Paragraaf 2.9 De gesteentenkringloop

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.9 De gesteentekringloop

H2 Endogene en Exogene processen

Domein Aarde

V5

Gesteentekringloop

1. van gebergte tot sediment tot gebergte
2. van magma tot basalt tot magma

Lesdoel

Je kent de drie groepen gesteenten met de bekendste twee voorbeelden uit iedere groep.

Je begrijpt hoe stollingsgesteenten, sedimentgesteenten en metamorfe gesteenten ontstaan.

Je begrijpt hoe de gesteentekringloop werkt als gevolg van de inwerking van endogene en -exogene processen.

Je kunt de ontstaanswijze van gesteenten bepalen aan de hand van de kenmerken van het gesteente.

0

Gesteente groepen

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Sedimentgesteente

Sedimentgesteente ontstaat als sediment samengeperst wordt van losse korrels tot een vast gesteente

bv. zandsteen en schalie

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt 
• Basalt buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Gesteentes: Stollingsgesteente

Gesteente is gestold, dus was vloeibaar

--> Endogeen proces!

Voorbeeld: Basalt, Graniet

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

plantenresten -> veen -> bruinkool -> steenkool

Stollingsgesteente

Sediments-gesteente

Metamorf gesteente

0

Aan de slag

- Maak de verkorte leerroute van paragraaf 2.9

- Klaar? Maak de hoofdvraag. Die gaan we morgen bespreken

In welke drie hoofdgroepen kun je gesteenten indelen?

Marmer is een metamorf gesteente. Uit welk gesteente is marmer ontstaan?

1. Granier
2. Kalksteen
3. Schalie
4. Zandsteen

Graniet en basalt zijn beide heel langzaam afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet en basalt zijn beide snel afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet is heel langzaam afgekoeld en basalt is snel afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet is snel afgekoeld en basalt is heel langzaam afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Je ziet hier een metamorf gesteente. Welk gesteente is dit en waarom laat dit gesteente zich makkelijk splijten?

Schalie is oorspronkelijk ontstaan uit graniet. Beschrijf in drie logische stappen hoe uit graniet uiteindelijk schalie kan ontstaan.

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.
schalie – zandsteen – gneis

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.
leisteen – marmer – graniet

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.


steenkool – marmer – zandsteen