1.3 De kerk valt uiteen + 1.4 De Nederlandse Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

1.3 De kerk valt uiteen

Deze les behandelen we...

• Waarom men kritiek kreeg op de kerk.
• Hoe de kerk gesplitst raakte.
• Welke mensen een
  belangrijke rol speelden.
• Welke verschillen de
  protestanten en katholieken
  hadden.

Kritiek op de kerk

• Tot  1500 was er weinig kritiek op de kerk.
  
  
  
• In 1509 verscheen het boek 'Lof der Zotheid' door...
  
• ... Desiderius Erasmus.
  
  
• Kritiek op de hebzucht van de kerk
  
  
• Kritiek verspreidde zich snel door een nieuwe uitvinding...
• ... de boekdrukkunst.

Kritiek op de kerk

• Maarten Luther raakte door Erasmus geïnspireerd, maar wil verder gaan.
  
  
• Hij is woedend over de verkoop van 'aflaten', en schrijft in 1517 een protest brief.
  
  
• Als het nodig is afsplitsen van de paus.
  

De kerk splitst

• Maarten Luther wordt in 1521 vogelvrij verklaard.
  
  
• Maarten zijn vorst beschermde hem, op bijzondere wijze...
• ... Hij liet Luther ontvoeren.
  
  
• Luther riep Duitse vorsten op om te hervormen.
  
  
• Ook in Nederland sloeg protestantisme aan.

De kerk splitst

• Deze protestant krijgt in Nederland veel volgelingen...
• ... Johannes Calvijn: Calvinisme.
• Strenger dan Luther: Iedereen moet een sober leven in dienst van God leiden.
• Ook radicaler dan Luther; Calvijn vond dat gelovigen tegen hun vorst in opstand mochten komen.
• Direct contact met God; geestelijken niet nodig om in de hemel te komen.

Welke van de uitspraken is waar?

1. Erasmus vond dat je een sober leven moest leiden.
2. Luther vond dat gelovigen tegen hun vorst in opstand mochten komen.
3. Van Erasmus, Luther en Calvijn was Calvijn het strengste.
4. De paus tolereerde de kritiek op de katholieke kerk.

Katholieken en protestanten: Verschillen

Bij welke kerkstromingen horen de kerken op de afbeeldingen rechts?

• Katholieke kerken zijn rijk versierd, protestantse zijn sober.
• Katholieken onder leiding van de paus; protestanten niet.

Katholieken en protestanten: Conflict

• Protestantisme was niet toegestaan; zware straffen werden uitgedeeld.
  
  
• Karel V voerde oorlog tegen protestantse vorsten; in 1555 kwam er godsdienstvrede.
  -> De Vrede van Augsburg.
  
  
• Ook in de Nederlanden werden protestanten vervolg; eerst door Karel V en daarna door Filips II van Spanje.

Ook de protestantse kerk werd geleid door de paus.

1. Waar.
2. Niet waar.

In de Nederlanden werd je niet vervolgd omdat je niet katholiek was.

1. Waar.
2. Niet waar.

Afsluiting 1.3
We hebben behandeld:

• Na 1500 kwam er veel kritiek op de katholieke kerk -> verspreidde snel door de boekdrukkunst.
  
  
• Na Luther zijn brief tegen de aflatenhandel begon de hervorming.
  
  
• Protestanten stichten eigen kerken.
  
  
• Er ontstond strijd tussen de katholieke en protestantse kerk -> harde straffen.

1.4 De Nederlandse Opstand

Waar denken jullie aan met de Nederlandse Opstand?

De Nederlanden

• Nederland bestond uit 17 staatjes met ieder een eigen hertog.
  
  
• Elk gewest had eigen regels en rechten.
  
  
• Tussen 1515 & 1543 onder heerschappij van Karel V.
  
  
• Karel V centraliseerde de Nederlanden, en introduceerde centrale belasting en bloedplakkaten.
  
  
• Karel wees een landvoogd aan als hij op reis was.

Nederland onder Filips II

• Karel V liet zich in 1555 opvolgen door Filips II.
  
  
• Filips II verhoogde belastingen en vervolgde de protestanten meedogenloos.
  
  
• Filips verliet Nederland en stelde een landvoogdes in: Margaretha van Parma.
  
  
• In 1566 liep een stoet calvinistische edelen naar haar paleis en boden het smeekschrift aan.
  
  
• Hagepreek in Vlaanderen zo vel dat er een gewelddadig fenomeen ontstond...
• De Beeldenstorm.

Huiswerk voor aankomende dinsdag 6 oktober

1. Opdrachten bij paragraaf 1.3 afmaken
   
   
2. Lezen paragraaf 1.4