Congruentie

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Congruentie

Je leert:

- naamvallen herkennen en vertalen

- wat congruentie is en hoe het werkt

- wanneer je us/a/um gebruikt

- wanneer je fortis gebruikt

Het zelfstandig naamwoord

- Een zelfstandig naamwoord kan worden verbogen volgens servus (m), femina (v) of bellum (o)

- Een zelfstandig naamwoord kan ook verbogen worden volgens rex (m/v) of nomen (o) 

Let op: een zelfstandig naamwoord kan maar volgens één rijtje gaan. 

Pocula kan dus alleen de nom/acc mv van poculum zijn (en dus niet gaan volgens femina)

Gebruik van het woordenboek

Kijk altijd goed naar de letter(s) achter het woord. Hier: i m

De tweede letter geeft aan hoe de genitivus eruit ziet: populi

Dit woord gaat dus volgens servus (servi)

De m geeft aan dat het een mannelijk woord is

Gebruik van het woordenboek

In dit geval is de nominativus praeda en de genitivus praedae

De f geeft aan dat het een vrouwelijk woord is

Dit woord gaat dus volgens femina

Gebruik van het woordenboek

Dit woord heeft als nominativus poculum en als genitivus poculi. De n geeft aan dat het onzijdig is (denk ook aan neutraal)

Dit woord komt ook voor als poclum. Het werkwoord poto (tussen haakjes) betekent 'drinken' en heeft er dus mee te maken

Gebruik van het woordenboek

Het woord mens heeft als genitivus mentis

Het is een vrouwelijk woord (f)

Het gaat dus volgens rex

Ook mannelijke woorden kunnen volgens rex gaan

Ook het woord miles gaat volgens rex, aangezien de genitivus militis is 

Het is een mannelijk woord (m) 

De dativus zou dan dus zijn: militi of in het meervoud: militibus

De onzijdige variant van rex: nomen

Nomen gaat net als rex, alleen de nominativus en accusativus zijn anders

Let op: bij onzijdige woorden zijn de nom en de acc altijd hetzelfde

De accusativus van lumen is dus ook lumen

Je kunt aan de genitivus (-is) en de n (onzijdig) zien dat het volgens nomen

gaat. De dativus wordt dan: lumini (de stam verandert bij woorden zoals rex en nomen

Welke naamval + getal + geslacht is multitudo? (multitūdō, inis f)

Modi is een ...?

(modus, ī m)

1. gen ev
2. dat ev
3. acc mv
4. abl mv

Negotia is een ...?

(neg-ōtium, ī n)

1. abl ev v
2. nom ev v
3. nom mv o
4. abl ev o

Lacrimae kan NIET zijn een ...?

lacrima (arch. lacruma), ae f

1. gen ev v
2. dat ev v
3. abl ev v
4. nom mv v

Zet onderstaand woord in de dativus mv
clāmor, ōris m (clamo)

Zet onderstaand woord in de acc ev

carmen, inis n (verw. m. cano)

servus

femina

bellum

rex

nomen

cōnsul, lis m

caput, pitis n

cōnsilium, ī n 

classis, is f 

audācia, ae f 

cibus, ī m

Het vreselijke us-rijtje

Het vreselijke us-rijtje kun je als volgt herkennen in het woordenboek:

Dit rijtje hoef je niet uit je hoofd te kennen, maar je moet wel weten waar je het kunt vinden in het woordenboek

Als een woord volgens het vreselijke us-rijtje eindigt op een -u is het een ...?

(bijv. conspectu)

Tip!

Deze vorm onthouden scheelt je veel opzoekwerk!

1. gen ev
2. abl ev
3. dat ev
4. nom mv

En dan nu congruentie

Congruentie houdt in: een zelfstandig nw en een bijvoeglijk nw staan allebei in dezelfde naamval, getal en geslacht

Voorbeeld: puellae bonae (van/voor het goede meisje)

Voorbeeld: regis boni (van de goede koning)

Voorbeeld: regis fortis (van de sterke koning) 

De uitgangen zijn niet altijd hetzelfde. Hoe zit dit? 

Het bijvoeglijk nw

Een bijvoeglijk naamwoord kan altijd gaan via óf:

1. us/a/um

2. fortis/forte (m/v fortis, o forte)

In tegenstelling tot bij een znw kun je een mannelijk bijvoeglijk nw wel vrouwelijk of onzijdig maken.

Voorbeeld: bonum regem (m) en bonam puellam (v)

Het woordenboek gebruiken

Gaat volgens us/a/um

De combi -is, e geeft aan:

gaat volgens fortis

Wat geeft de -e achter fortis aan?

(fortis, e)

In welk opzicht wijkt fortis af van rex?

Bestudeer het overzicht

Vraag 1: wat geeft de -e in het woordenboek bij fortis aan?

Vraag 2: in welk opzicht wijkt fortis af van het rijtje van rex?

Congruentie

Als een znw en een bijv nw bij elkaar horen, moeten de volgende dingen hetzelfde zijn:

- naamval

- getal

- geslacht

Bepaal eerst naamval, getal en geslacht van het znw. Verbuig vervolgens het bijv nw volgens het goede rijtje

Maak congruerend:
clamorem (clarus)

(clāmor, ōris m)

us/a/um

fortis/forte

bellus, a, um

barbarus

in-gēns, gen. gentis

aeger, gra, grum

civilis, e

carae

Sleep het bnw naar het congruerende znw

vocis

(vōx, vōcis f)

matronam

(matrona, ae f)

gaudio

(gaudium, i n)

consilium

(consilium, i n)

omne

(omnis, e)

simili

(similis, e)

caram

(carus)

bonae

(bonus)

Maak congruerend: igni (aestuosus)

(ignis, is m)

Maak congruerend: puellas (fortis)

Koppel de congruerende woorden.

cervīx, īcis f tergum, ī n 

draco, ōnis m

arvum, ī n

unguis, is m

ōs¹, ōris n

avidus, a, um 

fortis, e

longus, a, um

saevus, a, um

vacuus, a, um

insignis, e

terga

dracone

arvo

ungues

ora

cervicibus

avidos

fortem

longis

saeva

vacuo

insigni

Hoe gaat het congrueren nu? Wat gaat nu beter en wat wil je eventueel nog leren?