GS3 Het Jodendom

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

GS3 HET JODENDOM

LEERDOELEN:

• Ik kan uitleggen hoe het jodendom is ontstaan 
• Ik kan verschillende joodse gebruiken noemen 
• Ik kan een aantal kenmerken van het joodse geloof noemen 
• Ik kan de begrippen antisemitisme, diaspora en holocaust uitleggen 

Jodendom

Geboorte

• Besnijdenis (opname in het joodse volk)
  
• Geboortekaartje.
  

Volwassen worden

• Vanaf het moment dat een persoon volgens het jodendom volwassen is, wordt zij/hij geacht de geboden te vervullen.

• Dat is bij meisjes op twaalfjarige leeftijd en bij jongens op dertienjarige leeftijd.

• Op die dag wordt het bat mitswa- en het bar mitswa-feest wordt gevierd

• Bewuste keuze voor het naleven van de (613) geboden.

Het huwelijk

• Niet alleen een verbintenis tussen twee individuelen, maar ook tussen twee families.
  
• Choepa. 
  

Dood en begrafenis

• Scheiding tussen lichaam en geest.
  
• Geen crematie.
  
• Beetje aarde uit Israël in de kist.
• Steen op het graf in plaats van bloemen
  

Ontstaan van het Joodse volk

• Ca. 4000 jaar geleden ontstaan met Abraham (12! zonen).
  
• Hij is de aartsvader (= stamvader) binnen het jodendom. (zijn vrouw was Sara)
  
• Jarenlang is het joodse volk een rondzwervend volk.
• De Egyptische Farao gebruikt het Joodse volk als slaven
  
• Dan komt Mozes en de tien plagen
  

Wat is het Jodendom?

• Monotheïstische godsdienst (geloof in 1 god)
  
• Gebedshuis = synagoge
  
• Heilig boek = Thora
• Profeet = Mozes (een profeet is een boodschapper van God)
• Symbool = Davidster
• Joodse priester = Rabbijn
• Taal = Hebreeuws
  

Mozes brengt het Joodse volk naar Israël

Rond 1000 v. Chr. : opbouw Joodse rijk. Israël heette toen Juda. Het woord jood is hiervan afgeleid.

Alexander de Grote verovert Israël

Daarna veroveren de Romeinen  het land.

Het Romeinse Rijk (1e eeuw)

Joden in het Romeinse Rijk

• Leefden in de provincie Judea

• Romeinen veroveren dit gebied rond het jaar 1

• Spanningen tussen Romeinen en Joden: Romeinen geloven in meerdere goden (polytheïsme), Joden maar in één god (monotheïsme). 

Het Christendom ontstaat.

De Joden geloven in een Messias. (een leider die vrede brengt)

Als Jezus wordt geboren denken sommige Joden dat hij de Messias is. Ze worden Christenen. Andere Joden denken dat niet, ze blijven Joods.

Het Jodendom en het Christendom hebben veel overeenkomsten. Joden geloven niet in Jezus, Christenen wel.

Joden in het Romeinse Rijk (2)

• Joden erkennen de Romeinse goden niet

• Julius Caesar maakt uitzondering voor Joden, maar dan moeten ze wel extra belasting betalen

• Extra belastingen zorgen voor onrust, opstanden en uiteindelijk oorlog (Joodse Oorlog: 66-70 n. Chr.)
  

Verovering en vernietiging van Jeruzalem door de Romeinen

Joodse diaspora

• In de Joodse oorlog kwamen veel Joden om of werden gevangen genomen (en als slaaf verkocht)

• Na een nieuwe Joodse opstand worden Joodse rituelen verboden

• Steeds meer Joden trekken/vluchten weg uit de provincie Judea
  

• De verspreiding van het Joodse volk over de hele wereld heet diaspora (letterlijk: 'verstrooiing')

Klaagmuur

Deze muur is de westelijke muur van de tweede Joodse tempel die op de Tempelberg heeft gestaan. Na de vernietiging van deze tempel door de Romeinse bezetters in het jaar 70 is alleen deze muur nog zichtbaar overgebleven.

Doordat vele joden aan de muur klaagden vanwege de verwoesting van de tempel en de diaspora, wordt de muur door niet-joden ook wel Klaagmuur genoemd.

Antisemitisme in de Middeleeuwen

• Antisemitisme betekent: haat tegen Joden

• Oorzaken zijn o.a. dat Joden houden sterk vast aan hun eigen gewoonten/tradities, en dat ze gezien worden als 'moordenaars van Jezus'

• Gevolgen: verbod op het bezit van eigen grond, uitgesloten worden van verschillende soorten banen / discriminatie
  

• Joden worden bij rampen gezien als schuldigen (zondebok) met pogroms tot gevolg
  

pogrom =gewelddadige aanvallen tegen een groep

• Joden krijgen de schuld van de Pestepidemie
  

19e  eeuw (1800-1900)

• Nationalisme komt in de 19e eeuw sterk op: veel landen/volken willen laten zien dat zij het beste zijn.

• Hierdoor zijn andere landen/volken/culturen minder. Gevolg: discriminatie, onderdrukking en geweld

• Zeer veel geweld (pogroms) tegen Joden in Rusland

Holocaust

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorden de nazi's 6 miljoen Europese Joden.

De moord op 6 miljoen joden noem je de holocaust

De staat Israël

Na de Tweede Wereldoorlog wordt in 1948 de staat Israël uitgeroepen.

Heel veel Joden verhuizen er naar toe.

David Ben-Gurion wordt de eerste minister president

Jiddische woorden in de Nederlandse taal

Jiddisch is een Hebreeuws-Duitse mengtaal van de Joden die zich in de zeventiende eeuw in de Nederlanden vestigden

bolleboos, gabber, gein, jatten, kapsones, bajes, gozer, pleite, mazzel, tof, jatten, stiekem, lef, smeris, smoes, snaaien, lawaai, heibel, enz. enz. enz.

Begrippen:

aartsvader - profeet

Monotheïstische godsdienst
synagoge - Thora - Davidster
Rabbijn - Hebreeuws - Messias

diaspora - pogrom - holocaust

nationalisme - joodse woorden

Namen:

Abraham

Mozes

Staat Israël

Davis Ben-Gurion

Jaartallen:

70 diaspora

1939-1945 Holocaust

1948 Stichting staat Israël