H5.1 Zoutformules en namen versie 2

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5.1 Zoutformules en namen

Leerdoelen

• Je leert hoe zouten worden gevormd.
• Je leert een aantal ionsoorten kennen en hoe een ionrooster ontstaat.
• Je leert hoe je namen en formules van zouten opstelt.

Voorkennis

geleid 

electriciteit

geleid

geen elektriciteit

moleculaire stof (aq) 

metalen(s)

metalen(l)

zouten(s)

zouten (aq)

zouten(l)

moleculaire stof (s)

ZOUTEN

MOLECULAIRE STOFFEN

Zout

Moleculaire stof

NaI

CuO

NH₃

Methaan (CH₄) 

KF

NaCl

ion of geen ion ?

1. ion
2. geen ion

Vorming van een zout

• Atoommodel van Bohr: protonen en
  neutronen in kern, elektronen in schillen eromheen.
• Valentie-elektronen zijn elektronen
  in de buitenste schil.
• Edelgasconfiguratie: 8 elektronen
  in buitenste schil. 

Vorming van een zout

• Na heeft 1 valentie-elektron
• Wordt zelf Na⁺-ion
  
  
• Cl heeft 7 valentie-elektronen.
• Wil er nog 1 bij voor een edelgasconfiguratie
• Wordt zelf Cl^- -ion

Vorming van een                 zout

• Metaal en een niet-metaal
• Ionen die ontstaan trekken elkaar aan: ionbinding
• Ionen zitten in een ionrooster

Enkelvoudige ionen

• Enkelvoudige ionen bestaan uit
  1 atoomsoort
  
• Er bestaan atoomsoorten met verschillende ion-ladingen. Dit wordt aangeven met Romeinse cijfer: goud(I)-ion of goud(III)-ion.
  
• Binas tabel 40 A: ionlading

Enkelvoudige          ionen

• In de naamgeving eindigen negatieve ionen op -ide.

Samengestelde ionen

• Samengestelde ionen bestaan uit twee of meer verschillende atoomsoorten.
• Binas tabel 66B.

Enkelvoudige ion

Samengesteld ion

Na⁺

Cl^-

OH^-

S₂O₃^2-

Br^-

Mg²⁺

NH₄⁺

Naamgeving van een zout

• Systematische naam= Naam van het + ion plus de naam van het - ion.
    Let daarbij op eventuele Romeinse cijfers
  bijv: ijzer(III)chloride of aluminiumoxide
  
  
• Triviale naam: Binas tabel 66A
    Samengestelde ionen 66B  bijv: fluoriet ( = calciumfluoride)

Wat is de systematische naam van waterglas?

Wat is de formule van
het hypochloriet-ion?

Verhoudingsformule van een zout

• Zout is zelf altijd neutraal: NaCl, KCl, FeCl₃, MgF₂, dus geen lading meer
   Komt door de juiste verhouding positieve en negatieve ionen.
  
  
• Verhoudingsformule van ijzer(III)chloride:
  Fe³⁺ en Cl^-:      1 Fe³⁺  en     3 Cl^-  maakt de verhouding neutraal.

      De verhoudingsformule is dus FeCl₃

• Ladingen van ionen te vinden in Binas tabel 40A
• Let op haakjes bij samengestelde ionen: Al(NO₃)₃

Geef de juiste 

verhoudingsformule ("zoutformule")

	Cl -	O 2-	OH -	SO 4 2-
Ca 2+	CaCl 2	CaO	Ca(OH) 2	CaSO 4
K +
Fe 2+
Fe 3+

Geef de juiste 

verhoudingsformule ("zoutformule")

	Cl -	O 2-	OH -	SO 4 2-
Ca 2+	CaCl 2	CaO	Ca(OH) 2	CaSO 4
K +	KCl	K 2 O	KOH	K 2 SO 4
Fe 2+	FeCl 2	FeO	Fe(OH) 2	FeSO 4
Fe 3+	FeCl 3	Fe 2 O 3	Fe(OH) 3	Fe 2 (SO4) 3

Geef de verhoudingsformule voor
aluminiumoxide

Geef de verhoudingsformule voor kaliumsulfide

Geef de verhoudingsformule voor kaliumcarbonaat

gemeenschappelijke kenmerken zouten

 

1. formule  begint met positief metaal- ion gevolgd door negatief  niet metaal-ion
2. geleiden stroom in opgeloste of gesmolten toestand (elektronen kunnen dan vrijer bewegen)
3. vast bij kamertemperatuur (hoog smeltpunt)
4. hebben een kristalstructuur

Vorming van een zout

Zoutrooster

• Een zoutrooster is oneindig
  
• Er is geen begin of eind
  
• Hierdoor is de chemische formule van een zout een verhoudingsformule
  
• Deze geeft de verhouding aan tussen de positieve en negatieve ionen in het rooster.
• De ionen worden bij elkaar gehouden door de ionbinding of zoutbinding.
  

Wat is een zout ?

Een zout is een chemische verbinding opgebouwd uit ionen:  Geladen deeltjes.

Een zout bestaat uit positieve metaalionen en negatieve niet-metaal ionen.

   

Naamgeving enkelvoudige ionen

Positieve ionen: Naam atoom + ion            (Tabel 5.3 boek)

Vb. Na+ => Natrium-ion

Negatieve ionen: Naam atoom + ide ion     (Tabel 5.2 boek)

Vb. Cl- => Chloride-ion

(zie ook PS. Groep 15, 16 en 17): 

Voor de meeste negatieve ionen geldt bij de naamgeving:

naam atoom + ide.

LET OP! Uitzondering: 

Oxide (O2-)

Sulfide (S2-)

Electrovalentie

De officiële term voor de “lading van een ion” is de electrovalentie

  Fe2+ heeft een electrovalentie van 2+

  U6+ heeft een electrovalentie van 6+

  Cl- heeft een electrovalentie van 1-

Samengestelde ionen (behalve waterstofcarbonaat, moet je deze allemaal uit je hoofd kennen)

Zie tabel 5.4 in je boek

Formules van zouten zijn altijd verhoudingsformules.
De totale lading is altijd nul!

Aan de formule kun je zien hoe vaak elk ion aanwezig is in het zout.

Zoutformule

De totale lading van een zout is neutraal

Opdracht: Maak de totale lading van de volgende zouten neutraal: Na+ S2-  en Ca2+ Br-

 opstellen verhoudingsformule van een zout
(volg altijd het 4 stappenplan!)

1. noteer de naam van het zout                                             1) natriumoxide
2. symbolen ionen tussen haakjes                                       2)   (Na⁺)(O^2-)
3. totale lading gelijk maken                                                    3)   (Na⁺)₂(O^2-)  
4. als je haakjes weg kunt werken doe dat:                       4)    Na₂O(s)
   
   bij samengestelde ionen kun je vaak niet alle haakjes wegwerken !
   zoals bij lood(II)nitraat  =  Pb(NO3)2(s)

Samenvoegen deel 1

Maar wat nu bij

Fe2+ + 2 Cl- -> FeCl2 IJzerchloride

Fe3+ + 3 Cl- -> FeCl3 IJzerchloride

2+

3+

IJzer(II)chloride

2+

IJzer(III)chloride

3+

naamgeving zouten: 

• van sommige metaalionen bestaan meerdere varianten
• met een Romeins cijfer geef je de lading van het metaalion aan.  
  
• ijzer(III)chloride =FeCl3                          en  ijzer(II)sulfaat = FeSO4
  
  
• mangaan(IV)oxide=MnO2                           mangaan(II)chloride =MnCl2
  
  
• kwik(II)sulfide=HgS      

    positief metaal- of ammonium(NH4-)ion, gevolgd door het negatieve ion

Samenvoegen deel 2

Als je het natrium-ion en het chloride-ion samenvoegt krijg je: Natriumchloride 

Verhouding is 1 : 1

Wat nu als de verhouding anders is? Bijv. Na₃(PO₄)

Natriumfosfaat

Dus géén di, tri etc. 

Het is een verhoudingsformule. 

Het zegt dus iets over de verhouding waarin de twee ionen voorkomen in het zout. 

Samengestelde ionen

Wanneer een zout bestaat uit samengestelde ionen waar er meer dan één van zijn, moet het samengestelde ion tussen haakjes worden opgeschreven:

Fe2+ en OH- wordt Fe(OH)2

Ca2+ en PO43- wordt Ca3(PO4)2

Bij één samengesteld ion, geen haakjes noteren:

Ca2+ en SO42- wordt CaSO4

Na+ en CO32- wordt Na2CO3

Geef de juiste 

verhoudingsformule ("zoutformule")

	Cl -	O 2-	OH -	SO 4 2-
Ca 2+	CaCl 2	CaO	Ca(OH) 2	CaSO 4
K +
Fe 2+
Fe 3+

Geef de juiste 

verhoudingsformule ("zoutformule")

	Cl -	O 2-	OH -	SO 4 2-
Ca 2+	CaCl 2	CaO	Ca(OH) 2	CaSO 4
K +	KCl	K 2 O	KOH	K 2 SO 4
Fe 2+	FeCl 2	FeO	Fe(OH) 2	FeSO 4
Fe 3+	FeCl 3	Fe 2 O 3	Fe(OH) 3	Fe 2 (SO4) 3

1. ijzertrichloride
2. ijzer(II)chloride
3. ijzerchloride
4. ijzer(III)chloride

1. tinfosfaat
2. tin(II)fosfaat
3. tin(III)fosfaat
4. tin(IV)fosfaat

Oefenen

Oefenen

Huiswerk

Maak de volgende opdrachten:

Leer HS5.1 (blz. 130-133)

Maak de vragen 1 t/m 18 (blz. 134-135) 

Kijk de opdrachten goed na, wanneer je ze gemaakt hebt.

Maak een notitie van de vragen die je niet snapte of waarvan je meer uitleg wil hebben.

Stel deze vragen de volgende les.