literatuur: theorie - verhaalanalyse Les 3 perspectief

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Literaire theorie - verhaalanalyse

les 3

                                                                                   Dautzenberg H 11

 les 3

leerdoelen

je kunt verschillende perspectieven herkennen en benoemen

Door wiens ogen zie je het verhaal?

perspectief

het standpunt van een personage ten opzichte van een gegeven in het verhaal, meer specifiek diens blik op de zaak.

door wiens ogen zien wij alles gebeuren?

auctoriale  en onzichtbare verteller

alwetende/ auctoriale verteller	verteller doet zich voor als auteur; neemt geen deel aan de gebeurtenissen; zichtbaar in de tekst; soms in ik-vorm; richt zich tot de lezer; speelt met het fictionele karakter
onzichtbare verteller	ook alwetend; niet zichtbaar in de tekst; het verhaal lijkt zichzelf te vertellen

personale verteller

• verteller speelt geen rol in de vertelde geschiedenis
• verhaal is in hij-vorm geschreven
• deze hij-figuur staat in de gebeurtenissen centraal
• hij is een van de personages uit het verhaal (dus ook betrokken bij de gebeurtenissen 
• lezer beleeft mee vanuit zijn visie en weet alles wat deze figuur denkt, doet, voelt
• wat andere personages voelen of denken is deze figuur niet bekend

ik- perspectief

• verteller speelt een rol in de vertelde geschiedenis
• verhaal is in de ik-vorm geschreven
• verteller kan er (net als in personaal perspectief) voor kiezen zijn personage iets te laten vertellen wat in het verleden is gebeurd
• vraag je af hoe betrouwbaar is het perspectief?

Vertellend en belevend ik

• belevend-ik vertelt over gebeurtenissen in het verhaalheden. 
  
• vertellend-ik vertelt over gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in het verleden. Hij kan terugkijken en er commentaar op leveren.

Ík ga mij scheren en kleed mij aan. Ik pak rugzak en koffer in met veel overleg. De dingen die ik zal achterlaten in Alta, doe ik nu maar vast in de koffer : witte overrhemden, het elektrische scheerapparaat enz.' 

W.F. Hermans - Nooit meer slapen

‘Ik was tot niets in staat in die tijd; elke avond liep of fietste ik over het jaagpad langs de vliet in de richting van het Bommeer. Achteraf heb ik het gevoel dat dat de mooiste avonden in mijn leven zijn geweest; ik had iets om over te treuren en ik was toch niet ongelukkig want ik was verliefd.’

(..) Ik probeerde haar gezicht voor me te halen maar dat lukte me niet. Ik hoorde een vreemd geluid maar ik dacht dat het een vogel was en ik mijmerde verder over dat meisje waarop ik tot op de dag vandaag verliefd ben gebleven. Toen klonk een stem achter mij: ‘Wat doe je daar?’

‘De neef van Mata Hari’, in: ‘Het Vrome Volk'M. 't Hart

‘Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.’

G. Reve De Avonden

Toen Gregor Samsa op een ochtend ontwaakte uit onrustige dromen, ontdekte hij dat hij in bed was veranderd in een reusachtig eng beest. Hij lag op zijn pantserachtig harde rug en wanneer hij zijn kop een beetje optilde, zag hij zijn gewelfde, bruine, uit boogvormige stijve delen samengestelde buik, met daar bovenop de deken, die op het punt stond er helemaal af te glijden en nog net wist te blijven liggen. Voor zijn ogen wiebelden zijn vele, vergeleken met zijn verdere omvang jammerlijk dunne pootjes hulpeloos heen en weer.

"Wat is er met me gebeurd?" dacht hij. Het was geen droom.

F. Kafka, De gedaanteverwisseling

Ik kon me niet meer bewegen toen ik Thera voor het eerst zag. En daar is niets aan overdreven. Ik begon niet te zweten of te stotteren, nee, ik verstijfde. Dat was alles. Ik stond met twee rode, knipperende horentjes op mijn hoofd dicht bij de brug over de gracht en was nog niet in staat mijn pink te bewegen.

vertellend-ik

ik-verteller

alwetende verteller

personale verteller

belevend ik

structuur of opbouw van een roman

• wijze waarop boek is opgebouwd, kijk naar:
  
• voorwerk: titel / ondertitel / opdracht / motto / proloog 
• eigenlijke tekst: hoofdstukken / titels / delen
  
• nawerk: epiloog 
• verhaallijnen of verhaallagen die samenkomen of elkaar kruisen