Les 2. periode 2. havo 5.

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom!

Als de timer is afgelopen heb je...

• Tas op de grond
• Leer- en opdrachtenboek op tafel
• Telefoon in je tas of telefoontas

Telefoon in telefoontas of eigen tas

Toewerken richting CSE: wat komt er aan bod?

• Opgave 1 - Wereld 
• Opgave 2 - Wereld 
• Opgave 3 - Aarde (klimaten)
• Opgave 4 - Aarde (Endogene en Exogene processen)
• Opgave 5 - Brazilië (sociale geografie)
• Opgave 6 - Brazilië (fysische geografie)
• Opgave 7 - Leefomgeving (rivieren) 
• Opgave 8 - Leefomgeving (stad)

Domeinen:

Startopdracht

• Wat?  Maken stencil startopdracht.
• Klaar? Doornemen H2

Bespreken startopdracht 

Vandaag

Programma 

• Herhalingsvragen: 2.1
• Bespreken Huiswerkopdrachten: Introductie + 2.1
• Aantekening 2.2: platentektoniek en aardbevingen

Herhalingsvragen

1. Wat zijn endogene processen?
2. Wat is de reden dat de oceanische korst lager ligt dan de continentale korst?
3. Er zijn drie verschillende plaatgrenzen. Noem deze soorten grenzen en beschrijf de beweging van de platen.

Wat is plaattektoniek?

Hoe kan plaattektoniek worden aangetoond?

Huiswerk bespreken: 

Introductie: opdr. 1,3,5 & paragraaf 2.1 opdr. 1,3,6. 

https://classroom.google.com/u/0/h

§2.2

• Welke drie soorten plaatgrenzen onderscheiden we? Welke bewegingen maken deze platen?

• Bij welke soort plaatgrenzen komen de meeste aardbevingen voor? Waarom juist daar?

• Verklaar waarom de golf van een tsunami pas bij de kust echt hoog wordt.

Theorie §2.2 

Platentektoniek en aardbevingen

Opbouw van de aarde

Even terug naar de les van vorige week!

- Continenten passen in elkaar (platentektoniek)

- Planten en dieren migreerden tussen de verschillende gebieden, door fossielen is de geschiedenis te reconstrueren.

Maar: niemand geloofde hem!

Bewijs van Alfred Wegener:

De kern

• Afstand aardkorst -> binnenkern (6400 km) 

• Kern = natuurlijke kernreactor die warmte produceert

• Bestaat grotendeels uit ijzer

Maar hoe weten we dit (zeker)?

• Dieper dan 10 km boren onmogelijk

• Aardbevingstrillingen geven ons informatie over de interne aarde

Al deze platen kunnen onderverdeeld worden in twee soorten: continentale en oceanische platen.

Wat is het verschil?

Continentale plaat:  deze platen zijn heel breed, ouder liggen voornamelijk boven zee maar zijn wel lichter. Gesteente: graniet, lagere dichtheid

Oceanische plaat: deze platen zijn dunner, jonger, hier ligt vooral water op maar zijn wel zwaarder.  Gesteente: basalt, hogere dichtheid

Oceanic crust: oceanische plaat

Continental crust: continentale plaat

Platentektoniek

Platentektoniek is het bewegen van platen. Bij breuklijnen en op de randen van aardplaten treden bewegingen op, als volgt:

1. Divergente plaatbewegingen            van elkaar af
2. Convergente plaatbewegingen        naar elkaar toe
3. Transforme / transversaal  plaatbewegingen      langs elkaar

Waarom bewegen platen?

1. Platen worden aangedreven door convectiestroming 

2. Opstijgende magma duwt de aardkorst uit elkaar

3. De zware wegduikende oceaanbodem trekt de rest van de plaat mee

Convergente beweging: 

Platen bewegen naar elkaar toe

3 manieren:

1. Twee continentale platen botsen: Plooiingsgebergte
2. Een oceanische en continentale plaat botsen: Subductie
3. Twee oceanische platen botsen: Subductie

Plooiing

Als 2 continentale platen botsen, gaan ze plooiien (oftewel kreukelen) Er onstaat een gebergte.

Gebergten zoals de Alpen ontstaan op deze manier. Er kunnen zware aardbevingen onstaan bij deze beweging.

Subductie

Bij subductie verdwijnt de zware oceanische plaat onder de lichtere continentale plaat. De oceanische plaat smelt wanneer deze weer in de mantel komt.

Bij deze beweging onstaan gebergten zoals de Andes. Deze beweging kan zware aardbevingen veroorzaken. Een ander kenmerk is dat er vulkanen ontstaan bij deze beweging.

Diepzeetrog

Een diepzeetrog is de plek waar de oceanische korst onder de continentale korst verdwijnt. 

Dit is een hele diepe plek in de oceaan. De diepste diepzeetrog is de Marianentrog, vlakbij Japan. Die trog is ongeveer 11 kilometer diep.

 Terug naar de aantekening in je schrift van vorige week.

Diepzeeverschijnselen: 

twee vormen

1. Mid-oceanische rug

Een voorbeeld van een mid-oceanische rug is de Mid-Atlantische rug in de Atlantische Oceaan. De mid-oceanische ruggen spelen een belangrijke rol in het proces van platentektoniek. Bij de ruggen bewegen verschillende tektonische platen van elkaar af. Het gevolg is dat er een ruimte ontstaat tussen de platen, deze ruimte zal worden opgevuld door magma uit de asthenosfeer (de laag in de Aarde onder de lithosfeer). De magma zal aan het oppervlak stollen, waardoor hier nieuwe oceanische lithosfeer zal worden gevormd. Dit zorgt ervoor dat op mid-oceanische ruggen veel vulkanisme voorkomt.

2. Diepzeetroggen

Diepzeetroggen zijn super diepe inzinkingen van de zeebodem. Troggen bevinden zich altijd langs plaatgrenzen. Er moet sprake zijn van een convergente beweging, waarbij twee platen naar elkaar toe bewegen. Hier zal dus één plaat onder de andere duiken en afsmelten, dit noem je subductie.

Ontstaan aardbevingen

- Langs elkaar schuren van platen:

- Zeer heftige aardbevingen door langdurige spanningsopbouw

• transform / transversaal
• convergent - subductie

Gevolgen

• Aardbeving: aardverschuiving
  
• Zeebeving: tsunami
  

0

Hoe ontstaat een tsunami?

1. Er ontstaat een aardbeving die water omhoogdrukt.

2. De golf (die dan nog klein is) gaat richting de kust 

3. De zeebodem wordt ondieper en hoe dichter je bij de kust komt.

4. Het water trekt zich terug van de kust

5. Het water wordt omhoog gestuwd en er ontstaat een enorme golf, een tsunami.

Aan de slag: individueel uitwerken (Zs)

1. Maak H2: opdr. 1, 3,4

2. Klaar? Leren H2

Reflecteren

• Welke drie soorten plaatgrenzen onderscheiden we? Welke bewegingen maken deze platen?
• Bij welke soort plaatgrenzen komen de meeste aardbevingen voor? Waarom juist daar?
• Verklaar waarom de golf van een tsunami pas bij de kust echt hoog wordt.