Erfelijkheid en evolutie herhalen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Kruissingsschema's

Leerdoelen:

Je kent de begrippen fenotype, genotype, dominant, recessief, heterozygoot, homozygoot, P, F1 en F2.

Je kunt een fenotype omzetten naar gensymbolen (letters)

Je kunt de geslachtscellen van de ouders benoemen

Je kunt vast stellen welk genotype en fenotype de nakomelingen KUNNEN hebben.

Je kunt de variaties in het genotype en fenotype van de F2  berekenen.

Waaruit bestaat het fenotype?

Welke geslachtschromosomen heeft een man?

1. XX
2. XY

Welke geslachtschromosomen heeft een vrouw?

1. XX
2. XY

Wanneer is een eigenschap dominant?

Welk antwoord geeft een homozygoot recessief genotype weer?

1. AA
2. aa
3. Aa
4. aA

Wat is er aan de hand met een intermediair fenotype?

Overzicht afkortingen:

Genotype= de erfelijke informatie in het DNA (GENEN)
Fenotype= het uiterlijk, het gen wat tot uiting komt.

P= Parents = ouders

F1= kinderen van de eerste generatie (ouders zijn p)

F2= ontstaat door F1 onderling te kruisen.

Homozygoot= 2 gelijke eigenschappen, bijvoorbeeld 2x blauwe oogkleur
Heterozygoot= 2 verschillende eigenschappen,  1x blauw en 1x bruine oogkleur

Orde scheppen

Noteer altijd eerst alles wat je weet.
(Genotype) AA --> fenotype?
Genotype aa --> fenotype?
Genotype Aa --> fenotype?

Welk genotype heeft ouder 1?
Welk fenotype heeft ouder 1?
Welk genotype heeft ouder 2?
Welke fenotype heeft ouder 2?

aa                                                           AA

a

a

A

A

Aa

Aa

Aa

Aa

Aa                                                         Aa

A

A

a

a

AA

Aa

Aa

aa

En nu zelf aan het werk:

Gerard en Jacobien willen berekenen hoe groot de kans is dat hun ongeboren kindje rood haar heeft. Gerard en Jacobien hebben allebei blond haar, maar zowel in het gezin waar Gerard uit komt als het gezin waar Jacobien uit komt heeft er iemand rood haar.
Gerard zijn moeder en Jacobien haar vader hebben allebei rood haar.
Hoe groot is de kans dat het kindje van Gerard en Jacobien rood haar heeft?
Gebruik een kruisingsschema om te laten zien hoe jij aan je antwoord bent gekomen.

Gegevens verwerken:

AA= Blond haar
Aa= Blond haar
aa= Rood haar

P: Aa x Aa

Zie hier het ingevulde schema:

B10 evolutietheorie

Leer afbeelding: 52

Evolutie: het veranderen van levensvormen in een hele lange periode.

Evolutietheorie:

• Bedacht door Charles Darwin in 1859
  
• Er zijn argumenten (redenen) waarom het leven op aarde zo is ontwikkeld. Dit is op feiten gebaseerd.

  De evolutietheorie gaat uit van: 

•             Veranderingen in genotypen:
  
•             Natuurlijke selectie
  
•                Ontstaan nieuwe soorten.

Veranderingen in genotypen:

Door geslachtelijke voortplanting en mutaties worden genen aangepast waardoor de nakomelingen verschillen van hun ouders

Natuurlijke selectie

Niet iedere nakomeling wordt volwassen en krijgt zelf kinderen. De overlevingskans voor ieder organisme is anders. Een organisme wat het best is aangepast (goede schutkleur) aan de natuurlijke milieu (leefomgeving) loopt minder risico om te worden opgegeten. Dus heeft een grotere overlevingskans. (Survival of the fittest)

Ontstaan nieuwe soorten.

Aantal manieren:

Een mutatie blijkt een erg goede aanpassing aan het milieu te zijn waardoor de overlevingskans toeneemt. Hierdoor komen er meer nakomelingen. à evolueren.

Door verandering in de omgeving kan een soort zich niet meer onderling voortplanten à hierdoor kunnen er nieuwe soorten ontwikkelen. (zie afb. 52.) 

Basisstof 11: argumenten voor evolutie.

Leer afbeelding 55, 57, 58

Fossielen: versteende overblijfselen van organismen OF afdrukken van organismen

resten van organismen worden bedekt door lagen klei, zand of steentjes waardoor de bacteriën en schimmels geen kans krijgen om het dier op te ruimen. Doordat er steeds nieuwe lagen zand, steentjes of klei boven op komt ontstaan er fossielen.

Overeenkomst in bouw: verschillende organismen hebben dezelfde beenderen maar die worden anders gebruikt. Dit wijst op een gemeenschappelijke voorouder.

Rudimentaire organen: resten van organen die geen functie meer hebben.  

Leg uit wat genotype is

Wat is het fenotype?

de vorm van de neus

1. genotype
2. fenotype

Rood geverfd haar

1. genotype
2. fenotype

aangeboren blindheid

1. genotype
2. fenotype

Een albino organisme

1. genotype
2. fenotype