3.1 De atmosfeer

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

3.1 De atmosfeer: een omhulsel van gas

Hoofdvraag

In hoeverre zijn het klimaat en de mens bepalende factoren voor het voorkomen van de landschapszones op aarde?

Lesdoelen

1. Wat is de samenstelling en opbouw van de atmosfeer?
2. Hoe werkt het natuurlijk broeikaseffect?
3. Waardoor zijn er variaties in instraling van de zon?
4. Hoe wordt zonne-energie op aarde herverdeeld?
5. Wat is het verschil tussen weer en klimaat?
6. Hoe beïnvloeden de temperatuurfactoren en de neerslagfactoren het klimaat in een gebied

www.windy.com

Hoge druk / lage druk

Atmosferische druk op zeeniveau 1013mbar (hPa)

Per m2: 10.000kg lucht drukt op ons (één liter lucht weegt 1,3 gram)

Hoe hoger hoe lager de druk.

Atmosfeer = relatief dun laagje om onze aarde heen

• 
  
• 
  

Troposfeer

• Onderste 12km
• weersverschijnselen
• bergketens
• vliegverkeer
• toename broeikasgassen

Stratosfeer

• 12 km - 45 km hoogte
  
• de ozonlaag (O3)
• hoogste vliegtuigen
  
• géén wolken

Gat is de ozonlaag?

Gat in de Ozonlaag

In de stratosfeer zit een grote hoeveelheid Ozongas (O3)

Dat ozongas zorgt voor filtering van UVstraling

-> wordt aangetast door drijfgassen

Poollicht

1. Hoe ontstaat poollicht?
2. Op welke hoogte ontstaat poollicht?
   
3. Waarom is poollicht enkel te zien in poolgebieden?

https:

Poollicht

1. Hoe ontstaat poollicht?
2. Op welke hoogte ontstaat poollicht? Welke laag in de atmosfeer hoort daarbij?
3. Waarom is poollicht enkel te zien in poolgebieden?

Zelfstandig lezen 

en verwerken

  

• Lees 3.1 tot 'stralingsbalans'  
• Maak opgave 1 t/m 4 p.84
   

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/wat-voegt-sai-toe-aan-de-klimaatdiscussie

Lesdoel(en) check

Aan het einde van de les...

• kan ik het verschil opnoemen tussen het weer en het klimaat.
• kan ik de drie redenen waarom er variaties zijn in de stralingsbalans opnoemen en uitleggen. 

De zon = belangrijkste energiebron  voor het leven op aarde en de motor voor het weer. 

Stralingsbalans

= hoeveelheid zonnestraling die de aarde bereikt en de hoeveelheid die de atmosfeer weer verlaat. 

Stralingsbalans

• 47% bereikt aardoppervlak

       (kortgolvige straling)

• omgezet in warmte

       (langgolvige straling)

• en weer uitgestraald 

Koolstofdioxide (CO2)

Methaan (CH4)

Lachgas

20 % zonne-energie wordt weerkaatst door de wolken

Stralingsbalans

De hoeveelheid instraling van de zon in een gebied is afhankelijk van:

1) breedteligging

2) albedo

1) Breedteligging

Waar is het warmer?

Waarom is het hier warmer

2) Albedo

weerkaatsing van zonlicht verschilt per gebied.

Wit versus zwart shirt: wie heeft het warmer in de zomer?

2) Albedo

3) Land/zee

Regel: 

Water wordt langzamer warm/koud dan land. 

Ookal is het buiten 35 graden, dan is het zeewater in NL nog steeds koud

Stralingsbalans

Waarom wordt het rond de evenaar niet alsmaar warmer en rond de polen niet alsmaar kouder?

Stralingsbalans

De warmte van de evenaar wordt via wind en water getransporteerd (§3.2)

Stralingsbalans

Check?

Waarom krijgt niet elk gebied evenveel zonne-energie?

Lezen en verwerken

Lezen paragraaf 3.1

Maken opgaven

2abc (nabespreken)

3bcde (nabespreken)

4 (huiswerk)

5 (huiswerk)

Stralingsbalans

De hoeveelheid instraling van de zon in een gebied is afhankelijk van?

Stralingsbalans

De hoeveelheid instraling van de zon in een gebied is afhankelijk van:

1) breedteligging

2) albedo

Klimaat

Samenspel van:

1. temperatuurfactoren
2. neerslagfactoren

Verschil weer en klimaat?

5 Temperatuurfactoren

1. Breedteligging
2. Hoogteligging boven zeeniveau
3. Gesteldheid van het aardoppervlak (land warmt sneller op/koelt sneller af dan water)
4. Aanlandige en aflandige wind (in relatie tot ligging aan zee)
5. Aanvoer van warmte/kou door zeestromen 

1. breedteligging

'Hoe verder van de evenaar hoe kouder'

1) Breedteligging

Hoe verder van de evenaar hoe kouder

Hoge breedte / lage breedte

2. Hoogteligging

De dampkring wordt van onderaf verwarmd.

Hoe hoger hoe kouder

Elke 1000m --> -6 graden Celsius

(of elke 100m - 0,6 graden Celsius)

3. gesteldheid aardoppervlak

1. Land wordt warmer dan water, maar ook kouder
2. Land wordt sneller warm en sneller koud dan water

4. Aanlandige / aflandige wind

Invloed windrichting op temperatuur

De windrichting heeft veel invloed op de temperatuur. 

- Bij aanlandige wind (wind die van zee naar het land waait) wordt het in de winter minder koud en in de zomer minder warm

- Bij aflandige wind (wind die van land naar zee waait) wordt het in de zomer warmer en in de winter kouder

+. Ligging van gebergten

Invloed gebergten

Een gebergte kan een klimaatscheiding zijn. Een gebergte kan de warme wind die van zee komt (aanlandig) tegenhouden als een soort muur. Aan de andere kant van het gebergte blijft het koud. 

5. Zeestromen

Ontstaan van neerslag

Je kunt drie situaties uitleggen waarin neerslag ontstaat

3 neerslagfactoren 

1. Ligging van de grote lage en hoge luchtdrukgebieden op aarde (stijgingsregens en frontale regens)

2. Aanwezigheid gebergte/reliëf (stuwingsregens)

3. Ligging  ten opzichte van zee (zeewind zorgt voor aanvoer vochtige lucht)

Regel

Koude lucht kan minder waterdamp bevatten dan warme lucht

Gevolg = waterdamp gaat condenseren --> neerslag

Zelfstandig lezen 

en verwerken

• Lees 3.1
   
• Maak opgave 6, 7 en 9

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/wat-voegt-sai-toe-aan-de-klimaatdiscussie

Lesdoel(en) check

Aan het einde van de les...

• kan ik het verschil opnoemen tussen het weer en het klimaat.
• kan ik de drie redenen waarom er variaties zijn in de stralingsbalans opnoemen en uitleggen. 
• Ik kan de vijf temperatuurfactoren uitleggen
• Ik kan uitleggen hoe op drie manieren neerslag ontstaat

deelvragen §3.1

1. Wat is de samenstelling en opbouw van de atmosfeer?
2. Hoe werkt het natuurlijk broeikaseffect?
3. Waardoor zijn er variaties in instraling van de zon?
4. Hoe wordt zonne-energie op aarde herverdeeld?
5. Wat is het verschil tussen weer en klimaat?
6. Hoe beïnvloeden de temperatuurfactoren en de neerslagfactoren de gemiddelde temperatuur en neerslag in een gebied?