Basisstof 1: Voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 3: Vertering

Basisstof 1: Voedingsstoffen

Wat gaan we doen?

• Begin: Voeding en vertering
• Leerdoelen doornemen
• Uitleg basisstof 1 en 2
• Aan het werk
• Verwerking

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Dezes groepen voedingsstoffen noemen;
• De kenmerken en functies noemen van deze 6 groepen voedingsstoffen;
• De kenmerken en functies noemen van voedingsvezel.

Vertering

Wat is een voedingsmiddel?

Wat is een voedingsstof?

Welke voedingsstoffen ken je?

Voeding

Voedingsmiddelen: alles wat je eet of drinkt (wat daarvoor bedoeld is);

Voedingsstoffen: de bruikbare bestanddelen uit voedingsmiddelen.

• Eiwitten, koolhydraten, vetten, water, vitaminen, mineralen
• Kunnen dienen als brandstof/bouwstof/beschermende stof

Eiwitten (proteïnen)

Bestaan uit aminozuren. Bijna alle aminozuren worden in de lever gemaakt.

• Essentiële aminozuren kan je niet zelf maken (8 aminozuren)
• Niet-essentiële aminozuren kun je wel zelf maken.

Eiwitten zijn bouwstoffen en kunnen dienen als brandstof.

Eiwitten (proteïnen)

• Bouwstoffen: bestanddeel cytoplasma, kernplasma, tussencelstof
• Werken ook als: enzymen, hormonen en transporteiwitten

Overtollige aminozuren worden gedissimileerd

• Ammoniak (NH3) ontstaat;
• Wordt omgezet in ureum (in de lever)
• Ureum wordt uitgescheiden met urine

Koolhydraten (sachariden)

Koolhydraten zijn brandstoffen (1g khd = 4kcal)

• Teveel khd gegeten? Insuline zet glucose om in glycogeen
• Grootste deel wordt vet, opgeslagen onder de huid of rondom organen.

Koolhydraten zijn ook bouwstoffen (DNA/ATP/celmembraan)

Koolhydraten (sachariden)

Voedingsvezels zijn onverteerbare koolhydraten (bijv. cellulose).

• Afkomstig van celwanden van planten;
• Bevorderen de darmwerking;
• Geven een verzadigd gevoel.

Vetten (lipiden)

Vetten bestaan uit een glycerolmolecuul en drie vetzuren.

• Verzadigd: alle bindingsplaatsen van C-atomen zijn bezet
• Onverzadigd: niet alle bindingsplaatsen van C-atomen zijn bezet
• Essentiële vetzuren: kan je lichaam niet zelf maken 

Vetten (lipiden)

• Vetten dienen als brandstof (1g vet = 9 kcal) en als bouwstof (celmembranen: cholesterol).
• Via vet krijg je ook bepaalde vitaminen binnen: D - E - K - A
• Cholesterol wordt gebruikt bij de productie van hormonen, gal en vitamine D.

Water, vitaminen, mineralen

Water: belangrijke bouwstof en belangrijk oplosmiddel

• Tevens transportmiddel en belangrijk bij regeling van lichaamstemperatuur

Vitaminen: nodig om processen in je lichaam goed te laten verlopen (bestanddeel van enzymen)

• Belangrijke vitaminen: A, B, C, D en K

Water, vitaminen, mineralen

Provitaminen: hier kan je lichaam zelf vitaminen van vormen

Mineralen (zouten):

• Anorganische stoffen (fosfor, kalium, natrium)
• Bouwstof (botten/tanden, calcium voor bloedstolling)
• Spoorelementen heb je in kleine hoeveelheden nodig + bestanddelen van enzymen en hormonen.

Aan het werk!

Wat: Basisstof 1 van thema 3 (vertering)

Hoe: Fluisteren met je buur

Tijd: 15 min

Hulp: Kijk in je boek/binas/vraag je buur

Klaar: Nakijken en verbeteren

Uitkomst: Basisstof 1 van thema 3 is af