Theorie Lezen - herhaling onderbouw

Theorie Lezen

Herhaling onderbouw

Herhaling Lezen onderbouw

Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen onderwerp en hoofdgedachte. 

Ik kan uitleggen welke doelen een tekst kan hebben.

Ik kan uitleggen welke functies een titel kan hebben.

Ik ken verschillende manieren om een inleiding aantrekkelijk te maken.

Ik ken verschillende manieren om het onderwerp van een tekst te introduceren.

Ik ken verschillende manieren om een tekst af te ronden.

Ik kan deelonderwerpen in teksten onderscheiden.

Ik kan tekststructuren herkennen en gebruiken.

Ik kan de kernzinnen van alinea's herkennen en gebruiken.

Ik kan verbanden in teksten herkennen aan de hand van functie- en signaalwoorden.

Ik kan uitleggen voor welk publiek een tekst geschreven is en aan welke kenmerkende zaken ik dat heb gezien.

Onderwerp en hoofdgedachte

onderwerp: woord of woordgroep die aangeeft waar een tekst 

                          over gaat

hoofdgedachte: een mededelende zin (geen vraag!) die het belangrijkste 

                                   weergeeft wat er in de tekst over het onderwerp wordt 

                                   gezegd.

Onderwerp en hoofdgedachte

onderwerp:           a) vrouwenvoetbal

                                   b) salarissen van voetbalvrouwen

hoofdgedachte: a) De prestaties van voetbalvrouwen zijn niet te vergelijken 

                                        met die van de mannen.

                                    b) De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog 

                                          moeten zijn als die van de mannen.

Tekstdoelen

Een schrijver wil met zijn tekst iets bereiken, hij heeft een bepaald doel. Er zijn verschillende tekstdoelen:

1.  amuseren: het publiek vermaken
2. informeren: het publiek uitleggen hoe iets in elkaar zit
3. opiniëren: het publiek zelf een mening laten vormen
4. overtuigen: het publiek een mening laten overnemen
5. activeren: het publiek aanzetten iets wel of niet te gaan doen

Titels

Bij een geschreven tekst staat de titel boven de tekst. Er zijn twee soorten titels:

1. Informerende titel: de titel geeft aan waar de tekst over gaat                                                                      Denen, het gelukkigste volk ter wereld.
2. Motiverende titel: de titel maakt de lezer nieuwsgierig naar de tekst                                                        Lol in Legoland!

Inleiding

Een goede tekst bestaat uit drie delen: inleiding, middenstuk, slot.

De inleiding van een tekst heeft twee functies:

-de aandacht van het publiek trekken

-het onderwerp van de tekst introduceren

Inleiding: aandacht trekken

• Naar een actuele gebeurtenis verwijzen
• Kort de voorgeschiedenis van het onderwerp beschrijven
• Een aantrekkelijk voorbeeld geven (anekdote)
• Het belang voor het publiek aangeven

Aandacht trekken: sterke eerste zin

• een intrigerende vraag: Hoeveel keer per dag liegt u?
  
• schokkende of opvallende cijfers: een op de zeven leerlingen in havo 4 blijft zitten
• een paradox (tegenstelling): hoe gespecialiseerder iemand is, hoe minder hij kan.
• een prikkelend citaat: 'Ik denk, dus ik besta', schreef de Franse filosoof ...
• een bijzondere opsomming: vijf stripboeken, een weduwe en een prinses. Wat hebben die met elkaar te maken?

Inleiding: onderwerp introduceren

• Een of meerdere vragen stellen
• Een mening (standpunt) formuleren
• Een probleem schetsen

In het middenstuk worden dan de vragen beantwoord, de argumenten bij het standpunt gegeven of de verklaringen of oplossingen voor het probleem gepresenteerd.

Slot

Een tekst wordt afgerond met een slot. Het slot bevat meestal de hoofdgedachte (de conclusie) van de tekst. Deze is dan vaak in één zin geformuleerd. Vaak begint het slot met een signaal(woord): kortom, al met al, we hebben dus gezien dat ...

Slot

Naast de hoofdgedachte bevat het slot soms:

-een samenvatting

-een afweging

-een aansporing of aanbeveling

-een toekomstverwachting

De manier waarop een tekst wordt afgerond, wordt onder andere bepaald door het doel van de tekst en door de inleiding. Een activerende tekst kan bijvoorbeeld eindigen met een aansporing.

Slot: aantrekkelijk eindigen

-aansluiten bij de inleiding: in het slot wordt teruggekomen op de aandachtstrekker uit de inleiding ('de cirkel rondmaken')

-een uitsmijter: een pakkende slotzin, bijvoorbeeld door een retorische   vraag of een citaat

-> voorbeeld blz 18

Alinea's en kernzinnen

Een tekst is opgebouwd uit alinea's. Een goede alinea bevat één hoofdgedachte die in één zin is geformuleerd: de kernzin. De kernzin is meestal de eerste zin van de alinea, soms de tweede zin als de eerste zin een structurerende of verbindende zin is. In een enkel geval is de kernzin de laatste zin van de alinea.

Verbanden in teksten

Een tekst is begrijpelijk en prettig om naar te luisteren wanneer de verbanden tussen de zinnen en de deelonderwerpen duidelijk worden aangegeven. Op die manier herken je de structuur van de tekst. Verbanden kun je aangeven met signaalwoorden.

Verbanden in teksten

verband	signaalwoorden
opsommend	ook, tevens, bovendien, daarnaast, vervolgens, ten eerste...
tegenstellend	maar, echter, toch, niettemin, daarentegen...
chronologisch	eerst, dan, daarna, toen, uiteindelijk...
oorzakelijk	doordat, daardoor, als gevolg van...
toelichtend	zo, bijvoorbeeld, zoals, neem nou
voorwaardelijk	als, indien, wanneer, in het geval dat, tenzij, mits

Verbanden in teksten

verband	signaalwoorden
vergelijkend	zoals, net zo ... als, evenals, meer dan...
redengevend	daarom, omdat, derhalve, want, immers...
doel-middel	om te, met de bedoeling om, opdat, zodat, daarvoor, waarvoor, door... te
toegevend	ook al, zij het dat, weliswaar, hoewel, ofschoon
samenvattend	kortom, samengevat, al met al
concluderend	dus, daarom, concluderend, kortom, als met al, dan ook

Tekststructuren

Voor de opbouw van een tekst bestaan verschillende tekststructuren. De structuur van een tekst hangt samen met het tekstdoel. Zo heeft een betogende tekst meestal een argumentatiestructuur of een voor- en nadelenstructuur.

Tekststructuren: argumentatiestructuur, aspectenstructuur, probleem-oplossingsstructuur, verklaringsstructuur, verleden-heden(-toekomst)structuur, voor- en nadelenstructuur, vraag-antwoordstructuur

Argumentatiestructuur

• inleiding: stelling of standpunt (soms als vraag)
• middenstuk: argumenten voor, argumenten tegen (+ weerlegging)
• slot: herhaling stelling (of beantwoording vraag)

Aspectenstructuur

• inleiding: aankondiging onderwerp
• middenstuk: diverse aspecten van het onderwerp
• slot: samenvatting

Probleem-oplossingstructuur

• inleiding: probleem
• middenstuk: gevolgen, oorzaken, oplossingen
• slot: de beste oplossing

Verklaringstructuur

• inleiding: bepaald verschijnsel
• middenstuk: kenmerken/voorbeelden, verklaringen, oorzaken, redenen
• slot: samenvatting of conclusie

Verleden-heden(-toekomst)

• inleiding: introductie onderwerp
• middenstuk: situatie vroeger + situatie nu
• slot: conclusie of voorspelling over de situatie in de toekomst

Voor- en nadelenstructuur

• inleiding: vraag of stelling
• middenstuk: voor- en nadelen
• slot: afweging en conclusie

Vraag-antwoordstructuur

• inleiding: vraag 
• middenstuk: antwoorden
• slot: samenvatting en conclusie

Publiek

Een schrijver wil met zijn tekst iets bereiken. Door rekening te houden met het publiek, de mensen die de tekst gaan lezen of aanhoren, vergroot hij de kans dat hij zijn tekstdoel bereikt. 

Voor welk publiek de tekst bedoeld is, kun je vaak zien aan het onderwerp, de bron, het taalgebruik en de lay-out.