen waarom de abdij het hofstelsel gebruikt om de boerderijen te beheren en
- ten slotte een voordeel te noemen van het hofstelsel voor de horige boeren.

Geschiedenis-domino! Leg de stenen op de goede plek zodat de juiste volgorde ontstaat.