H4.3 Kritiek en Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Opdracht-33

Denis Diderot schrijft een encyclopedie. Leg uit waarom het schrijven van een encyclopedie goed past bij het rationalisme.

Opdracht-33

Denis Diderot schrijft een encyclopedie. Leg uit waarom het schrijven van een encyclopedie goed past bij het rationalisme.

Het rationalisme gaat uit van het verstand (= ratio). Een verzameling van kennis, wat een encyclopedie (b.v. Wikipedia) is, maakt het mogelijk alle kennis die er al is te raadplegen. Je kunt dan je verstand nog beter gebruiken en zelf conclusies trekken.

Verlichting

De nieuwe manier van werken en denken van de wetenschappers leidde tot het rationalisme - uitgaan van je verstand en niet van het geloof. 

Je verzamelt gegevens, redeneert en trekt daarna conclusies. Het begon met de natuurwetenschappen (Newton), maar ook over mogelijke verbeteringen in de politiek en het bestuur. Nieuwe ideeën over de rechten van de burger. Het idee van een absoluut heerser die door God was aangewezen om het land te regeren kreeg minder aanhangers.

De periode waarin men anders ging denken over de samenleving noemt men de Verlichting.

Opdracht-34

Diderot schreef dingen op die de koning niet kon accepteren omdat hij een absoluut heerser was. Leg uit hoe dat komt. Leg eerst uit wat een absoluut heerser is.

Een absoluut heerser

De koning kon de encyclopedie niet accepteren,

Opdracht-34

Diderot schreef dingen op die de koning niet kon accepteren omdat hij een absoluut heerser was. Leg uit hoe dat komt. Leg eerst uit wat een absoluut heerser is.

Een absoluut heerser heeft van God het gezag/macht gekregen om over andere mensen te heersen. 

De koning kon de encyclopedie niet accepteren, want daarin stond dat niemand van de natuur het recht heeft gekregen om over iemand anders te heersen. De koning dus ook niet.

Opdracht-36

Hoe kunnen de gebeurtenissen of omstandigheden uit het leven van Montesquieu invloed hebben gehad op zijn ideeën? Er staan er alvast twee, zelf bedenk je de derde. Schrijf er achter welke invloed dit had op zijn ideeën.

Opdracht-36

Hoe kunnen de gebeurtenissen of omstandigheden uit het leven van Montesquieu invloed hebben gehad op zijn ideeën? Er staan er alvast twee, zelf bedenk je de derde. Schrijf er achter welke invloed dit had op zijn ideeën.

1 Hij was van adel.

2 Hij had een belangrijke functie in het bestuur.

Opdracht-36

Hoe kunnen de gebeurtenissen of omstandigheden uit het leven van Montesquieu invloed hebben gehad op zijn ideeën? Er staan er alvast twee, zelf bedenk je de derde. Schrijf er achter welke invloed dit had op zijn ideeën.

1 Hij was van adel. Hij kon weten hoe het leven er in die kringen aan toe ging en kritiek van binnenuit leveren.

2 Hij had een belangrijke functie in het bestuur. Hij wist hoe het bestuur werkte (rechtbank). 

Hij had kennis van zaken op dat gebied en kon nadenken over verbeteringen (de trias politica).

Opdracht-36

Hoe kunnen de gebeurtenissen of omstandigheden uit het leven van Montesquieu invloed hebben gehad op zijn ideeën? Er staan er alvast twee, zelf bedenk je de derde. Schrijf er achter welke invloed dit had op zijn ideeën.

2 Hij had een belangrijke functie in het bestuur. Hij wist hoe het bestuur werkte (rechtbank). Hij had kennis van zaken op dat gebied en kon nadenken over verbeteringen (de trias politica).

3 Hij studeerde in Engeland en zag hoe het er daar aan toe ging. Dat zal effect hebben gehad op zijn ideeën over hoe je de macht van de koning kon beperken.

Opdracht-37

Welke manier koos Montesquieu om zijn ideeën te publiceren? Waarom deed hij dat?

Opdracht-37

Welke manier koos Montesquieu om zijn ideeën te publiceren? Waarom deed hij dat?

Hij verstopte zijn ideeën in een roman en kon op die manier de censuur (= controle op de media) van de koning omzeilen, want hij was bang dat zijn kritiek hem in de problemen zou brengen.

Opdracht-38

De theorie van de trias politica (scheiding der machten) die Montesquieu heeft ontworpen was een enorme bedreiging voor de koningen van Frankrijk. Leg dat uit met behulp van maatregelen die Lodewijk XIV nam.

Eén maatregel staat al ingevuld. Vul het schema verder in en trek dan een conclusie.

Opdracht-38

Eén maatregel staat al ingevuld. Vul het schema verder in en trek dan een conclusie.

Conclusie: Het idee van de trias politica is een bedreiging voor de Franse koningen, omdat de koning in de praktijk alle drie de verschillende machten zelf kon uitoefenen. In het ontwerp van Montesquieu mag niet één persoon al die macht hebben.

Trias politica

Macht is gevaarlijk. De drie machten mogen niet in handen zijn van één persoon. Ze moeten elkaar controleren en in bedwang houden.

Wat hoort bij Spinoza?

1. Hij vond de microscoop uit.
2. Hij bedacht dat je God alleen met je verstand kon vinden en niet door de Bijbel te lezen.
3. Hij vond de telescoop uit.
4. Hij bedacht dat je met je verstand moest kijken naar andere mensen.

Rationalisme is...

1. Proberen de wereld te begrijpen door goed naar de Bijbel te kijken.
2. De oude Griekse wetenschap.
3. een middeleeuwse filosofie.
4. Proberen de wereld te begrijpen met gebruik van het gezond verstand.

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechterlijke macht

Trias Politica

Parlement

Regering

Rechters

Welke stand zal het eens zijn geweest met Rousseau?

1. 1. De geestelijkheid.
2. 2. De adel.
3. 3. De burgers en de boeren.

verlichte filosofen 

en 

hun ideeën

trias politica

sociaal contract

mensen zijn van nature gelijkwaardig

Montesquieu

Rousseau

Locke

Het 'sociaal contract' van Rousseau gaat over:

1. de gelijkheid tussen burgers
2. natuurlijke rechten voor iedereen
3. de relatie tussen vorst en volk, macht komt van het volk
4. vrijheid voor iedereen

Wie heeft de Trias Politica bedacht?

1. Baruch Spinoza
2. Jean Jacques Rousseau
3. Adam Smith
4. Charles Louis de Montesquieu

Welk boek heeft de schrijver Diderot uitgebracht?

1. Lettres Persanes
2. L'Encyclopedie
3. Candide
4. Le Bible

Wat is geen macht die hoort bij de Trias Politica?

Wat is geen macht die hoort bij de Trias Politica?

1. Uitvoerende macht
2. Rechterlijke macht
3. Controlerende macht
4. Wetgevende macht

Trias Politica betekent ...
(wat is een ander woord voor Trias Politica?)

1. alleenheerschappij
2. scheiding der machten
3. vrijheid
4. Montesquieu

Wat was het belangrijkste idee van Rousseau?

1. De natuurlijke vrijheid van de mens
2. Het sociaal contract
3. De onfeilbaarheid van de kerk
4. De absolute macht van de staat

Wat vond Rousseau?

1. Het volk geeft de macht aan de koning in ruil voor bescherming
2. Dat het volk zelf de macht moest hebben (democratie)
3. Dat de macht in drieën gedeeld moet worden
4. Dat verlichte denkers het land uit gezet moesten worden

Waren de verlichte denkers hier voor of tegen?

Verlichte denkers zijn voor

Verlichte denkers zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Ongelijkheid

Vrijheid van godssdienst

Gelijke rechten voor iedereen

Verlichting

tegenstanders van Verlichting

Mazarin

Montesquieu

Rousseau

Lodewijk XIV

Diderot

Wanneer was de verlichting? Sleep naar het juiste tijdvak!

De verlichting

Opdracht 43

Kruis de juiste beweringen aan.

[  ] Volgens Rousseau moest een mens zijn emoties onder controle houden.

[  ] Rousseau was zowel populair door de romans die hij schreef als door zijn filosofische ideeën.

[  ] Rousseau was een voorstander van de monarchie.

[  ] Een sociaal contract is volgens Rousseau een afspraak tussen de koning en zijn onderdanen.

[  ] Rousseau vond dat een goede burger iets over moest hebben voor de gemeenschap waar hij onderdeel van uitmaakt.

Opdracht 43

Kruis de juiste beweringen aan.

[  ] Volgens Rousseau moest een mens zijn emoties onder controle houden.

[ x ] Rousseau was zowel populair door de romans die hij schreef als door zijn filosofische ideeën.

[  ] Rousseau was een voorstander van de monarchie.

[  ] Een sociaal contract is volgens Rousseau een afspraak tussen de koning en zijn onderdanen.

[ x ] Rousseau vond dat een goede burger iets over moest hebben voor de gemeenschap waar hij onderdeel van uitmaakt.

Opdracht 44

Welke manier van het verspreiden van de verlichtingsideeën zie je op deze afbeelding? Benoem twee beeldelementen waar je dat aan ziet.

• Je ziet hier een salon. Het is een huiskamer; veel salons werden door rijke dames georganiseerd en werden ook bezocht door leden van de regering en rijke burgers.
  
• je ziet veel mensen met elkaar discussiëren,
  
• je ziet een vrouw (met zwart kapje op) vooraan zitten.
  

Opdracht 45

Welke andere manieren om de ideeën te verspreiden ben je tegengekomen?

Andere manieren zijn informatieboeken zoals de encyclopedie en romans.

Montesquieu

J.J. Rousseau

Opdracht 49

Geef een uitgebreide beschrijving van het begrip Verlichting waarbij je ingaat op ideeën (1), praktische oplossingen (2) en verspreiding (3).

De Verlichting is een periode in de geschiedenis waarin mensen gaan nadenken over een betere samenleving en beter bestuur. Ze ontwikkelen nieuwe ideeën zoals het idee dat mensen van nature gelijk zijn (1).

Opdracht 49

Geef een uitgebreide beschrijving van het begrip Verlichting waarbij je ingaat op ideeën (1), praktische oplossingen (2) en verspreiding (3).

Als oplossing ontwerpen ze nieuwe systemen voor het bestuur, zoals de trias politica en het sociaal contract (2).

Ze bedenken nieuwe manieren om de ideeën te verspreiden, bijv. door een nieuw soort boek (Encyclopedie), romans en salons (3).