Izone/ Het Friese landschap/les 3/ Nederland en de zee, een lange geschiedenis/

• Izone
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Nederland en de zee, een lange geschiedenis.

• Welkom bij les 3
• Pak  jouw materiaal

Les 3

Nederland en de zee, 

een lange geschiedenis

Even herhalen... welke Milanković cycli weet jij nog? Het zijn er 3...

In welke ijstijd was er wel ijs in Nederland?

Saalien en Elserien. Saalien was de laatste ( 280 000 tot 130 000 jaar geleden) 

In welk tijdperk van de geologische tijdschaal leven wij?

Samenvattend....

• Nederland is aan de 'wandel'
• De temperatuur op aarde is wisselend
•  Milanković parameters hebben daarmee te maken
• IJstijden in Nederland met en zonder ijs
• Gevolgen van de ijstijden zijn nog steeds zichtbaar
• Geologische tijdschaal

Lesdoelen. Aan het eind van de les....

1. Weet ik wanneer het Holoceen begon
2. Kan ik de verschillen benoemen tussen strandwallen, oude duinen en jonge duinen
   
3. Kan ik beschrijven wat transgressie is
4.  Kan ik uitleggen wat relatieve zeespiegelstijging is
   

Leerlingboekje

• Welke begrippen ken je al? 
• Kleur die in jouw leerlingboekje 

De volgende begrippen
ken ik al.
Voer ieder begrip apart in.

De eerste lessen  gingen over het Pleistoceen, deze lessen gaan over het Holoceen. De kustlijn van Nederland is erg veranderd sinds de start van het Holoceen 12 000 jaar geleden. Het landijs smolt en de Noordzee liep vol. Je ziet grote veranderingen bij de Noordzeekust, het IJsselmeer en het Waddengebied. Met het stijgen van de zeespiegel de afgelopen jaren gingen ook de veenmoerassen groeien. Dat is de groene kleur op de kaartjes.

De stijging van de zee in combinatie met de bodemdaling en de gevolgen voor Nederland zie je hier in het plaatje. Je moet dan de stijging van de zee erbij denken.  Daarbij hebben we gesproken over het landijs in Scandinavië. Linker tekening --> wel landijs, Scandinavië is “zwaar” en tilt Nederland omhoog. Rechts, landijs smelt, Scandinavië wordt “lichter” en Nederland zakt. Het werkt dus als een soort wip.

Het stijgen van de zeespiegel ging in eerste instantie snel. Daarna vlakte dat af. In Nederland hadden we te maken met een relatieve zeespiegelstijging. Wat was dat ook alweer? Het feit dat de Noordzee volloopt is de absolute zeespiegelstijging. In Nederland hebben we ook last van bodemdaling. Dat heeft een natuurlijke oorzaak zoals gezien in de vorige dia, maar ook een menselijke oorzaak. Het afgraven van het veen en de gaswinning in Groningen zijn daar voorbeelden van. De som van de absolute zeespiegelstijging en de bodemdaling is de relatieve zeespiegelstijging.

Het einde van de Transgressie, dus dat de zee steeds verder oprukte was zo’n 6000 jaar geleden. Er ontstonden eerst strandwallen. De vloedstroom is sterker dan de ebstroom, tijdens de ebstroom blijft er sediment achter. De strandwallen werden later duinen, dankzij aanlandige wind. ( wind die van zee naar land waait) Deze duinenrij was niet een aaneengesloten geheel. Tussen de duinen zaten zeegaten waardoor het water naar het achterliggende gebied kon stromen. Zoals we dat nu kennen in het waddengebied. Dus nat bij vloed en droog bij eb.

De naam zegt het al, jonge duinen zijn jonger dan oude duinen. Dat kan je ook goed zien op het plaatje hierboven. De oude duinen liggen rechts. Nadat deze zijn gevormd is de dynamiek van zee en wind gewoon doorgegaan. Er ontstond weer nieuw land doordat de zee dag in dag uit sediment op het strand neerlegt. Later zijn er op dat “nieuwe “strand ook weer duinen gevormd. Dat zijn de jonge duinen. Deze zijn hoger dan de oude duinen. Je zou dus kunnen zeggen dat de leeftijd van de duinen oploopt als van zee landinwaarts wandelt.

Nederland veranderd...

• Kijk nog eens naar de ingeplakte kaarten van les 2
• Noteer nu wat je opvalt aan de kaart van Nederland nu je de reis door de tijd voor je ziet. 
  

Pak de atlas

• Waar vinden we nu nog veen in Nederland?
• Wat is er te vinden op de plekken waar nu veen is? --> hoe wordt de grond vandaag de dag gebruikt? 

We gaan aan de slag met de opdrachten in het leerlingboekje. 

We kijken hoe ver we komen. Werk gerust samen...

Einde les

• We plannen de fietsles in, we bekijken het weer voor de aankomende 2 weken. 
• We plannen een datum. Zorg dat je op die dag met de fiets bent. 

• Doe al jouw spullen terug in de envelop
• Lever de envelop in
• Tot volgende week