VWO Zuid-Amerika par 2.3 politiek

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Zuid-Amerika

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden ze de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen

 (figuur 2.24 uit de GEO).

Coricancha (in het Quechua Quri Kancha, wat gouden binnenhof betekent) oorspronkelijk Inti Kancha (Tempel van de zon) geheten, was de belangrijkste tempel binnen het Incarijk, gewijd aan Inti, de god van de zon. Het vormde 'het geestelijke middelpunt van het rijk' en 'de tastbare band tussen mensen en goden'.

Vóór de tijd dat de heersers de titel Inca droegen, woonden de keizers, die ook hogepriesters waren, in de Zonnetempel in Hurin-Cuzco, het beneden gedeelte van de stad. De Inca's mochten niet meer in de benedenstad wonen en bouwden hun residenties in Hanan-Cuzco, het boven gedeelte.[1]

De muren en vloeren waren ooit bedekt met goud en de binnenplaats was gevuld met gouden beelden. Het is de meest beschreven en bewonderde tempel van de stad Cuzco in Peru. Spaanse verslagen uit de 17e eeuw vermelden de ongelooflijke weelde. Al het goud werd ingevorderd door de Spanjaarden zodat de Inca's de borg konden betalen voor hun leider Atahualpa.

Coricancha, Cuzco, Peru

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Coricancha (in het Quechua Quri Kancha, wat gouden binnenhof betekent) oorspronkelijk Inti Kancha (Tempel van de zon) geheten, was de belangrijkste tempel binnen het Incarijk, gewijd aan Inti, de god van de zon. Het vormde 'het geestelijke middelpunt van het rijk' en 'de tastbare band tussen mensen en goden'. De muren en vloeren waren ooit bedekt met goud en de binnenplaats was gevuld met gouden beelden. Het is de meest beschreven en bewonderde tempel van de stad Cuzco in Peru. Spaanse verslagen uit de 17e eeuw vermelden de ongelooflijke weelde. Al het goud werd ingevorderd door de Spanjaarden zodat de Inca's de borg konden betalen voor hun leider Atahualpa.

Deze les

Wat? Machtsstructuren in Zuid-Amerika

Hoe en waardoor heeft de politiek in Zuid-Amerika zich ontwikkeld?

Inca's

13e eeuw

elite vs. onderhorige massa

• Sapa inca=de enige inca

De goddelijke keizer van het Incarijk werd aangeduid met de titel Sapa Inca (Nederlands: De enige Inca). 

Spaanse overheersing

• formele machtstructuur
• informele machtstructuur

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Feodale structuur

• 1825 bijna alle landen onafhankelijk
• feodale structuur bleef bestaan
• machtshebbers hebben geen belang bij goede voorzieningen armere massa op het platteland
• ontsnappen? --> vlucht naar de stad 
• FEODALE STELSEL GRONDOORZAAK economische achterstand en politieke problemen Zuid Amerika

Koloniale periode 

Spanje & Portugal overheersen

Slaven werkten op de plantages

Inheemse gebieden niet

gekoloniseerd.

Vorming van de oligarchie

Macht in kleine groep elitairen

Staat in dienst van de elite

door gebrek aan invloed van ver. Geen centraal duidelijk gezag want die zaten in spanje portugal op afstand dus kon oligarchie ontstaan. elite die de informele macht heeft.

Elite steeds meer eigengerijd willen meer inspraak op wat er in land gebeurd. Bijv bepalen met wie gehandeld wordt. Ze willen handelen met andere landen, maar Spanje/portugal bepalen met wie gehandeld wordt. 

Opkomst van het populisme

Oligarchie zet kwaad bloed bij bevolking --> populistische partijen spelen hier op in. 

• Latijn populus volk.
• Populisten --> belangrijk is charismatische leider en 
• spreken namens 'de mensen' of 'het volk'. 

'De mensen zijn het zat', 'het volk pikt het niet langer' en 'het is de schuld van de elite'. Zomaar drie zinnetjes die je met een heel klein beetje speuren al snel tegenkomt in toespraken en campagnes van populistische politici. Want populisten spreken altijd namens 'de mensen' of 'het volk'. Het Latijnse woord populus betekent niet voor niets letterlijk volk.

Wie is dit

En dit?

Links: Juan Perón

Rechts Evita Perón

Argentinië: Evita & Juan Perón

Wat maakt de volgende speech van Evita Perón populistisch?

https://www.youtube.com/watch?v=Dr7ymWtnHWc

Na WO II --> bemoeiens vanuit de VS

Doel: tegengaan communisme in Zuid-Amerika (Koude Oorlog)

Gevolgen: militaire regimes aan de macht (junta)

(geholpen door VS)

Pas in de economische crisis van de jaren '80 zijn de meeste van deze regimes afgezet

Grote verschillen in visie na onafhankelijkheid

leger voelde zich geroepen om orde te herstellen. Legerleiding aan de macht 

vb Argentijnse Junta

Wat heeft Maxima daarmee te maken?

Zorreguieta vader Maxima betrokken bij Videla regime in Argentinie

Daarom niet welkom bij huwelijk Maxima en WA. 

Tijdens het regime van Videla werden de mensenrechten veelvuldig geschonden. Zo'n 30.000 mensen verdwenen en werden waarschijnlijk vermoord.

Wat heeft Maxima daarmee te maken?

Zorreguieta vader Maxima betrokken bij Videla regime in Argentinie

Daarom niet welkom bij huwelijk Maxima en W-A. 

Tijdens het regime van Videla werden de mensenrechten veelvuldig geschonden. Zo'n 30.000 mensen verdwenen en werden waarschijnlijk vermoord.

Zorreguieta vader Maxima betrokken bij Videla regime in Argentinie

Daarom niet welkom bij huwelijk Maxima en WA. 

Tijdens het regime van Videla werden de mensenrechten veelvuldig geschonden. Zo'n 30.000 mensen verdwenen en werden waarschijnlijk vermoord.

‘Moeders van de Plaza de Mayo’ Buenos Aires

‘Moeders van de Plaza de Mayo’, naar het centrale plein in Buenos Aires waar zij tot op de dag van vandaag elke donderdag een stille demonstratie houden, getooid met karakteristieke witte hoofddoeken (luiers).

                              AK in het nieuws

Onrust Chili

Chili: Twee jaar geleden ontstonden hevige protesten, nadat de metrokaartjes vier procent duurder werden. Een speciale raad van gekozen burgers werkt momenteel aan een nieuwe grondwet, die de huidige uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.

De huidige tijd: onrust

Strijd tussen neo-liberalisme & linkse regimes

Benadrukken dat populisme ook uit linkse hoek kan komen: links en rechts

• Bondgenoten van Bolsonaro hopen dat de demonstratie van zondag zal aantonen dat de oud-president, die zich tot 2030 niet meer kandidaat kan stellen wegens het verspreiden van verkiezingsleugens en de verschillende criminele onderzoeken, nog steeds politieke macht heeft in het diep gepolariseerde Brazilië.

De excentrieke leider dankt populariteit aan zijn harde aanpak van de misdaad.

• El Salvador hoogste aantal gevangenen per inwoner (en een van de veiligste landen in regio)
• Ten koste gegaan van de grondwet, de democratie en de mensenrechten.
• Militairen hebben de vrije hand. Tientallen gevangenen zijn vermoord. 
• Politie moet soms op een dag een vast aantal mensen arresteren en pakt zonder tussenkomst van de rechter lukraak mensen op, zelfs als ze niets met bendes te maken hebben. Zonder enige vorm van proces. 
• Journalisten die erover schrijven worden zelf opgepakt. 
• Wetten die burgers beschermen tegen dit soort misbruik en willekeur en misbruik door de staat worden buiten werking gesteld.

https://www.trouw.nl/buitenland/overal-in-latijns-amerika-krijgt-het-bukele-effect-navolging-ook-al-gaat-dat-ten-koste-van-de-democratie~b88a92c1/

Overal in Latijns-Amerika krijgt het Bukele-effect navolging, ook al gaat dat ten koste van de democratie

Een muurschildering van Nayib Bukele op een appartementencomplex in Mejicanos, El Salvador. 

Grondwet, democratie en mensenrechten moeten in El Salvador wijken ten faveure van de strijd tegen bendegeweld. Daarin is president Nayib Bukele, die zondag met gemak zal worden herkozen, zó succesvol dat zijn aanpak in tal van buurlanden navolging krijgt.

Edwin Koopman

3 februari 2024, 22:00

Komende zondag zal de Salvadoraanse president Nayib Bukele op zijn sloffen een tweede termijn binnenslepen. Zijn keiharde aanpak van criminele jeugdbendes maakt hem met afstand de populairste kandidaat bij de verkiezingen in El Salvador. En niet alleen daar. Bukele is de influencer geworden onder politici in de hele regio.

Campagne voeren hoeft Bukele eigenlijk amper te doen. Een tweede termijn én een riante meerderheid in het parlement liggen voor het grijpen. Zijn steun onder de bevolking schommelt rond de 80 procent. Bukele’s populariteit is niet alleen voor El Salvador uniek. In heel Latijns-Amerika is hij met afstand het meest gewilde type leider. De meeste andere presidenten komen amper aan de 50 procent, zeker aan het einde van hun ambtstermijn.

De excentrieke leider dankt die populariteit vooral aan zijn harde aanpak van de misdaad. Toen hij in 2019 aantrad had El Salvador het hoogste moordcijfer ter wereld. Twee jaar geleden verklaarde hij de oorlog aan de jeugdbendes die zijn land al decennia in hun greep hadden, zoals de bekende Mara Salvatrucha en Barrio 18. In een paar maanden tijd pakte hij zeker 70.000 jongeren op en stopte ze in een speciaal gebouwde megagevangenis. Beelden van honderden kaalgeschoren en halfnaakte arrestanten, dicht op elkaar, handen in de nek, bijeengedreven op de patio, gingen de wereld over. El Salvador heeft nu het hoogste aantal gevangenen per inwoner – maar is ook een van de veiligste landen in de regio.

Een koffiemok met de beeltenis van de populaire Nayib Bukele. Beeld AFP

Een koffiemok met de beeltenis van de populaire Nayib Bukele.Beeld AFP

De ‘Bukele van Ecuador’

Dat succes levert Bukele bewondering op, want ook de rest van Latijns-Amerika gaat gebukt onder criminaliteit en geweld. In Chili voerde een kandidaat campagne met de maquette van een megagevangenis naar Salvadoraans ontwerp. In Guatemala roemde een kandidaat Bukele’s ‘moed en karakter’. In Ecuador liet een kandidaat zich de ‘Bukele van Ecuador’ noemen en een Peruaanse burgemeester maakte zich sterk voor een lokaal ‘Plan Bukele’. In Argentinië paradeerde een kandidaat zelfs met een portret van Bukele. De uiteindelijke winnaar, Javier Milei, roemt Bukele’s ‘doortastendheid’.

Bukele is wat betreft zijn misdaadaanpak onmiskenbaar een influencer geworden onder de Latijns-Amerikaanse politici. Het verst ging buurland Honduras, dat ook gebukt gaat onder bendegeweld. President Xiomara Castro stelde vorig jaar de grondwet buiten werking. Militairen konden zonder arrestatiebevel verdachten oppakken en kregen de controle over gevangenissen. Vervolgens verspreidde de regering precies dezelfde beelden van opeengepakte, halfnaakte gevangenen op de patio van gevangenissen.

Mensenrechtenorganisaties meldden martelingen achter de Salvadoraanse en Hondurese tralies, maar ook dat hoort bij het bejubelde concept. Bukele’s succes is ten koste gegaan van de grondwet, de democratie en de mensenrechten. Militairen hebben de vrije hand. Tientallen gevangenen zijn vermoord. De politie moet soms op een dag een vast aantal mensen arresteren en pakt zonder tussenkomst van de rechter lukraak mensen op, zelfs als ze niets met bendes te maken hebben. Ze zitten vast zonder enige vorm van proces. Journalisten die erover schrijven worden zelf opgepakt. Wetten die burgers beschermen tegen dit soort misbruik en willekeur en misbruik door de staat worden buiten werking gesteld.

Hij koketteert met zijn autoritaire reputatie

Bukele heeft zich daar nooit voor geschaamd. Hij cultiveert zijn imago van flitsende no-nonsense leider met strakke shirts, een hip baardje, een omgekeerde baseballpet en zo nodig een lichtshow wanneer hij als een rockster het podium oploopt. De grondwet verbiedt zijn komende herverkiezing, maar dat lapt hij compleet aan zijn laars. Sterker, hij koketteert met zijn autoritaire reputatie en noemde zich vorig jaar op X ‘the coolest dictator of the world’.

Het Bukele-effect betekent volgens critici dat ook in de rest van de regio de strijd tegen de misdaad steeds vaker ten koste gaat van de democratie. Jarenlang hebben regeringen gefaald om de criminaliteit met de wet te bestrijden, en nu lopen kiezers naar autoritaire leiders die er keihard ingaan. Volgens de gerenommeerde opiniepeiler Latinobarómetro heeft de roep om een harde hand Latijns-Amerika in een ‘democratische recessie’ gebracht.

De nieuwste volger van de methode-Bukele is de kersverse Ecuadoraanse president Daniel Noboa. Na een serie gewelddadige opstanden in de gevangenis en de gijzeling van een televisiestation eerder deze maand sloeg hij hard terug. De president liet het leger duizenden jongeren arresteren en kondigde de bouw van een megagevangenis aan, naar voorbeeld van El Salvador. Ook nu werden, bij wijze van triomf, weer dezelfde beelden verspreid: halfnaakte jongens, dicht op elkaar op de patio van een gevangenis en onder schot gehouden door zwaarbewapende militairen.

Lees ook:

Grappende en ‘coolste’ president Nayib Bukele krijgt stiekem steeds meer trekjes van een dictator

De 40-jarige Nayib Bukele regeert El Salvador per sociale media. Maar achter de façade van grappen en memes voert hij een harde autoritaire agenda door.

NIEUW

Word lid van Trouw en krijg online toegang tot de 11 beste kranten

Van regio- tot wereldnieuws, van sport tot cultuur

Al vanaf

3

,95

per week

Bekijk abonnementen

   

buitenland

Zweeftrein? Nee, dankje

In Japan groeit het verzet tegen de zweeftrein die 500 km per uur kan

Net binnenMEER 

Liveblog

Oekraïne-oorlog

Oekraïne staat later mogelijk open voor vredesoverleg met Rusland

Post bezorgen

PostNL wil aanpassing postwet om minder vaak post te bezorgen

Liveblog

Midden-Oosten

President Israël: belangrijk dat land meedoet aan songfestival

Brazilië

Duizenden aanhangers van Bolsonaro de straat op om steun te betuigen aan oud-president

'Macabere kavel'

Voor de liefhebber: in Newcastle wordt een kogel uit het pistool dat John Lennon doodde geveild

Asielcrisis

Voor het eerst in maanden minder dan tweeduizend vreemdelingen in ‘Ter Apel’

Brazilië

Bolsonaro weigert te getuigen in onderzoek naar staatsgreep

Kunstmysterie

Britse politie zoekt naar spuitgrage brievenbusboef

Best gelezenMEER 

1

Het tij keert voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland

2

‘Vegetariër? Dan ben je nóg erger dan een vleeseter!’

3

Twee draaiorgels spelen asynchroon het Oekraïense volkslied bij de Russische ambassade. Urenlang

MEER BUITENLAND

Wilt u iets delen met Trouw?

Tip hier onze journalisten

Algemeen

Over ons

Contact met Trouw

Privacystatement

Abonnementsvoorwaarden

Gebruiksvoorwaarden

Cookiebeleid

Privacy-instellingen

Auteursrecht

Colofon

Service

Klantenservice

Bezorgklacht indienen

Bezorging pauzeren

Bezorging wijzigen

(Bezorg)adres wijzigen

Adverteren

Losse verkoop

Meer Trouw

Abonneren

Nieuwsbrieven

Digitale krant

Webwinkel

RSS-feeds

Facebook

Twitter

Android apps

iOS apps

Navigeer

Columnisten

Recensies

Archief

Op alle verhalen van Trouw rust uiteraard copyright.

Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar [e-mail].

© 2024 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden

 

Huidige tijd: onrust

De regio heeft teruglopende economische groei

Subsidies / sociale programma's minder

Klaar met corruptie / elite die de macht heeft

Veranderende mentaliteit

Twee jaar geleden ontstonden hevige protesten, nadat de metrokaartjes vier procent duurder werden. Een speciale raad van gekozen burgers werkt momenteel aan een nieuwe grondwet, die de huidige uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.

Maken

H2 §2: Maken vraag 2, 3, 4, 6, 7

H2 §3: vraag 2, 3, 4, 6 en 7

Oligarchen

Pachtboeren en knechten

Cliëntelisme/patronage

Spanje en Portugal kwamen in 18de eeuw tegenover koloniën te staan. Welke onvrede was er bij de koloniën?

AARDRIJKSKUNDE OLYMPIADE

• NK Aardrijkskunde
• Week 4-5 toets maken (leren niet nodig)
• Goede voorbereiding op CSE
• Beste 15 van NL gaan door