4.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- hoe de koningen in Frankrijk begonnen met staatsvorming en centralisatie.

- hoe de staatsvorming en centralisatie in Duitsland mislukte en in Engeland op gang kwamen.

- hoe de Bourgondiërs begonnen de Nederlanders te verenigen.

KA: -het begin van staatsvorming en centralisatie

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Frankrijk

In het begin van dit tijdvak hadden de Franse koningen niet veel macht over de leenheren. Na beëindiging van de Honderdjarige Oorlog in 1453 werden de Engelsen verdreven en kreeg de koning meer gebieden als Bourgondië in zijn macht.​

Rond 1500 had de koning in heel Frankrijk de soevereiniteit door:​

1.belastingheffingen​

2. centrale rechtbank​

3. bestuur met wetten en regels​

​

Door de opkomst van de geldeconomie werden centralisatie en staatsvorming mogelijk.

Engelse invloed in Frankrijk ca. 1170.

100 jarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland.

Kroning Karel VII met recht Jeanne d'Arc.

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Frankrijk

Frankrijk had een standenmaatschappij met twee standen: de geestelijkheid en de adel. Door de opkomst van de steden gingen de vorsten de burgers als derde stand behandelen. In 1302 kwam voor het eerst de Staten-Generaal bijeen voor alle drie standen. ​

​

De centrale overheid werd versterkt door:​

- toestemming door de Staten-Generaal voor diverse belastingen​.

- toenemende kwaliteit van rechters en ambtenaren door de gestichte universiteiten​.

- krachtiger wapens die de muren van steden en edelen stuk konden schieten.

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Duitsland en Engeland

Rond 1000 was de Duitse koning machtiger dan de Franse. Van staatsvorming in Duitsland kwam weinig terecht, edelen en geestelijken behielden hun macht doordat:​

​1. de koningen zich in Italië tot keizer lieten kronen en daar oorlogen uitvochten​

​2. het koningschap niet erfelijk was, de koning was afhankelijk van keurvorsten: Duitse hoge edelen en bisschoppen die de koning kiezen

De aartsbisschoppen van Keulen, Mainz en Trier;

de paltsgraaf van Rijnland; de hertog van Saksen-Wittenberg;

de markgraaf van Brandenburg en de koning van Bohemen.

Zegel van Willem II, graaf van Holland.

In 1247 gekozen tot koning van het Duitse rijk.

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Duitsland en Engeland

In Engeland kwam de centralisatie al vroeg op gang.

In 1066 veroverde de Normandische hertog, Willem de Veroveraar, Engeland. De leenheren hield hij goed onder controle, zijn sheriffs inden belasting en spraken recht op basis van wetten voor het hele land.​

​

In 1215 dwongen edelen de koning de Magna Carta te tekenen, die hem aan regels bond.​

​Om toestemming te vragen voor belasting verhoging werd later het parlement gevormd.

1 oorspronkelijk: vergadering van de drie standen in Engeland

2 nu: volksvertegenwoordiging

1066 slag bij Hastings afgebeeld op het geborduurde tapijt van Bayeux.

0

Welke bepaling uit de Magna Carta zorgde ervoor dat de koning veel macht verloor?

Leg uit waarom de Magna Carta ondanks de grote vernieuwingen niet voor veel vrijheid zorgde onder de burgers.

4.3 Staatsvorming en centralisatie

De Nederlanden

In NL, BE en LUX lagen hertogdommen, graafschappen en bisdommen met bisschoppen als wereldlijke heersers. De meeste van die gewesten hoorden bij het Duitse rijk.

Omstreeks 1430 werd Filips de Goede (hertog van Bourgondië)  vorst van de meeste Nederlanden (Lage Landen): gewesten in Nederland, België en Luxemburg. - hij stelde een centraal bestuur en gerechtshof in​ en

- riep de eerste Staten-Generaal bijeen om belastingafspraken te maken​.

​

Door opvolgingsproblemen behoorden de Nederlanden sinds 1477 bij de Habsburgers.​                     Karel de Stoute:

1. Bourgondië ingenomen Franse koning

2. Dochter trouwde met Maximilliaan van de Habsburgse dynastie (Nederlanden) 

4.3 Staatsvorming en centralisatie

Aan de slag!

- Kijk de eindopdrachten na 4.2

- Lees blz. 54- 55 en maak de LessonUp af.

- Maak de eindopdrachten in Teams 4.3

Lees de tekst 'Frankrijk'. Sleep de kenmerken van de landbouwsamenleving naar juist.

Juist

Onjuist

De Franse koning bevorderde de staatsvorming door een centrale rechtbank in te stellen die zaken uit heel Frankrijk behandelde

De Franse koning centraliseerde zijn bestuur door vanuit zijn hoofdstad regels en wetten op te leggen die golden voor heel Frankrijk.

De toenemende kwaliteit van rechters en ambtenaren versterkte de centralisatie en staatsvorming.

De Franse koning had in 1000 meer macht dan in 1500.

Door de oorlog met Engeland kreeg de Franse koning uiteindelijk minder macht.

Lees de tekst 'Duitsland en Engeland. Sleep de kenmerken van de landbouwsamenleving naar juist.

Juist

Onjuist

De centralisatie en staatsvorming vond in Duitsland plaats tussen 1000 en 1500.

De Duitse koningen hadden weinig macht doordat ze werden gekozen door zeven keurvorsten.

Vanaf de 11e eeuw gebruikten Engelse koningen het leenstelsel om hun macht te vergroten.

In de 13e eeuw werd de macht van de Engelse koningen vergroot door de Magna Carta.

Lees de tekst 'De Nederlanden. Sleep de kenmerken van de landbouwsamenleving naar juist.

Juist

Onjuist

Aan het eind van de 15e eeuw nam een Bourgondische vorst het bestuur van de Nederlanden over van een Habsburgse vorst.

Fillips de Goede begon in de Nederlanden met centralisatie door de instelling van een centraal bestuur met een centraal gerechtshof.

Omstreeks 1430 kwamen de meeste Nederlanden onder één vorst; Fillips de Goede, de hertog van Bourgondië.

Fillips de Goede riep de eerste Franse Staten-Generaal in Burgge bijeen om met alle gewesten samen afspraken over de belastingen te maken.

Gebruik de afbeelding. Leg uit dat de afbeelding past bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf.

https:

Het feodale stelsel had als grootste nadeel voor de koning:

6.

1. De adel beschouwde het geleende land als hun eigen land en luisterden niet naar de koning
2. De adel vocht niet voor de koning, als deze hierom vroeg, maar alleen voor zichzelf.
3. De adel bestuurde het geleende land niet goed en liet dit verslonzen
4. De adel en de steden maakten zoveel ruzie dat de koning steeds meer moest optreden als scheidsrechter.

Waarom was belasting voor de koning erg belangrijk om Centralisatie voor elkaar te krijgen.

7.