Les 3: Breedte- en Lengtegraden

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Welkom bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon en oortjes weg
• schrift en pen op tafel  
• laptop dicht op tafel

Planning

Wat gaan we doen?

Programma

• Voorkennis/actualiteit
• Uilteg nieuwe stof
• Aantekeningen maken
• Opdrachten maken
• Doelencheck 
• Afsluiting

Periode 1: H1 & H4

- Wat voor soort kaart zien we hier?

- Welke kaart elementen missen we op de kaart?

Vorige les

Terugblik

- Wat voor soort kaart zien we hier?

- Hoe herkennen we dit soort kaarten?

Vorige les

Terugblik

Huiswerk

Terugblik

Verdieping

• Wanneer is iets een kaart?
• Bedenk kenmerken van een kaart

Verdieping: zijn dit kaarten?

Nippur town plan, c. 1500 BCE

Turin Papyrus 12 century BCE

Bedolina Map 1600 BC (Italy)

Nippur Town Plan:

This is one of the oldest known city maps, showing the layout of the ancient city of Nippur in Mesopotamia (modern-day Iraq). It includes streets, canals, temples, and houses, giving a bird's-eye view of how the city was organized.

What it shows: A detailed plan of a city with important places like temples and roads, helping people navigate and understand the structure of the city.

Bedolina Map:

Carved into a rock in northern Italy, the Bedolina Map is one of the oldest known land maps. It depicts a landscape with fields, paths, and what could be settlements. It's more symbolic than precise, showing how ancient people saw their land.

What it shows: A large outdoor area with fields and paths, possibly representing farmland or important places to the people living there.

Turin Papyrus:

This is an ancient Egyptian map, created around 1150 BCE, showing the route to a gold mine. It includes geographical features like mountains, rivers, and roads, and even marks where gold deposits are located.

What it shows: A map designed to guide travelers or workers through the desert to gold mines, marking both natural landmarks and valuable resources.

Verdieping: zijn dit kaarten?

Sky disc of Nebra 1800 - 1600 BCE

Star diagram painted on the ceiling of the tomb of Senenmut 1470 BC

BIsidore of Seville’s T-O map

Nebra Sky Disk (1600 BCE):

What it is: A bronze disk showing a depiction of the night sky, including the sun, moon, stars, and a cluster thought to represent the Pleiades.

Why it’s a map: Although it’s not a geographical map, it represents celestial space. It helps understand the movements of heavenly bodies, which may have been used for timekeeping, navigation, or religious purposes. It organizes information about the sky in a symbolic way, making it a map of the heavens.

2. Star Chart of Senenmut (1479–1458 BCE):

What it is: A ceiling depiction in the tomb of Senenmut, showing constellations and the stars visible in the night sky in ancient Egypt.

Why it’s a map: Like the Nebra Disk, this star chart maps celestial bodies. It was likely used for tracking time or aligning with religious beliefs. It simplifies and organizes celestial space for practical and spiritual purposes, representing an ancient form of “navigation” through the stars.

3. Isidore of Seville's "Etymologiae" (7th Century CE):

What it is: A collection of knowledge including one of the earliest medieval representations of the world, often called a "T-O map" (Orbis Terrarum).

Why it’s a map: Isidore’s map is a highly simplified view of the known world, with the land masses of Europe, Asia, and Africa divided by a "T" for water bodies, within an "O" that represents the outer ocean. This map represents a symbolic and religious understanding of the world rather than geographical precision, but it still functions as a tool for conceptualizing the world.

Abstract, not practical: Like many medieval maps, Isidore's T-O map was more about symbolic meaning and reinforcing religious ideas than practical use. It illustrated how medieval people conceptualized the world according to their beliefs.

Verdieping: 

wat maakt een kaart een kaart? 

1. representeert een ruimte 
2. organiseert informatie
3. gebruik van symbolen 
4. gemaakt met een doel
5. helpen de wereld te begrijpen
6. ...?

Verdieping: Is dit een kaart? 

• werk in tweetallen
• gebruik argumenten uit het rijtje

Tabula Rogeriana. Created by the Arab geographer Muhammad al-Idrisi in 1154

      Lesdoel

1. Vandaag gaan we leren over belangrijke lijnen op de wereldkaart, zoals de Evenaar, de Noordpoolcirkel, de Zuidpoolcirkel, de Kreeftskeerkring, de Steenbokskeerkring, en de nulmeridiaan. 

2. Ook gaan we ontdekken wat de termen noorderbreedte, zuiderbreedte, oosterlengte en westerlengte betekenen en hoe je deze op de kaart kunt vinden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

      Lesdoel 1

Vandaag gaan we leren over belangrijke lijnen op de wereldkaart, zoals de Evenaar, de Noordpoolcirkel, de Zuidpoolcirkel, de Kreeftskeerkring, de Steenbokskeerkring, en de nulmeridiaan. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Schrift en pen klaar?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Breedtegraden

Evenaar: Verdeelt de aarde in noordelijk en zuidelijk halfrond.

Noordpoolcirkel: Bij 66,5° N.B.

Zuidpoolcirkel: Bij 66,5° Z.B.

Kreeftskeerkring: Bij 23,5° N.B.

Steenbokskeerkring: Bij 23,5° Z.B.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Breedtegraden

      Lesdoel 2

Ook gaan we ontdekken wat de termen noorderbreedte, zuiderbreedte, oosterlengte en westerlengte betekenen en hoe je deze op de kaart kunt vinden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Lengtegraden

Nulmerediaan: Verdeelt de aarde in oosterlengte (O.L.) en westerlengte (W.L.)

Westerlengte (W.L.):  Ligt ten westen van de nulmeridiaan.

Oosterlengte (O.L.): Ligt ten oosten van de nulmeridiaan.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

view.genially.com

Lengtegraden

1: wat zie ik?

2: wat denk ik hierover?

3: wat vraag ik me af?

Wat is de Evenaar en welke functie heeft deze lijn op de wereldkaart?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Waar bevindt zich de Noordpoolcirkel? Hoe ver ligt deze van de Noordpool?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Wat is het verschil tussen de Kreeftskeerkring en de Steenbokskeerkring? Waar liggen ze op de kaart?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Wat is de nulmeridiaan en welke belangrijke stad ligt op deze meridiaan?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Zelf aan de slag

Wat - Werkblad 

Hoe - in tweetallen

Hoelang - 30 minuten

Klaar - Begrippen leren via quizlet 

Hulp nodig - steek je vinger op docent loopt rond

Uitkomst - wordt besproken over 30 min

hoogte

warmer

nat, droog

     Grote afsluiting

Vandaag gaan we leren over belangrijke lijnen op de wereldkaart, zoals de Evenaar, de Noordpoolcirkel, de Zuidpoolcirkel, de Kreeftskeerkring, de Steenbokskeerkring, en de nulmeridiaan.

Ook gaan we ontdekken wat de termen noorderbreedte, zuiderbreedte, oosterlengte en westerlengte betekenen en hoe je deze op de kaart kunt vinden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Begrippen leren

https://quizlet.com/join/Rgu8QEZ9z?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

      Topografie

Deze periode leer je het onderstaande:

De continenten en de oceanen 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

www.topomania.net