Grammatica - woordbenoeming

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Taalkundig ontleden / woordbenoeming

Hiermee bedoelen we dat je van elk woord in een zin zegt tot welke woordsoort het woord behoort.

We onderscheiden de volgende woordsoorten:

1. zelfstandig naamwoord
2. bijvoeglijk naamwoord
3. lidwoord
4. telwoord
5. werkwoord
6. voornaamwoord
7. voorzetsel
8. voegwoord
9. bijwoord
10. tussenwerpsel

Werkwoorden

- Zeggen wat iets of iemand doet of overkomt.

- Kun je vervoegen.

Vormen van het werkwoord

- Persoonsvorm

- Infinitief

- Voltooid deelwoord

- Tegenwoordig deelwoord

Persoonsvorm

- kun je in het enkelvoud of meervoud zetten

- verandert van tijd

- komt voorop te staan als je de zin vragend maakt

Tom heeft beloofd dat hij om uitleg vraagt als hij iets niet begrijpt.

1. Tom
2. beloofd
3. heeft
4. vraagt

Infinitief

Is het hele werkwoord.

Voltooid deelwoord

- Geeft aan dat iets eerder is gebeurd.

- Wordt altijd vooraf gegaan door de hulpwerkwoord.

- ge-/be-/ver-+werkwoord+d of t.

Zij heeft de taart eerlijk verdeeld.

1. heeft
2. verdeeld
3. heeft verdeeld

Tegenwoordig deelwoord

- Hele werkwoord + d.

Zelfstandig naamwoord

Woorden die mensen, dieren, planten, dingen, stoffen en verschijnselen aanduiden.

Het boek ligt op tafel.

Bijvoeglijk naamwoord

Zegt iets van het zelfstandig naamwoord (kenmerk of eigenschap).

Het grote boek ligt op de eiken tafel.

Lidwoord

Staat voor een zelfstandig naamwoord

Het boek ligt op de tafel. Een moeder leest haar kind eruit voor.

Telwoorden

Bepaald hoofdtelwoord (geeft exacte aantal aan): twee, tien

Onbepaald hoofdtelwoord (geeft niet een exact aantal aan)

sommige, enkele, verschillende

Bepaald rangtelwoord (geeft de juiste plaats in de rangorde aan) zevende, honderdste

Onbepaald rangtelwoord (geeft niet exact de plaats aan)

zoveelste, middelste, hoeveelste

Noem alle zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, lidwoorden en telwoorden

Oefening D-04 blz. 284 van Schrijftaal

Zij wil wel werken om iets extra's bij te verdienen.
Wat is de PV in deze zin?

1. Zij
2. verdienen
3. werken
4. wil

Zij wil wel werken om iets extra's bij te verdienen.
Wat is de infinitief in deze zin?

1. Zij
2. werken
3. verdienen
4. wil

Hij heeft hard gewerkt om zijn vakantie bij elkaar te sparen.
Wat is het voltooid deelwoord?

1. gewerkt
2. heeft
3. sparen
4. hard

Fluitend ging hij aan de slag.
Wat is het tegenwoordig deelwoord?

1. slag
2. ging
3. fluitend
4. hij

Na een lange zomervakantie, keerde hij terug naar school.
Wat is het bijvoeglijk naamwoord?

1. keerde
2. lange
3. zomervakantie
4. terug

Na een lange zomervakantie, keerde hij terug naar school.
Wat is het zelfstandig naamwoord?

1. school
2. hij
3. terug
4. zomervakantie

1.3 Voornaamwoorden

• Persoonlijk voornaamwoord (pers. vnw) duidt iets of iemand aan;
• Bezittelijk voornaamwoord (bez. vnw) geeft aan van wie iets is en staat vóór het bezit;
• Aanwijzend voornaamwoord (aanw. vnw) verwijst naar iets.

Persoonlijk voornaamwoord

Enkelvoud

1e persoon          ik                                     mij / me

2e persoon         jij / je, u                         jouw / je, uw

3e persoon         hij, zij / ze, het           hem, haar, het

Meervoud

1e persoon          wij / we                         ons

2e persoon          jullie, u                         jullie, u

3e persoon          zij / ze                          ze / hen / hun

Bezittelijk voornaamwoord

1e persoon ev                    mijn

2e persoon ev                   jouw / je, uw

3e persoon ev                   zijn, haar, zijn

1e persoon mv                  ons / onze

2e persoon mv                 jullie / uw

3e persoon mv                 hun

Aanwijzend voornaamwoord

• de-woorden                 deze en die
• het-woorden                dit en dat
• meervoud                      deze en die

Alle aanwijzende vnw: deze, die, dit, dat, zulk(e), zo'n, dergelijke

We gaan vandaag vroeg naar ons huis, omdat er bezoek komt.
Wat is het persoonlijk vnw?

1. gaan
2. we
3. ons
4. er

Mijn broer werkt hard aan zijn conditie.
Wat is het bezittelijk vnw?

1. zijn
2. broer
3. Mijn
4. hard

Zulke opmerkingen moet je niet maken over deze maaltijd.
Wat is het aanwijzend vnw?

1. je
2. zulke
3. deze
4. niet

Voegwoord

• Een voegwoord (vgw) verbindt twee zinnen met elkaar.
• Een voegwoord staat meestal tussen twee zinnen, maar kan ook vooraan in de zin staan.
• Voorbeelden: en, maar, want, omdat, als, toen, terwijl, aangezien

Voorzetsels

• Staan meestal voor een zelfstandig naamwoord.
• Geven plaats (in, op, naast), tijd (in, tijdens) of reden (door, vanwege) aan.
• Staat het voorzetsel achter een znw, dan geeft het meestal de richting aan (de brug over)
• Voorzetsels komen ook veel in uitdrukkingen voor (iets onder de knie hebben).