Schildklier en bijnier

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

 Het hormoonstelsel

schildklier en nieren

De schildklier en bijschildklierhormonen

Doel

Aan het einde van deze les kan ik de hormonen van de schildklier en de bijnieren benoemen en de functies van deze hormonen beschrijven.

Maar eerst... 

Kennis opfrissen!!! 

Het hormoonstelsel

Het hormoonstelsel

Wat is het hormoonstelsel?

1. Stoffen die de werking van bepaalde organen regelen
2. Alle klieren en organen die hormonen in het lichaam maken
3. Alle hormonen die worden aangemaakt in het lichaam
4. Alle zenuwen die hormonen aanmaken

Sleutel-slot-principe

Hypothalamus en hypofyse

• Centrum van het hormoonstelsel
• hypofyse ligt in je hoofd onder de tussenhersenen
• hypothalamus ligt boven je hypofyse
• hypothalamus stuurt de hypofyse aan 
• Hypofyse bestaat uit 2 kwabben, de hypofysevoorkwab en de hypofyse achterkwab 

Hypofysevoorkwab produceert 7 hormonen

1. TSH (schildklier stimulerend hormoon)
2. ACTH (bijnierschors stimulerend hormoon)
3. FSH (follikel stimulerend hormoon) eicellen en zaadcellen
4. LH (luteïniserend hormoon) eisprong + testosteron
5. STH (groeihormoon)
6. prolactine (zorgt voor melkklierweefsel en productie melk)
7. MSH (melanocyt-stimulerend hormoon) pigment

Hypofyseachterkwab produceert 2 hormonen

• ADH: anti diuretisch hormoon (regelt waterhuishouding)
• oxytocine stimuleert baarmoeder samen te trekken en toeschietreflex borstvoeding

Tongbeen

Luchtpijp

Strottenhoofd

Schildklier

Strotklepje

Schildklier

Voorkant van de hals, direct boven het kuiltje in de hals 

Weegt tien tot twintig gram

Bestaat uit twee kwabben die verbonden zijn door een smalle brug en heeft daardoor de vorm van een vlinder

Kwabben zijn opgebouwd uit kleine blaasjes > follikels

Liggen links en rechts van de luchtpijp 

Bij een volwassene ongeveer twee centimeter breed en vier centimeter hoog

Schildklier

Maakt schildklierhormonen die een rol spelen in vrijwel alle lichaamsweefsels en organen. Deze hormonen zijn belangrijk voor de stofwisseling, voor de groei en de geestelijke ontwikkeling.

Beïnvloedt zaken zoals eetlust, opname van voeding, beweeglijkheid van de darm, verbranding van voedingsstoffen, temperatuurregulatie, hartslag, bloeddruk, concentratie, energie geestelijke stabiliteit.

Het prille begin van de schildklier 

Drie weken na de bevruchting begint de aanleg van de schildklier. 

Zeven weken na de bevruchting is de schildklier aangelegd maar kan dan nog geen schildklierhormoon maken.

Na twaalf weken start productie schildklierhormoon.

In de loop van de zwangerschap wordt de schildklier groter en slaat een jodiumvoorraad op. Deze voorraad is noodzakelijk voor het maken van schildklierhormoon en gaat geleidelijk meer hormoon produceren.

Bijschildklieren

Bijschildklieren

In de hals in de buurt van de schildklier 

Meestal naast of achter de schildklier, maar ze kunnen ook veel hoger of lager in de hals liggen

Onderdeel van het hormoonstelsel

Meestal 4

Grootte van een rijstkorrel en lijken op vetweefsel

Bijschildklieren

Maken bijschildklierhormoon: parathyroid hormoon, parathormoon of PTH genoemd.

Regelt calciumgehalte (kalkgehalte) en fosfaatgehalte in het bloed. 

Zowel calcium als fosfaat zijn belangrijke bouwstenen van botten en tanden. Beide stoffen zorgen ook voor de overdracht van prikkels tussen zenuwen en van zenuwen naar spieren.

De schildklier

• Zit in de hals
• Wordt aangestuurd door de hypothalamus -> hypofyse -> schildklier
• Produceert Thyroxine (T4) & T3 = schildklierhormonen
• T4 is nodig voor de hersenen, centrale zenuwstelsel, groei en stofwisseling
• T4 kan door het lichaam omgezet worden naar T3
• Klachten vaker bij vrouwen 

Werking schildklier

de schildklierhormonen (T3 & T4) zijn van invloed op de stofwisseling van (vrijwel) alle lichaamscellen en lichaamsweefsels.

Deze schildklierhormonen zijn onmisbaar voor de volgende lichamelijke functies en eigenschappen:

Celstofwisseling

Voedselverwerking (spijsvertering)

Hartslag & zuurstofcirculatie

Lichamelijke groei & ontwikkeling

Instandhouding & uitbreiding van zenuwstelsel

Temperatuur (indirecte thermostaat-functie)

Vetverbranding

Spierspanning & werking van gewrichten

Vochthuishouding

Psyche & hersenactiviteit

Invloed van TSH op de bijschildklieren

De bijschildklieren worden door de productie van TSH aangezet tot de productie van het parathormoon. Dit hormoon heeft ook invloed op de calciumbalans. Het verhoogt het calciumgehalte in het bloed.

Calcitonine en parathormoon zijn antagonisten van elkaar. Dat wil zeggen dat wanneer het calciumgehalte in het bloed te hoog wordt, er meer calcitonine gemaakt zal worden. Wanneer het weer te laag wordt, zal er meer parathormoon gemaakt worden. 

TSH – thyroïd stimulerend hormoon. Dit hormoon zet de schildklier aan tot de productie van: 

Thyroxine. (T3 en T4) Dit hormoon heeft invloed op alle cellen in het lichaam. Met als doel: het regelen van de stofwisseling. Thyroxine verhoogt de verbranding in de cellen.

Calcitonine. Dit hormoon verlaagt het calciumgehalte in het bloed. Calcium is nodig voor de opbouw van botten en tanden en bij overdracht van zenuwprikkels en spiercontracties en bloedstolling

Hormonen bij de calciumstofwisseling

Calcium is een bouwstof voor botweefsel. Daarnaast is calcium nodig voor de spiercontractie (ook die van het hart) en de bloedstolling. 

Daarom is een stabiele calciumspiegel in het bloed van belang.

De calciumspiegel

Door samenwerking tussen calcitonine uit de schildklier, parathyreoïdhormoon van de bijschildklier (PTH) en vitamine D wordt de calciumspiegel in het bloed binnen grenzen gehouden:

Calcitonine uit de schildklier verlaagt het calciumgehalte in het bloed.

PTH verhoogt het calciumgehalte.

Daarnaast zorgt vitamine D voor opname van calcium uit de voeding en terugresorptie van calcium in de nieren.

Zit er te weinig calcium in het bloed dan geven de bijschildklieren ... bijschildklierhormoon af.

1. extra
2. minder

De bijnieren

De bijnieren

De bijnieren liggen als een soort kapje op beide nieren. 

De buitenste laag heet de bijnierschors, het binnenste van de bijnier heet bijniermerg. 

Ze produceren verschillende hormonen.

Hormonen uit de bijnierschors

De schors (cortex) van de bijnier produceert verschillende hormonen. Deze hebben een steroïdbouw. Steroïden uit de bijnierschors heten daarom corticosteroïden

Corticosteroïden

Cortisol; cortisol heeft vooral invloed op de opbouw en afbraak van koolhydraten, vetten en eiwitten in celonderdelen.

Aldosteron; aldosteron heeft vooral invloed op de concentratie van de zouten natrium en kalium in het bloed.

Bijnierhormonen vanuit bijnierschors en -merg

Buitenkant bijnier= bijnierschors en produceert 3 hormonen

1. aldosteron (regelt zoutgehalte in bloed)
2. cortisol (laat suiker in bloed stijgen, helpt allergische reacties tegen te gaan)
3. geslachtshormonen (androgeen en oestrogeen)

Bijniermerg

Binnenkant bijnier = bijniermerg (zenuwweefsel) en produceert:

1. adrenaline

2. noradrenaline

= stresshormonen. 

Als hormonen hebben adrenaline en noradrenaline een vergelijkbaar effect. 

Stress

Stresshormonen: adrenaline en cortisol

Bij stress zijn hormonen uit het bijniermerg en de bijnierschors betrokken:

de prestatiehormonen adrenaline en noradrenaline uit het bijniermerg

cortisol uit de bijnierschors

Wat gebeurt er in je lichaam bij stress?

 

Film (LB: 1.8 C3)

Pak pen en papier 

Teken voor jezelf nu de bijnieren uit en benoem hierin hoe de onderdelen van dit gehele heten! 

VRAGEN

Vragen

Learnbeat > Hormoonstelsel

Vragen?

Website voor extra informatie:

https://schildklier.nl/schildklieraandoeningen/de-schildklier/werking-schildklier/