H5, grammatica, samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo, b, k
• Leerjaar 3,4

Samengestelde zinnen

hoofdzin & bijzin

Wat zijn samengestelde zinnen?

Enkelvoudige zinnen hebben een persoonsvorm

• Ik zie hem staan.
• Ik wil hem wat vragen.

Samengestelde zinnen hebben meerdere persoonsvormen.

• Ik zie hem staan en wil hem wat vragen.

Hoofdzin en bijzin

Tip:

In een hoofdzin staan onderwerp en persoonsvorm naast elkaar en kan het niet los van elkaar staan.

Een samengestelde zin 

Deze kan bestaan uit:

• 
  twee of meer samengevoegde hoofdzinnen (hoofdzin + hoofdzin);

              Evelien werkt bij de bakker, want zij bakt graag koekjes.

• een hoofdzin met een of meer bijzinnen erin (bijzin + hoofdzin); 

              Omdat Evelien graag koekjes bakt, werkt zij bij de bakker.

• een of meer hoofdzinnen met een of meer bijzinnen erin (hoofdzin + hoofdzin + bijzin).

             Evelien werkt bij de bakker, want zij bakt graag koekjes, omdat ze die zo lekker vindt.

Voorbeelden hoofdzinnen

In een hoofdzin staat de persoonsvorm helemaal vooraan of direct na het eerste zinsdeel.

            - Heb jij de keuken gestofzuigd?

            - Ik wil dat broodje eten.

            - Die man is gek geworden.

Hoofdzinnen kunnen met elkaar verbonden worden door nevenschikkende voegwoorden, zoals: en, noch, alsmede, alsook, maar, doch, of, ofwel, dan, want, dus.

          - Ik kan die lamp niet repareren, maar ik kan wel een nieuwe lamp kopen.

          - Hij eet geen hamburgers meer, want hij wordt anders snel te dik.

          - De buurman heeft grijs haar en hij gaat iedere ochtend hardlopen.

Voorbeelden bijzinnen

In een bijzin staat de persoonsvorm niet vooraan, maar juist achteraan (helemaal achteraan of als een van de laatste woorden). 

Hoofd- en bijzinnen kunnen met elkaar verbonden worden door onderschikkende voegwoorden, zoals: dat, als, daardoor, hoewel, indien, nadat, omdat, terwijl, toen, wanneer, zodat, zodra, of, wat.

- Hij vertelde me dat hij naar het strand zou gaan.

- Ze gaat met me mee, als ik haar ticket betaal.

- Ik vind hem heel slim, hoewel hij af en toe wel slordig is.

Wat is de bijzin?

Wie als eerste over de finish is, wint het toernooi.

1. wint het toernooi
2. wie als eerste over de finish is

Wat is de hoofdzin?

Mijn moeder zei dat ik als baby altijd aan het lachen was.

1. Mijn moeder zei
2. dat ik als baby altijd aan het lachen was.

Wat is de bijzin?

De oude man, die voor de openhaard zit, heeft mij opgevoed.

1. De oude man heeft mij opgevoed
2. die voor de openhaard zit

Wat is de indeling van de zin?

Mijn moeder hielp mij altijd met Engels, omdat ik dat erg moeilijk vond.

1. hoofdzin + bijzin
2. bijzin + hoofdzin
3. hoofdzin + hoofdzin

Aan de slag

Maak nu alle opdrachten die horen bij het onderdeel grammatica, samengestelde zinnen.

Lesdoel: 

ik kan/weet een hoofd- en bijzin vinden