5.3 Genen en allelen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Thema 5 

Erfelijkheid en evolutie

B3

Genen en allelen

Een mens heeft .... chromosomenparen.

1. 24
2. 48
3. 46
4. 23

Zoek een foto van een karyogram van een man. Leg uit hoe je dit ziet.

Wat is juist?

1. 1 celkern 2 genen
2. 1 cel 2 chromosomen
3. 3 DNA 4 gen
4. 3 Chromosomen 4 DNA

Zet in de juiste volgorde van klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Leerdoelen B3

5.3.1 Je kunt omschrijven wat DNA, genen en allelen zijn

5.3.2 Je kunt omschrijven wat een mutatie is

5.3.3 Je kunt omschrijven wat kanker is

DNA

• Chromosomen bestaan voor een groot deel uit de stof DNA. 
• DNA is opgebouwd uit de basen A, T, C en G. 
• Eén paar (dus A–T of C–G) noem je een basenpaar. 

• Het DNA uit één cel is opgebouwd uit ongeveer 3.000.000.000 basen: de bouwstenen van het DNA

Gen

• Voor elke eigenschap en elk proces zijn duizenden basenparen nodig.
• De basenparen die samen nodig zijn voor een eigenschap, vormen een gen
  
• De basenparen kunnen naast elkaar liggen, maar meestal zijn ze verdeeld
• De kleur, vorm en werking van je lichaam worden vooral geregeld door allemaal verschillende eiwitten
• Alle genen bevatten de informatie voor het maken van die eiwitten

Genvariant of allel

Bij gen A zijn er kleine verschillen in basenparen. Op het ene chromosoom ligt een basenpaar G-C. Deze informatie geeft meestal blauwe ogen. Op het andere chromosoom ligt oip dezelfde plaats het basenpaar A-T. Deze informatie geeft meestal bruine ogen. Gen A is daarom verschillende gekleurd op de twee chromosomen.

De informatie in een gen noem je een genvariant of allel. De twee allelen noem je een allelenpaar. Het sterkste allel wint...

Mutatie in lichaamscel

Mutatie in geslachtscel

Mutatie

• Mutatie zichtbaar in fenotype -> mutant
• Albino: mutant waarbij het lichaam
  geen pigment vormt.

Mutagene invloeden

Straling en stoffen die DNA kunnen beschadigen

Kanker

Zelfstandig aan de slag

• Maak opdracht 1 t/m 8 (+9)

• Kijk de opdrachten na met het antwoordboek of digitaal
• Oefen de Flitskaarten en check de leerdoelen met de Test Jezelf

Klaar? 

• Lees de Samenhang op bladzijde 124 en maak opdracht 10 als je eerder klaar bent...

Lesafsluiter B3

Hebben plantencellen ook DNA?

1. Ja
2. Nee

Een allel is hetzelfde als een gen.

1. Ja, ze hebben beiden altijd dezelfde info.
2. Ja, ze liggen allebei op dezelfde plek en zijn dus gelijk.
3. Nee, ze liggen wel op dezelfde plek maar een gen is specifieker.
4. Nee, ze liggen wel op dezelfde plek maar een allel is specifieker.

Welke beschrijving hoort bij welk begrip?

Bevat informatie over één erfelijke eigenschap

Bestaat uit DNA en eiwitten

Is een variant van een gen

De stof die de code bevat over erfelijke eigenschappen

Chromosoom

Allel

DNA

Gen

Bij een mutatie in welk type cellen zijn de gevolgen het grootst?

1. Bij een mutatie in bloedcellen.
2. Bij een mutatie in geslachtscellen.
3. Bij een mutatie in huidcellen.