11.2 chromosomen doorgeven (zelfstandig)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Thema 11: Erfelijkheid

11.2  Chromosomen doorgeven

leerdoelen

- hoe geef je chromosomen door?

- hoe krijgen geslachtscellen 23 chromosomen?

- waardoor hebben al je cellen dezelfde chromosomen?

DNA ligt opgeslagen in 46 chromosomen in de celkern van elke cel van je lichaam.

De helft van je DNA is afkomstig van je moeder en de andere helft van je vader. De combinatie van hun DNA die is ontstaan, is jouw DNA. Bij de bevruchting kwam hun DNA bij elkaar.

Geslachtschromosomen

De man kan ofwel een X ofwel een Y chromosoom doorgeven. Een man is namelijk XY. 

Een vrouw kan alleen een X doorgeven. 

Op het X (en een beetje op Y) liggen ook genen. 

genen voor haarkleur

genotype en fenotype

Chromosomen doorgeven

Vader bepaalt geslacht, want

1. Vrouwen kunnen alleen x doorgeven
2. Mannen kunnen x of y doorgeven

11.2 Chromosomen doorgeven

Chromosomen doorgeven

• Lichaamscellen bevatten 46 chromosomen (23 paren).

• Geslachtscellen (zaadcellen en eicellen) bevatten 23 chromosomen (van elk paar één chromosoom).

• Bij bevruchting smelten de kernen van de zaadcel en eicel samen, nu zijn er weer 46 chromosomen (23 paren).

Hoe geef je chromosomen door?

Ontstaan van geslachtscellen

1. Een normale cel deelt van 46 (2n) chromosomen (van iedere gen 2 versies) naar 23 chromosomen (1n)van ieder gen 1 versie.
   
2. Bij bevruchting krijg van van 23 (1n) + 23 (1n) weer 46 chromosomen of 23 paar (2n)
   
3. XY = man, XX = vrouw
   

Hoe krijgen geslachtscellen 23 chromosomen?

Geslachtscellen zijn door meiose (ofwel reductiedeling) uit gewone lichaamscellen ontstaan. Doel: maken van geslachtscellen.

Geslachtscellen

Meiose

Gewone celdeling en meiose 

• Geslachtelijke voortplanting is als 2 geslachtscellen samensmelten en voor nakomelingen zorgen
  
• Stuifmeelkorrel + eicel = vorming zaadje--> groeit uit tot plantje
  
• Gewone celdeling = als de chromosomen kopiëren en de cel dan pas in 2e deelt waardoor de nieuwe cellen dezelfde chromosomen hebben
  
• Geslachtscellen ontstaat uit meiose =speciale celdeling die de chromosomen halveert
  

Waardoor hebben al je cellen dezelfde chromosomen?

Het delen van een gewone lichaamscel heet mitose of gewone celdeling. Doel: voor de vorming van nieuwe lichaamscellen.

Mitose

Is dit erfelijke of niet erfelijk?

1. Erfelijk
2. Niet erfelijk

Genotype of fenotype?

Litteken

1. Genotype
2. Fenotype

Op het DNA liggen genen.

Een gen codeert voor één eigenschap.

Deze eigenschappen zijn erfelijk.

Alle erfelijke eigenschappen in het DNA noemen we ook wel het genotype.

Huiswerk

Je kan nu de opdrachten van 11.2 gaan maken.