Vulkanen groep 5 en 6

• Aardrijkskunde
• Basisschool
• Groep 5

Kerndoel 49

De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren.

Wat ga je leren?

• Hoe kan een vulkaan ontstaan?
• Wat hebben aardplaten en vulkanen met elkaar te maken?
• Lava en magma, wat is het verschil?
• Wat heeft IJsland met vulkanen te maken?
• Je gaat een aantal filmpjes kijken over vulkanen.
  
• Je gaat een aantal vragen beantwoorden.
                

Vulkanen zien er vaak uit als flinke bergen. 

Het woord vulkaan komt van Vulcano, een eilandje boven Sicilië. 

1

De oude Romeinen geloofden dat de god Vulcanus daar leefde en wapens maakte voor de goden. De Grieken noemden Vulcanus anders, namelijk Hephaistos.

Zij dachten dat de vulkaanuitbarstingen vonken waren van het vuur waarin hij zijn wapens smeedde. 

2

Je ziet hier duidelijk een kuil in de berg. 

Dat noem je een krater. 

De top van de berg is weggeblazen en ge-explodeerd 

door een vulkaanuitbarsting. 

BOEM! Dan 'regent' het stenen, rotsblokken en as.

Aardkorst

Aardmantel

Aardkern

Waarom aardplaten bewegen

De binnenkant van de aarde is vloeibaar. 

Vol met gloeiend heet gesmolten gesteente.

De grond waarop jij en ik staan is eigenlijk een dunne schil aarde. 

Zo'n dunne schil aarde noemen we een aardplaat. 

Waarom aardplaten bewegen (2)

De aarde heeft meerdere aardplaten. 

Die dobberen op de magma. 

Soms botsen de aardplaten tegen elkaar aan. 

Dan is er een aardbeving. 

Of komt er een diepe scheur in de aardplaat zodat er magma naar buiten kan komen. Dat noem je een vulkaan. 

Vulkanen staan op plekken waar aardplaten botsen. 

Filmpje: Vulkanen

Op het Italiaanse eiland Sicilië ligt de Etna. Deze vulkaan spuwt zo nu en dan lava en rommelt regelmatig. Maar hoe ontstaan vulkanen eigenlijk? Dat heeft alles te maken met aardplaten.

Magmakamer

Lava

Aswolk

Het verschil

Magma

Onder de grond heeft het vloeibare gesteente magma.

Lava

Is het magma boven de grond dan noem je het lava.

Vulkanisch gesteente

Als lava afgekoeld is, dan noem je het vulkanisch gesteente.

Waar komen vulkanen voor?

Vulkanen liggen in 2 gebieden:

1. Daar waar een zeeplaat in botsing komt met een aardplaat.

2. Daar waar 2 platen uit elkaar schuiven. 

aardplaat

zeeplaat

Dit is IJsland. De hoofdstad is Reykjavik. Zie je deze op de kaart? 

IJsland heeft veel vulkanen. Zie je de rode driehoekjes op de kaart?

Maar eroverheen ligt een dik pak ijs. 

Soms is de spanning onder de grond, bij de aardplaten te groot en is er een vulkaanuitbarsting, zoals in 2010. 

Daarna is het weer rustig en bouwt de spanning zich ondergronds weer op. Wanneer de volgende uitbarsting is, weet niemand...

Waar komt het woord vulkaan vandaan?

1

1. Het eiland Valcona in Ierland
2. Het eiland Valcuno in Nederland
3. Het eiland Vulcano in Italië (bij het eiland Sicilië)
4. Het eiland Vulcinu in Frankrijk

De oude Romeinen
dachten dat de god Vulcanus...

2

1. Gooide met bliksems en donder met Thor
2. Zijn werkplaats onder de vulkaan had
3. Vuur spuwde met zijn 3-koppige hond Cerberus
4. Vuur probeerde te maken met Prometheus

De aardplaten bewegen.
Het gevolg hiervan is:

3

1. Aardplaten spreiden
2. De aarde is vanbinnen heel heet
3. De grond wordt vruchtbaar

Magma vanuit het binnenste van de aarde stijgt omhoog
Het gevolg hiervan is:

4

1. Er ontstaat een gebergte
2. Er ontstaan vulkanen
3. Er ontstaan aardbevingen

Er ontstaan vulkanen
De oorzaak is:

5

1. De zware aardplaat smelt
2. Er kunnen warmwater-bronnen ontstaan
3. Mensen boren naar gas

De aardplaten bewegen.
De oorzaak hiervan is:

6

1. De aarde van binnen is heel heet
2. Aardplaten botsen
3. Gesteente in de kern is vloeibaar

De meeste vulkanen komen voor langs breuklijnen.

7

1. Goed
2. Fout

Hoe komt het dat IJsland vulkanen heeft?

8

1. Omdat IJsland zoveel bergen heeft.
2. Omdat er zoveel geisers zijn.
3. Omdat IJsland een eiland is.
4. Omdat IJsland op een breuklijn ligt.

Zijn er vulkanen in Nederland?

9

1. waar
2. niet waar

Hoeveel vulkanen zijn er?

10

1. 1600
2. 1500
3. 2000

Antwoorden formulier

1.  Antwoord:   C

2. Antwoord:   B

3. Antwoord:   A

4. Antwoord:   B

5.  Antwoord:   A

6.  Antwoord:   C

7.  Antwoord:   A

8.  Antwoord:   D

9.  Antwoord:   A

10. Antwoord:   B

Filmpje

Een vulkaanuitbarsting

0

Hoe noem je een vulkaan die niets doet?

1. Nutteloze vulkaan
2. Chillende vulkaan
3. Suffe vulkaan
4. Slapende vulkaan

Je hebt in deze les geleerd:

1. Het verschil tussen lava en magma
   
2. Waarom aardplaten bewegen
   
3. Waarom een vulkaan kan uitbarsten
   
4. Dat een vulkaanuitbarsting ook goed kan zijn voor het land
   
5. Je kent de begrippen: lava, magma, krater, magmakamer, lavastroom, aswolk, aardplaat
   
6. Je kan IJsland aanwijzen op de kaart en kunt er iets over vertellen