Spijsverteringsstelsel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Spijsverteringsstelsel

Lesdoelen

Aan het eind van de les kun je:

• Benoemen uit welke organen het spijsverteringsstelsel bestaat en via welke volgorde het voedsel deze organen passeert.
  
• Uitleggen welke functies het spijsverteringsstelsel heeft.

Spijsverteringsstelsel

Spijsvertering: Het proces waarbij voedsel wordt afgebroken tot voedingsstoffen die klein genoeg zijn om door de darmen in het lichaam te worden opgenomen.

• Vertering van voedingsstoffen
• Opname van voedingsstoffen
• Uitscheiding van voedingsstoffen

De mondholte

Mond: Start van spijsvertering

• Kaken zorgen voor vermalen van voedsel
• Speekselklieren: maken speeksel voor chemische afbraak van voedsel
• Tong duwt voedsel tussen de tanden

Voedsel gaat via de mond naar de keel
en komt in de slokdarm.

Speekselklieren produceren 1 tot 1.5 liter speeksel per dag

De maag

De maag:  Hol orgaan, net onder het diafragma 

De maag bestaat uit verschillende lagen met verschillende functies

• Spierlaag: Kneed voedsel, zorgt voor peristaltiek
• Slijmvlieslaag: Produceert slijm, zoutzuur en pepsinogeen 

Let op: De maag neemt geen voedingsstoffen op!

• Wel alcohol en sommige medicijnen

De binnenste laag van de maag heeft heel veel plooien. Hierdoor kan de maag uitrekken op het moment dat er voedsel binnenkomt

Dunne Darm: 

- Kan tot wel 5 tot 6 meter lang zijn

-  Bestaat uit darmvlokken aan de binnenzijde (geplooid slijmvlies)

- In elke darmvlok zit een bloedvat (haarvat) deze nemen de voedingsstoffen op.  

De dikke darm

De dikke darm (colon): Laatste deel van de spijsvertering

• Ongeveer 1.5 meter lang
• Bevat onverteerde resten uit dunne darm
• Bevat veel (goede) bacteriën
• Bacteriën produceren o.a. vitamine K!
• Dikke darm neemt ook vocht op uit voedselbrij

Ontlasting: Slijm, water, onverteerde voedingsresten en 

darmbacteriën

Krijgt binnen wat de dunne darm niet kan verwerken, zoals voedingsvezels. Deze voedingsvezels worden afgebroken door de bacteriën in de dikke darm. 

De dikke darm neemt de door bacteriën geproduceerde vitamine K op. Vitamine K is nodig voor de bloedstolling.

Vertering

In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen.

Vetten, eiwitten en (veel) koolhydraten kunnen niet zomaar opgenomen worden in het bloed. Deze voedingsstoffen moeten verteerd worden.

Vitamines, mineralen en water kunnen wel direct worden opgenomen in het bloed. 

Vertering van deze stoffen is niet nodig.

Vertering van stoffen die niet zomaar kunnen worden opgenomen.

Voor opname zijn verschillende verteringsappen nodig:

• speekselklieren

• maagsapklieren
• lever en alvleesklier
• darmsapklieren (in de dunne darm)

Deze sappen bevatten enzymen. 

Enzymen

Enzymen

Een enzym is een eiwit dat een specifieke reactie versnelt. Met behulp van enzymen worden voedingsstoffen omgezet in spijsverteringsproducten.

Enzymen

Reactie mogelijk maken of versnellen

Enzym verandert niet van samenstelling

Elk enzym is specifiek

Kan worden hergebruikt

Zetmeel is een koolhydraat. 

Koolhydraten worden verteerd

Zetmeel: 00000000  

Speeksel 'knipt' in je mond het zetmeel:  00   00   00   00

Verteringssap van de alvleesklier erbij:  0    0    0    0     0    0    0    0

Nu is het zetmeel verteerd: 0 = glucose    

Glucose kan vanuit de dunne darm worden opgenomen in het bloed. Het is de brandstof voor die alle cellen in het lichaam nodig hebben voor de verbranding. 

Alvleesklier en de galblaas

• De alvleesklier maakt een verteringssap van enzymen (Amylase, lipase, protease)
  
• Dit sap is nodig om eiwitten, vetten en zetmeel te verteren & zuur van de maag te neutraliseren.
• De alvleesklier maakt ook de hormonen insuline & glucagon aan.
  
• Gal wordt opgeslagen in de galblaas en wordt gebruikt om vetten kleiner te maken.
  
• Deze verteringssappen komen bij de voedselbrij in de twaalfvingerige darm.
  

De lever

ligging van de lever: De lever ligt rechts bovenin de buikholte, direct onder het middenrif, waarmee het losjes verbonden is. Het is het grootste afzonderlijke orgaan in het lichaam met vele functies.

bouw van de lever:  Je lever bestaat uit zogenaamde cel formaties die ook wel ‘kwabjes’ worden genoemd. Ieder kwabje wordt omringd door aftakkingen van bloedvaten en de galbuis. In iedere kwab bevinden zich gespecialiseerde cellen die de verschillende functies van de lever uitoefenen. 

Functies van de lever

suikerstofwisseling

vetstofwisseling

eiwitstofwisseling

ontgiftiging

ga aanmaak en luitscheiding

afweer

warmteproductie

opslag

suikerstofwisseling

• Voedsel (koolhydraten) wordt in de maag en darmen afgebroken
• En omgezet in suikers ofwel glucose
• Glucose wordt opgenomen in het bloed en vandaar gaat het naar de cellen voor energie.
• De hoeveelheid glucose in het bloed wordt door 2 hormonen gereguleerd; Insuline/Glucagon
  
• Voor de opname in de cellen is insuline belangrijk
  
• Insuline zorgt er voor het peil niet te hoog wordt en Glucagon zorgt er voor dat het peil niet te laag wordt
• De lever is de opslag voor glucose
• De 2 hormonen worden aangemaakt de alvleesklier/pancreas.

 

Voedingsstoffen

Koolhydraten
Vetten
Eiwitten
Mineralen
Vitaminen
Water

Koolhydraten

EIWIT

is nodig voor de opbouw en instandhouding van de spieren en bloed en voor herstel bij wonden. Bij ziekteis is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel.

Eiwit komt vooral voor in:

• vlees, vis en kip 

• ei 

• kaas, melk en melkproducten 

Functies van Eiwitten

• Bouwstof

• Chemische omzetting = enzymen
  
• Transport stoffen = hemoglobine
  
• Regulator vochtbalans & zuur/base balans
  
• Spierwerking
  
• Bescherming
• Energiebron

Lipiden = vetten

Bouwstof

Brandstof

opname en vervoer van vitamines

Te veel vet > opgeslagen als energiereserve

Dient als isolatiemateriaal en stootkussens

overzicht vitamines

Vitamine	Functie
A	Zien, vooral in het duister
C	Vorming van bindweefsel, rol bij bepaalde hormonen, metabolisme, opname ijzer
D	Botopbouw, opname van calcium
E	Beschermende rol bij celstofwisseling
K	Goede bloedstolling, aanmaak van botten

Vitamine	Functie
B1	Energievoorziening van het lichaam, werking hartspier en zenuwstelsel
B2	Energievoorziening, tekort kan huidafwijking veroorzaken
B3	Energievoorziening, aanmaak van vetzuren
B5	Energievoorziening, opbouw en afbraak van eiwitten en vetten
B6	Stofwisseling, afbraak en opbouw aminozuren. Van belang bij groei, bloedaanmaak, immuunsysteem en zenuwstelsel

Er zijn nog een paar Vitamine B's. Maar die laat ik voor jullie zitten😊

• 
  
•  A, D, E en K zijn in vet oplosbaar, dus deze producten zitten vooral in voedingsmiddelen waar veel vet in zit                      
•  B & C zijn in water oplosbaar                                                               
  

Functies van Water

onderhoud cellen

transport; voedingstoffen, zuurstof, afvalstoffen

regulering temperatuur

vochtig houden slijmvliezen

smeren gewrichten

verteringssysteem beinvloeden

huid stuctuur

dempen van schokken

Spijsvertering

Dit proces begint al in de mond!

• Kauwen + speeksel
  

Dan via slokdarm naar maag:

• Kneden + maagsap (zoutzuur)

Daarna naar dunne darm:

• Peristaltiek + sap van alvleesklier en gal (uit lever)

Tekst

Spijsvertering

In dunne darm:

• Ook opname voedingsstoffen

Dan naar dikke darm:

• Resorptie van water
• Indikken van ontlasting

Uiteindelijk naar anus

• Ontlasting verlaat het lichaam

Vragen

tot nu toe?

Wat is de goede volgorde van je spijsvertering?

1. slokdarm, maag, dikke darm, dunne darm
2. mondholte, slokdarm, dunne darm, maag
3. mondholte, slokdarm, maag, dunne darm
4. dikke darm, dunne darm, mondholte, maag

Hoe lang blijft je voedsel ongeveer
in je maag?

1. 4 minuten
2. 4 kwartier
3. 4 uur
4. 4 dagen

Wat is de functie van alvleeskliersap?

1. Verteren van alleen eiwitten
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Verteren van alleen vetten
4. Verteren van eiwitten, koolhydraten en vetten

Wat is een functie van de lever?

1. Hier wordt gal opgeslagen
2. Hier wordt gal gemaakt
3. Produceert leversap
4. Het leverzuur doodt bacteriën

Wat doen enzymen?

1. Enzymen verbranden voedingsstoffen
2. Enzymen maken voedingsstoffen kleiner
3. Enzymen bevatten verteringssappen
4. Enzymen nemen voedingstoffen op in het bloed

Wat is de functie van enzymen in speeksel en maagsap?

1. Enzymen ruimen afvalresten op
2. Enzymen nemen voedingsstoffen op
3. Enzymen knippen voedingsmiddel in kleine stukjes
4. Enzymen zorgen voor goede doorstroming

1. Gal wordt gemaakt in de galblaas
2. Gal emulgeert vet, het maakt dat vet uit kleinere
bolletjes gaat bestaan

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

Wat is pepsine?

1. Een enzym dat eiwitten afbreekt
2. Een maagsap dat eten waterig maakt
3. Stofje dat ook in Pepsi zit
4. Een verteringssap

Wat is de functie van maagzuur?

1. Het speelt een rol bij de vertering
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Smaakmaker
4. Een zuurder 'smaakje' toevoegen aan voedsel

Alle voedingsstoffen moeten worden verteerd voordat ze worden opgenomen

1. waar
2. niet waar