H5.4 Veilig maar vies

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

De stad in de Middeleeuwen

Veilig, maar vies

Geschiedenis - Kader 1

Maak de goede combinaties tussen betekenis en begrip.

Betekenis	Begrip
Het recht van een stad op een eigen bestuur.
Tijd van steden en staten (1000-1500)
Beroep waarbij je producten met de hand maakt.
Vereniging van mensen met hetzelfde ambacht of beroep.
Groep steden die met elkaar samenwerkten om meer handel te krijgen
Hoofdkerk van een bisdom, het gebied dat een bisschop bestuurde.

stadsrechten

late Middeleeuwen

ambacht

gilde

Hanze

kathedraal

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...weet je hoe mensen in een Middeleeuwse stad leefden. (R)

...kan je vertellen dat buskruit zorgde voor een grote verandering. (T1)

Deelvraag

Hoe was het leven in de stad?

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

In de middeleeuwse stad...

Als je door de stadspoort ging was het druk. Huizen stonden dicht op elkaar met daar doorheen smalle straten vol mensen, dieren en karren. Tussendoor was er vaak een werkplaats of een winkel.

Maar het was er ook vies...

In de middeleeuwse stad...

...was het erg vies.

• Overal lag poep (van dieren én mensen)
• Afval werd op straat gegooid

Hierdoor stonk het enorm in de stad...vooral in de zomer! Al die viezigheid was gevaarlijk, omdat het ongedierte (ratten) aantrok. Het gevolg hiervan was dat er vaak ziektes uitbraken.

ongedierte

Dieren die ziektes verspreiden.

uitbreken

Als een ziekte zich snel verspreid of snel opkomt.

De kerk was het belangrijkste gebouw in de stad.

De smid zorgde voor wapens, messen en andere dingen.

De bakker zorgde voor brood in de stad.

Boeren konden hier hun producten verkopen (groenten en fruit).

Badhuis waar mensen zich konden wassen.

Bij de pottenbakker konden mensen potten, pannen en servies kopen.

De schoenmaker maakte van leer schoenen.

Bij de herberg konden mensen die niet in de stad woonden verblijven.

Bij de lakenververij werden geweven lakens geverfd in verschillende kleuren. Daarna werden ze verkocht aan de kleermakers.

De stadsmuur stond om de stad heen en bood de burgers in de stad bescherming. Op de stadsmuur liepen de schutters, zij beschermden de burgers in de stad. 

Bij de schandpaal werden misdadigers ten schande gemaakt. Hierdoor werd duidelijk wat er gebeurde met mensen die zich niet aan de regels hielden. 

Het kasteel van de heer.

Boerderij die de stad voorziet van producten.

In de middeleeuwse stad...

Toch woonden mensen graag in de stad, want...

• ...er was werk
• ...het was vol leven (markten en feesten)
• ...het was veilig (dikke muren zorgden voor bescherming)
• ...je was vrij (je hoefde niet voor een heer te werken)

Veilig achter dikke muren?

Vijanden wilden graag een rijke stad veroveren. Daarom belegerden soldaten vaak een stad, maar vielen deze niet aan. Ze wachtten vaak net zo lang tot de stad geen eten meer had, ze moesten zichzelf dan wel overgeven.

Als de stad zich overgaf, mocht de vijand deze vaak plunderen.

• huizen in brand steken en mensen vermoorden/verkrachtten
• bezittingen werden gestolen

veroveren

Een stad, dorp of gebied innemen dat niet van jou is. 

belegeren

Met soldaten (een leger) voor een stad jezelf opstellen, zonder aan te vallen.

overgeven

Dat je een strijd opgeeft en de winst aan iemand anders geeft. 

plunderen

Het stelen van bezittingen van andere mensen.

bezittingen

Alle spullen die je hebt.

Veilig achter dikke muren?

Maar een stad had ook manieren om zichzelf te verdedigen:

• ze hadden dikke muren waar de vijand niet doorheen kon.
• ze hadden schietgaten waar ze pijlen vandaan konden schieten.
• ze konden hete olie of pek over de muur gooien om vijanden te weren.
• ze konden stenen over de muur gooien naar de vijand.

veroveren

Een stad, dorp of gebied innemen dat niet van jou is. 

belegeren

Met soldaten (een leger) voor een stad jezelf opstellen, zonder aan te vallen.

overgeven

Dat je een strijd opgeeft en de winst aan iemand anders geeft. 

Een grote verandering

In de 9e eeuw werd het buskruit uitgevonden in China. In de eeuwen daarna werd dit explosieve mengsel steeds vaker gebruikt voor nieuwe technieken. 

Zo kan je bijvoorbeeld een kogel

wegschieten.

buskruit

Een explosief kruid waarmee je een kogel af kan schieten.

Een grote verandering

Rond 1400 werd in Europa het geweer en het kanon uitgevonden. Hierdoor konden grote kogels worden afgeschoten. Zo'n kanonskogel kon wel tussen de 50 en 350 kilo wegen!

kanon

Een van de eerste kanonnen. Deze waren niet makkelijk te verplaatsen!

De pest...

Omdat het in de steden erg vies was, kwam daar veel ongedierte op af. Zo kwam de pest Europa binnen. Een rattenvlo was namelijk besmet met de pestbacterie. Maar...mensen in de Middeleeuwen wisten dat toen nog niet en dachten dat ze gestraft werden door God. 

veroveren

Een stad, dorp of gebied innemen dat niet van jou is. 

belegeren

Met soldaten (een leger) voor een stad jezelf opstellen, zonder aan te vallen.

overgeven

Dat je een strijd opgeeft en de winst aan iemand anders geeft. 

Wat zag je als je door de Middeleeuwse stadspoort liep?

1. Brede straten met verharde wegen en weinig mensen.
2. Brede straten met onverharde wegen en weinig mensen.
3. Smalle straten met verharde wegen en veel mensen
4. Smalle straten met onverharde wegen en heel veel mensen.

Waarom was het in een Middeleeuwse stad vies?

1. Omdat iedereen hun afval op straat dumpte.
2. Omdat mensen zich niet elke dag wasten.
3. Omdat mensen en dieren overal poepten.
4. Het was helemaal niet vies in een Middeleeuwse stad.

Wat was het gevolg van zo'n vieze stad?

1. Het stonk er enorm!
2. Er braken vaak en veel ziekten uit.
3. Er was volop werk.
4. Mensen waren vrij van de heer.

Leg in je eigen woorden uit dat de pest het gevolg is van vieze steden.

Waarom dachten mensen dat de pest een straf van God was?

Op welke twee manieren kon een vijand de Middeleeuwse stad binnenkomen?

1. Door de stadspoorten te veroveren.
2. Door over de muur te klimmen.
3. Door onder de muur door te graven.
4. Door de gracht over te zwemmen en over de muur te klimmen.

Welke belangrijke ontdekking kwam in de 14e eeuw naar Europa?

1. De ontdekking van de hemel.
2. De ontdekking van stadsmuren.
3. De ontdekking van bacteriën.
4. De ontdekking van buskruit.

Wat was het gevolg van de ontdekking van het buskruit?

1. Mensen wilden meteen een verbod op wapens.
2. Steden werden er schoner van.
3. Het geweer en het kanon werden uitgevonden.
4. Door vuurwerk brandden hele steden af.

Welke twee nieuwe wapens konden er door de ontdekking van het buskruit worden uitgevonden?

Noem een negatief gevolg van het uitvinden van het kanon en het geweer.

Op welke afbeelding zie je een kanon?

1. 
2. 
3. 
4. 

Wat was 'de pest'?

1. Een ziekte waarbij je overal op je lichaam zwarte bulten kreeg.
2. Een ziekte waaraan 30 miljoen mensen stierven.
3. Een ziekte die ontstond in Azië.
4. Een ziekte die werd verspreid door vlooien.

Noem vier redenen waarom mensen in de Middeleeuwen graag in een stad woonden.

Waarom was het toch ook niet fijn om in een Middeleeuwse stad te wonen?

Hoe was het leven in de Middeleeuwse stad?

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.