Impressionisme - V5

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

IMPRESSIONISME

1870 - 1905

Beetje rond dezelfde tijd als de Arts en Crafts beweging (1860 - 1900) en de Jugendstil (1880-1910) ontstaat het impressionisme. De stroming waar we vandaag naar gaan kijken. 

TEKEN IN DRIE MINUTEN HET UITZICHT NA VANAF JE PLEK

Wat zie je? Waar is het licht? Leg dit moment vast

Voordat we gaan kijken naar hoe de impressionisten zelf aan de slag gingen, is het tijd voor een heel klein opdrachtje. Wij gaan nu ook even doen waar het voornamelijk bij de impressionisten om ging, namelijk het moment en hun waarneming vast leggen. 

Vorige week hebben we gekeken naar de Arts&Crafts en de Jugendstil. Voornamelijk toegepaste kunst, dus het is al weer een tijdje terug dat we naar de schilderkunst hebben gekeken. We hebben al het realisme, de romantiek en het classicisme voorbij zien komen. 

LEERDOELEN VAN VANDAAG

- Je weet waarom schilderijen van het impressionisme braken met de regels van de Salon

- Je kan de kenmerken vertellen van de impressionistische schilderkunst 

- Je kan de kenmerken vertellen van de impressionistische beeldhouwkunst

De Salon in Parijs

De salon was de plek in o.a. Parijs waar je het kon maken als kunstenaar als je daar te hangen kwam met je kunst. Kunstenaars konden bekendheid werven en schilderijen verkopen. Bezoekers kunnen kunst van dat moment bekijken. Alleen schilderijen, die voldeden aan het de academische regels werden getoond. Hierbij hoorden onderwerpen zoals mythische taferelen met symboliek en de schilderijen moesten netjes geschilderd zijn. 

De salon was al in gebruik sinds halverwege de 17e eeuw, maar wordt vanaf 1789 openbaar en is toonaangevend voor de kunstwereld. 

Wat gebeurde er als je schilderij werd afgewezen voor de Salon?

1. Als je schilderij werd afgewezen, werd deze door de midden geknipt
2. Als je schilderij werd afgewezen, werd er een grote rode R op de achterkant gezet
3. Als je schilderij werd afgewezen, gebeurde er niks
4. Als je schilderij werd afgewezen, werd er een R op de achterkant gezet en moest je geld betalen

Salon des Refusés

R

Salon van de geweigerden, zodat iedereen kan kijken naar deze "slechte kunst". Opgericht door Napoleon III.

De Salon des Refusés trekt meer publiek dan de Salon zelf. 

In 1963 weigert de Salon meer dan de helft van de vijfduizend inzendingen. Er is commentaar op de selectiecriteria en de Salon des Refusés wordt opgericht. Hier worden alle werken laten zien van de kunstenaars, die zijn afgewezen door de officiële Salon. 

De afgekeurde schilderijen trekken meer aandacht dan de officiële salon. 

Welke stroming werd ook veel geweigerd in de Salon, omdat de jury dit niet goed vond?

Eerder in het Realisme werden er ook veel schilderijen geweigerd voor de Salon. Gustave Courbet, schilder uit de tijd van het Realisme, werd veelal niet toegelaten tot de salon, omdat hij te alledaagse dingen schilderde op heel groot formaat. 

Dus het antwoord is realisme. 

Déjeuner sur l'Herbe - Édouard Manet

Een van de kenmerkendste werken van het impressionisme. Deze wordt uiteraard ook geweigerd door de Salon, maar waarom? 

Dit schilderij is het begin van het einde voor de Academische kunst. Experimentele kunstenaars nemen het steeds minder nauw met de officiële regels. De impressionisten kunnen zich veroorloven om afwijkend werk te maken. Ze zijn van goede komaf en hoeven geen goed voorkopend werk te maken. 

Waarom heeft de Salon dit schilderij afgekeurd?

De picknick

Vrouw is in verhouding met de figuren op de voorgrond veel te groot

De picknick

Vrouw kijkt ons recht aan

De vrouw kijkt ons aan. De vrouw in het schilderij is geen godin en dit is wel wat de Salon tot dusver gewend is. Vrouwelijk naakt hoort een symbool te zijn voor iets, of een godin voor te stellen. Niet alleen een vrouw, naakt zonder functie. Hierdoor kan er weleens een verwijzing zijn naar een bijzondere picknick. Wellicht dat deze vrouw wel verwijst naar de heimelijk prostitutie in de Parijse parken. 

De picknick

"slordig"

Ook is de technische uitwerking van het schilderij niet optimaal vergeleken met die tijd. De figuren lijken plakplaatjes en delen van het schilderij zijn slordig als een soort kleurvliegjes. 

De picknick

Groot contrast tussen de felle en aardkleuren

Er is een groot contrast tussen de felle en aardkleuren

Plein-air 

Realisten

Impressionisten

Eindwerk ter plekke maken. 

Licht en kleur van het moment worden gevangen in het schilderij.

?

Impressionisten willen direct hun waarneming op het doek vastleggen en dat is onmogelijk met de historische of mythologische onderwerpen. Door in de openlucht, oftewel plein-air, te schilderen kunnen ze het vluchtige moment van licht en kleur in verf vangen. Ze werken snel want voor dat je het weet veranderen de weersomstandigheden. 

Realisten ging ook plein-air schilderen, maar in plaats van het eindwerk te schilderen ook buiten, maakten ze buiten schetsen en maakten het vervolgens in hun atelier verder af. 

Plein-air 

Realisten

Impressionisten

Eindwerk ter plekke maken. 

Licht en kleur van het moment worden gevangen in het schilderij.

Schets maken in de buitenlucht, vervolgens in het atelier afmaken. 

Impressionisten willen direct hun waarneming op het doek vastleggen en dat is onmogelijk met de historische of mythologische onderwerpen. Door in de openlucht, oftewel plein-air, te schilderen kunnen ze het vluchtige moment van licht en kleur in verf vangen. Ze werken snel want voor dat je het weet veranderen de weersomstandigheden. 

Realisten ging ook plein-air schilderen, maar in plaats van het eindwerk te schilderen ook buiten, maakten ze buiten schetsen en maakten het vervolgens in hun atelier verder af. 

Het moment vastleggen = 

snel werken = 

toetsmatige manier van werken = 

snapshots

Het moment vastleggen moet snel gebeuren, bijvoorbeeld goed te zien bij dit voorbeeld. De zonsondergang kan elk moment weer anders zijn of de bootjes op een andere plek en dit kan ervoor zorgen dat de hele sfeer van het beeld veranderd. 

Dit betekent dat er geen tijd is om alles heel precies uit te werken, waardoor je de verfstreken nog kan zien. 

Ook doordat het een moment is, zal alles niet perfect in het midden staan of in verhouding zijn. Hierdoor lijken het net snapshots. 

Licht en kleur wordt het onderwerp. Er wordt ook gedaan aan optisch mengen. 

Snapshots = .... ?

De impressionisten zijn heel erg geïnteresseerd in fotografie, want daar kan je ook het vluchtige van het moment vastleggen. 

GOED KIJKEN IS EEN KUNST

Schilderen wat je ziet en niet wat je weet

Het doel van de impressionisten is het vastleggen van een moment. Daarbij gaan we vanuit dat de eerste blik die je op een tafereel werpt, de meest waarheidsgetrouwe is. De negentiende-eeuwse theorieën over visuele waarneming gaan er ook vanuit dat wij eigenlijk niet meer zien dan platte kleurvlakken. Door wat we weten, gaan we in drie dimensies waarnemen en geven we betekenis aan het beeld. 

Schaduwen hebben kleur

1. Ja!
2. Nee! Schaduwen zijn eigenlijk altijd alleen zwart of bruin

Schaduw heeft kleur

Zwart of bruin = schaduwkleur

Academie

Volgens de regels van de Academie maak je schaduwen zwart of bruin, maar volgens de impressionisten hebben schaduwen gewoon kleur. Hier zijn ze achtergekomen door het goed te kijken. Door weer goed te kijken en alles te schilderen wat ze zien, zijn ze achter deze kennis gekomen. Voorbeeld = boom. 

 - Er wordt op locatie gewerkt (plein-air) 

 - Persoonlijke interpretatie van de werkelijkheid  

 - Invloed van Japanse houtsneden en van de fotografie op kleur + compositie 

 

Inhoud:

 - Belangrijk is de sfeer van het moment.

- De dynamiek (vluchtige) van de eigen tijd moet in beeld gebracht worden. 

 - l’art pour l’art = ‘ kunst omwille van de kunst’ > geen dieper liggende inhoud 

KENMERKEN IMPRESSIONISME

Voorstelling: -(Stads-) landschappen / het leven in de moderne stad

 

Beeldaspecten:

- Licht: invloed van licht op kleur 

 - Kleur: de werking van kleuren op elkaar is belangrijk, (simultaancontrast, complementaire kleur in de schaduwpartijen).

- Ruimte: abrupte afsnijdingen (invloed fotografie).

- Vorm: loslaten van de lijn als begrenzing van de vorm. Totaalbeeld is belangrijk; geen details.

- Compositie: bijzondere standpunten.

 

Techniek: Olie op doek: snelle hanteringwijze (losse toets i.v.m. momentopname)

Ben je van mening dat olieverf voor impressionisten het ideale materiaal is? Geef een artistiek en praktisch argument

Beeldhouwkunst

Het moment schilderen is een uitdaging, maar een moment beeldhouwen is nog meer een uitdaging! Toch zijn er enkele die het wel hebben geprobeerd. 

Rodin

Auguste Rodin liet allerlei modellen door zijn atelier heen lopen en als hij een interessante pose zag, maakte hij dit snel in klei na of maakte er een schets van. Dit deed hij zonder zijn ogen van het model af te halen. Deze schetsen dienden dan als voorbeeld om later grotere beelden van te maken. 

Rodin maakte hele grote beelden, bijna levensgroot. Deze zet hij dan ook meteen op de grond en niet eerst nog op een sokkel. Hij doet doelbewust geen moeite om alles glad af te werken. Het lijkt op een vluchtige manier van schilderen want de sporen van het bewerkte klei, mogen te zien zijn. Die sporen heten factuur.

Hij heeft bij dit beeld hierboven het vluchtige karakter benadrukt door schetsmatige vormgeving. Het lijkt nog niet helemaal af te zijn. Door de diepe groeven en plastische vormen ontstaan een spel van licht en schaduw. Houding en uitdrukking van de afgebeelde personen zijn levensecht, dynamisch en expressief. 

Welke aspecten van Het Danseresje van veertien zijn impressionistisch?

Waarom was het begrijpelijk dat Degas zich meer toelegde op het boetseren van kleine beeldjes?

Degas kreeg kritiek op zijn danseressen. Welke kritiek denk je dat Degas kreeg op dit beeldje toen het gemaakt werd?

Impressionisme

Nieuw? Vandaag de dag? Goed ontvangen? Invloed?

In die tijd worden al het werk van de oorspronkelijke impressionisten in eerste instantie niet goed ontvangen, maar de mens raakt gewend aan de stijl. Vandaag de dag zijn deze schilderijen de schilderijen die voor de grootste bedragen over de toonbank gaan. Het werken naar wat je ziet in plaats van wat je weet is revolutionair, en ook de vluchtige manier van werken. 

Impressionisme

Pitch

Salon van Impressionisten

Goede voorbeelden, waar echt het moment is vastgelegd. 

Inhoud van de pitch

- Voorstelling 

- Vormgeving: 

              licht, kleur, compositie, vorm, ruimte

- Techniek