Les 1. De rol van het Rode Kruis tijdens een oorlog

• Burgerschap
• Rode Kruis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Lesinhoud

Deze les is een oriëntatie m.b.t. de rol van het Rode Kruis en het Humanitair oorlogsrecht.

Onderwerpen die aan bod komen zijn:

• het ontstaan van het Rode Kruis
• het ontstaan van het humanitair oorlogsrecht
• het rode kruis-, de rode halve maan- en het rode kristal- embleem
• het werk van het Rode Kruis in oorlogstijd

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen wat de rol van het Rode Kruis is tijdens oorlog.

Leerdoel

.....

Het Rode Kruis is een onafhankelijke 

humanitaire hulporganisatie. 

Wat weet jij al over het Rode Kruis?

Werkvorm: Voorkennis activeren

Er zijn geen onjuiste antwoorden, maar dit zijn mogelijke reacties die je kunt krijgen: 

• Eerste hulp op evenementen of festivals 
• Coronapandemie – teststraten / vaccinatiestraten
• EHBO cursussen of lessen
• Hulp bij natuurrampen zoals overstromingen of aardbevingen (in het buitenland) (via TV)
• Hulp bij oorlogen of conflicten (in het buitenland) (via TV)
• Grootste vrijwilligersorganisatie van de wereld met 16 miljoen vrijwilligers wereldwijd
• Fondsenwerving, sponsoracties, het Rode Kruis is afhankelijk van giften.

Joost aan het woord

Voedselhulp

Ondersteunen van de zorg, zoals bij de coronapandemie

Opvangen van 

vluchtelingen 

uit oorlogssituaties

Hulp bij noodsituaties:
vervoer naar een veilige plek

Iedereen voorbereiden
op noodsituaties

EHBO verlenen 

op bijvoorbeeld een festival

maar ook geven we EHBO-cursussen

Welke hulpverlening biedt het Rode Kruis in Nederland? 

Achtergrond informatie:

Foto 1: Vrijwilligers van het Rode Kruis delen warme maaltijden uit aan bewoners die door de wateroverlast in Limburg in 2021 thuis nog niet kunnen koken, of nog niet naar huis kunnen.

Foto 2: Het Rode Kruis ondersteunt bij het vaccineren van dak- en thuislozen tegen het coronavirus.

Foto 3: In Amsterdam werkte het Rode Kruis samen met de gemeente en de NS op het Humanitair Servicepunt om reizigers uit Oekraïne na hun lange reis te ontvangen. Mensen krijgen eten en drinken, kunnen vragen stellen en krijgen soms een korte medische check. Het Rode Kruis brengt ze vervolgens in contact met familie of kennissen en probeert ze in de buurt van hun netwerk onder te brengen in een opvanglocatie.;

Foto 4: Trombosedienst in Den Haag. Een Rode Kruis-vrijwilliger vervoert een man die slecht ter been is naar de trombose dienst in Den Haag.

Foto 5: De inhoud van een noodpakket. Met een compleet noodpakket in huis ben je goed voorbereid op noodgevallen.

Foto 6: We bemannen op veel plekken EHBO posten. Zoals op festivals of in de zomer op het strand. Ook geven we lessen en cursussen over EHBO en reanimatie.

Introduceer video

In dit fragment legt Devran van de NOS uit wat, 160 jaar geleden, de aanleiding was voor Henry Dunant om het Rode Kruis op te richten en de basis te leggen voor het HOR.

Let op: dit fragment is geknipt. Andere delen van de video volgen later in de les(senserie).

"Zou het niet mogelijk zijn om, in een tijd van rust en vrede, hulporganisaties op te richten met als doel het verlenen van zorg aan de gewonden in oorlogstijd, door bevlogen, toegewijde en uitstekend gekwalificeerde vrijwilligers?"

Henry Dunant na het zien van het slagveld

na de Slag bij Solferino (1859)

.......

Achtergrond informatie:

Henry Dunant schrijft een boek over zijn ervaringen in Solferino, getiteld 'Een herinnering aan Solferino'.  Hierin beschrijft hij niet alleen de veldslag, maar ook de gevolgen en de nasleep hiervan en zijn eigen rol in het geheel. 

Dunant doet in zijn boek een aantal voorstellen waarmee hij wil voorkomen dat een herhaling plaatsvindt van het gruwelijke lijden van de oorlogsslachtoffers bij Solferino. 

1) Zo zouden in elk land vrijwillige hulpverenigingen moeten worden opgericht die zijn uitgerust en

opgeleid om gewonden op het slagveld te verzorgen.

2) Daarnaast zouden gewonden op het slagveld, net als het medisch personeel en hun uitrusting, voortaan als neutraal moeten worden beschouwd en zouden ze de bescherming moeten genieten van een speciaal embleem.

Tot slot wil Dunant dat staten een verdrag sluiten, waarin ze deze voorstellen formeel vastleggen – een waarborg voor de bescherming van gewonden en van het medisch

personeel dat hen verzorgt.

Een tijdlijn van het ontstaan van het 

Rode Kruis en het humanitair oorlogsrecht

Veel Europese landen zijn enthousiast over de plannen van Henry Dunant. Zij vormen op 26 oktober 1863 een neutrale hulporganisatie en spreken af een rood kruis op een wit vlak als embleem te gebruiken. Het Internationale Rode Kruis is geboren.

Koning Willem III tekent in 1867 een Koninklijk Besluit tot oprichting van Eene Nederlandsche Vereeniging tot het verleenen van hulp aan zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog: Het Nederlandse Rode Kruis! Het doel van de Vereeniging is iedereen te helpen, die in nood is. In binnen- en buitenland.

De internationale afspraken over het behandelen van slachtoffers op het slagveld worden in 1864 formeel vastgelegd. Later komen er ook regels voor strijdkrachten op zee. De belangrijkste ontwikkelingen in deze afspraken kwamen na WO2.

1870 - 1940 In de periode tot de Tweede Wereldoorlog is het Rode Kruis niet alleen in Nederland actief. In het buitenland helpen we bij de oorlog op Borneo, op Lombok en in Atjeh in Nederlands-Indië, maar ook bij de Boerenoorlogen in Zuid-Afrika, op de Balkan, in Ethiopië en in Finland.

In de jaren die volgen worden er aanvullende protocollen gemaakt die niet altijd door alle landen worden ondertekend. De manier waarop we oorlog voeren verandert, dus ook de gedragsregels die daarbij horen.  

Alle regels die eerder zijn opgesteld worden aangepast en gebundeld. De bescherming van burgers in oorlogstijd krijgt een eigen verdrag. Dit zijn de vier Verdragen van Genéve. Alle landen ter wereld hebben dit ondertekend. 

Achtergrond informatie: 

Het humanitair oorlogsrecht is een onderdeel van het internationaal recht. Het geldt alleen tijdens gewapende conflicten. Het doel is het beschermen van personen door het beperken van de schadelijke gevolgen van die conflicten.

Een protocol regelt hoe je moet handelen in bepaalde situaties.

• Beperken schadelijke   gevolgen.
  
• Menselijk lijden voorkomen.
  
• Mensen beschermen die     niet meevechten of   kunnen vechten.

Het doel van het

humanitair oorlogsrecht

Het doel van het 

Rode Kruis 

• Menselijk lijden voorkomen en verzachten.
• Beschermen van levens en gezondheid.
• Waarborgen respect voor   de mens.
• Hulp bieden aan de meest   kwetsbaren.

Achtergrond informatie:

Het doel van het humanitair oorlogsrecht is simpel: het beperken van de schadelijke gevolgen van een gewapend conflict om zo menselijk lijden te voorkomen en schade aan de leefomgeving en het natuurlijk milieu te beperken.

De regels zijn gemaakt om de personen te beschermen die niet meevechten of kunnen vechten in het conflict. Het maakt een onderscheid tussen wie een burger is en wie een combattant. Daarnaast beperkt het de schadelijke gevolgen door het gebruik van bepaalde wapens en methoden te verbieden.

Het Rode Kruis staat voor: het voorkomen en verzachten van menselijk lijden waar dan ook, het beschermen van levens en gezondheid en het waarborgen van respect voor de mens. Onze bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar hen die het meest kwetsbaar zijn tijdens gewapende conflicten, rampen en andere noodsituaties.

Wat is hier aan de hand?

Werkvorm: Wat is hier aan de hand?

Op de foto zie je een beschoten ambulance van het Rode Kruis. Ambulances hebben tijdens een oorlog een beschermde status zolang ze gebruikt worden voor het behandelen van gewonden en zieken. Ambulances mogen volgens het oorlogsrecht dus nooit aangevallen worden en dat is hier wel gebeurd. 

Waarom denk je dat?

Werkvorm: Wat is hier aan de hand? (vervolg)

Wat zie je nog meer?

Werkvorm: Wat is hier aan de hand? (vervolg)

Hoe zeg je ‘Niet schieten!’ 

in een oorlog?

Achtergrond informatie:

Klik op de hotspot om de afbeelding nog een keer te tonen. Deze foto staat centraal bij de uitleg over de verschillende emblemen. De emblemen van het rode kruis, de rode halve maan en het rode kristal zijn symbolen die nagenoeg iedereen kent: in oorlog en vrede, en door alle partijen. Het betekent: 'Niet schieten'. In elke taal.

Het Rode Kruis-embleem is een uniek beschermend symbool dat in oorlogstijd het verschil tussen leven en dood kan uitmaken. Dit geldt ook voor de rode halve maan en het rode kristal. Internationaal rechtelijk gezien zijn deze symbolen/emblemen hetzelfde, in oorlogstijd. Het beschermt slachtoffers van gewapende conflicten én hulpverleners.

Als het Rode Kruis-embleem gebruikt wordt op bijv. een auto met hulpverleners, is dit hét symbool dat betekent dat het niet aangevallen mag worden. Daarom mag niet iedereen dit embleem zomaar gebruiken.

Joost aan het woord

Gevangenenbezoek en uitwisseling Rode Kruis-berichten

Noodhulpactiviteiten, zoals voedselvoorziening, bieden van onderdak, hulp bij evacuaties en reddingswerkzaamheden

Familiehereniging en uitwisseling berichten

Medische hulpverlening

Promotie van het humanitair oorlogsrecht onder de strijdende partijen

Taken Rode Kruis tijdens oorlog

1.

2.

3.

4.

5.

Achtergrond informatie:

In deze slide wordt een aantal kerntaken van het Rode Kruis beschreven. Deze werkzaamheden in oorlogstijd zijn via de Verdragen van Genéve aan het Rode Kruis toegewezen.

Het is goed mogelijk dat sommige begrippen extra uitleg nodig hebben:

Rode Kruis-bericht

Een middel om contact te herstellen en te behouden met familieleden in gebieden waar post en telefoon door oorlog en (natuur)rampen niet meer functioneren. Een Rode Kruisbericht bestaat uit een geschreven brief van of naar familieleden in een oorlogs- of (natuur)rampgebied.

Essentiële voorzieningen zoals stromend water, elektriciteit en centrale verwarming zijn beschadigd door de gevechten. Een Rode Kruis noodhulpteam verdeelt droge brandstofstenen voor verwarming.

Onafhankelijke humanitaire hulp

.....

Oekraïne

Uitleg begrip: Onafhankelijke humanitaire hulp

Hulp tot doel om het leed te verminderen dat wordt veroorzaakt door vijandelijkheden voor degenen die niet of niet langer deelnemen aan vijandelijkheden.

Strijdende partijen hebben de verplichting zorg te dragen voor de burgerbevolking die onder hun controle staan. Zij moeten daarom humanitaire hulporganisaties toelaten en de hulpactiviteiten ondersteunen.

Bedenk een vraag, 

met als antwoord...

Opdracht

....

Werkvorm: Bedenk een vraag met als antwoord.

Juiste antwoorden:

Het begrip ‘Voedselhulp’ wordt getoond. De leerlingen kunnen vervolgens de volgende vraag formuleren: "Welke hulpverlening biedt het Rode Kruis na een ramp?"

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Werkvorm: Exit Ticket (formatief evalueren)

In de volgende slides gaan de leerlingen terug kijken op hetgeen ze hebben geleerd. Dat doen ze in de 3 stappen:

• Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.
• Schrijf 2 dingen op waarover je meer zou willen weten.
• Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer zou willen weten.

Werkvorm: Exit Ticket 

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

Werkvorm: Exit Ticket

Opdracht: Het HOR-dossier

1.

2.

Beantwoord de volgende vragen:

Wat voor werk voert het Rode Kruis uit?

Wie wordt er geholpen en waarom?

Uitleg HOR-dossier

Je gaat een nieuwsdossier aanleggen over het humanitair oorlogsrecht. Na deze les ga je op zoek naar twee nieuws items (NOS app, Podcast, krant, blog, YouTube). Voordat je ze toevoegt aan je dossier, controleer je of ze voldoende informatie geven om de volgende vragen te kunnen beantwoorden:

1. Wat voor werk voert het Rode Kruis uit?
2. Wie wordt er geholpen en waarom?