Kua les 5: Realisme en impressionisme

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

KV: realisme en impressionisme

De sfeer van de industrie

Romantiek

Verlichting

SLEEPVRAAG!

Ratio

Gevoel

Wetenschap

Techologische ontwikkelingen

Natuur

Escapisme

18e eeuw

• Verlichting

• Kerk en adel niet meer als opdrachtgever (autonoom werk).

1750 Begin industriële revolutie
          Engeland

1784 Opening Teylers Museum            Haarlem

1789 Franse Revolutie 

19e eeuw

1825 Eerste spoorlijn

1851 Eerste

         wereldtentoonstelling

 

Franse Revolutie?

Deze revolutie maakte in 1789 een einde aan de absolute monarchie in Frankrijk. De voorrechten van de adel en kerk werden teruggedrongen onder het motto: liberté, égalité, fraternité (vrijheid, gelijkheid, broederschap). De standenmaatschappij verandert in een klassenmaatschappij. 

Blauwgroene tekst hoef je niet uit je hoofd te leren: dit is ter illustratie van het tijdsbeeld.

 Verlichting

Periode: hoogtepunt in 18e eeuw met wortelen in de 17e eeuw. 

"Onderzoek en weten gaat boven geloven"

Macht aan de burgers en kennis = macht. 

Weerstand kerk en adel.

Ontstaan Musea en Encyclopedie.

Industrialisatie en Industriële Revolutie

Industriële Revolutie is een revolutie omdat er zo veel nieuw(e) fabrieken en technologie ontstond, dat er een gigantische verandering plaatsvond in de maatschappij: een revolutie. 

Industrialisatie is het proces dat geleid heeft tot de revolutie. 

Franse Revolutie (1789)

"In de Franse Revolutie klinken de ideeën door van de verlichting. Het is een verdere stap in de richting van een moderne democratie. Een van de eerste daden van de revolutionairen is het opstellen van een grondwet en de Verklaring van de rechten van de mens."

De Bespiegeling blz. 126

Franse Revolutie (1789)

Vrijheid, gelijkheid en broederschap.

(De vrijheid leidt het volk - Delacroix, 1830)

Burgelijke onvrede leidt tot Franse Revolutie

We weten al dat de industrialisatie niet alleen maar positieve gevolgen heeft voor de bevolking en de arbeiders. De Franse Revolutie is een revolutie van het volk tegen de adel en de kerk. Het is het einde van geboren worden in standen en het begin van een klassenmaatschappij.

Romantiek

Ontstaan tegen einde 18e eeuw.

Tegenreactie op de Verlichting, het rationele en de groeiende industrie: 

- Werken vanuit gevoel en intuïtie.

- Individuele expressie (uitdrukken persoonlijke visie en gevoel).

- Vlucht uit het alledaagse.

- Vlucht door focus op natuurkrachten, sprookjes, mythen en 'exotische' culturen.

- Nostalgische blik op verleden.

In welk(e) element(en) is de nostalgische blik van kunstenaar te herkennen?

Ruïnes uit vervlogen tijden zijn geschilderd in een weids en indrukwekkend landschap. Dit staat lijnrecht tegenover de industrieële samenleving, die juist allerlei nieuwe gebouwen en technologieën omarmt. 

Het schilderij is van Frederic Church uit 1873.

Wat zorgde voor het ontstaan van de Romantiek?

Hoe kon de Romantiek ontstaan? #1

Franse Revolutie --> Niet het gewenste effect

Er was helaas nog niet een maatschappij zonder misstanden en grote klassenverschillen. 

Daarnaast waren er ruzies tussen de revolutionairen van de Franse revolutie en stort Napoleon het volk in een nieuwe oorlog. 

Revolutionairen gaven niet een heel goed voorbeeld. 

Dit zorgde voor teleurstelling vanuit de bevolking. 

Hoe kon de Romantiek ontstaan? #2

Industrialisering --> Fabrieken --> Slechte werkomstandigheden en lage lonen -- > armen steeds armen, rijken steeds rijker.

Omgeving steeds viezer: te veel mensen in de stad, vervuiling door fabrieken, etc. (Denk aan Peaky Blinders).

"Kunstenaars verbeelden een wereld waarin natuurkrachten, sprookjes, mythen en 'exotische' culturen de hoofdrol spelen - weg van de alledaagse werkelijkheid."

De Bespiegeling

Lees voor extra verduidelijking: blz 122 (Ratio en Encyclopedie), 126, 132, 133, 134 (Wanhoop op zee, Natuurgeweld).

Realisme

Vluchten tegenover verslag leggen

Waar de Romantici vluchtten van de dagelijkse werkelijkheid, was er ook een groep kunstenaars dat juist het dagelijks leven in beeld wilde brengen: De Realisten!

Jean François Millet 

De Arenleesters (1857)

"Maak de werkelijkheid zichtbaar!"

In de Romantische kunst zijn fantasie en emoties belangrijker dan een natuurgetrouwe weergave. Rond 1830 ontstaat er echter een beweging die juist díe werkelijkheid zichtbaar wil maken: Het Realisme!

Jean François Millet (1814 - 1875)

Wat zie je op dit schilderij dat past bij het realisme?

Kenmerken Realisme:

Onderwerpen blijven anoniem

Het gaat om alledaagse, niet verheven taferelen

De schilderstijl is grof en onversierd

Opdrachten

Maak opdrachten uit het opdrachtenboek: 

Blz. 75: opdracht 5, 7 (lees 6).

Blz 80: opdracht 5, 7, 10, 11, 12.

Blz 85: opdracht 30.

KUA les 7: Impressionisme

Laat een Realistisch schilderij zien waar heel duidelijk een niet geïdealiseerd beeld te zien is:

Huiswerkopgaven vorige week:

Maak opdrachten uit het opdrachtenboek:

Blz. 75: opdracht 5, 7 (lees 6).

Blz 80: opdracht 5, 7, 10, 11, 12.

Blz 85: opdracht 30.

Blz. 75, opdracht 5:

Noem zowel voor de kerk als voor de adel een aannemelijk argument voor het stilleggen van het schrijfproces.

Antwoord te vinden op blz: 122

Mogelijke antwoorden: Kerk

In de verlichting gaat onderzoek en weten boven geloven. 

--> Minder mensen geloven, meer mensen wetenschap

--> Kennis is macht (macht van de kerk wordt door wetenschap en kennisverspreiding minder). 

Mogelijke antwoorden: Adel

"Verlichtingdenkers willen de macht in handen geven van de burgers omdat die echt verstand van zaken hebben in plaats van adellijken die hun positie slechts ontlenen aan hun geboorterecht."

-- > Macht van de adel wordt minder, ze voelen zich aangevallen in hun macht en privileges.

Blz 75, opdacht 7:

Leg uit dat het stichten van het Teylers Museum goed aansluit bij de verlichting.

Antwoord

De Verlichte denkers --> Kennis voor iedereen

Teylers: zoveel mogelijk kennis bijeen brengen, ordenen en toonbaar maken voor publiek. 

Blz. 80, opdracht: 5

Noem twee sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen die bijdragen aan het ontstaan van de romantiek als kunsstroming.

Antwoord

1. Grote sociale misstanden en klassenverschillen. Revolutionairen geven zelf niet een goed voorbeeld (Napoleon --> oorlog)

2. Opkomst industriële revolutie. Overvolle steden, vervuiling en een groeiend verschil tussen de kapitaalkrachtige fabriekseigenaren en de bezitarme arbeiders.

Sociaal-maatschappelijk?

Definitie: De inter-menselijke samenleving / openbare ruimte. Alles wat te maken heeft de omgang van mensen met elkaar en met de wereld waarin zij wonen/leven.

Blz. 80, opdracht: 7

Bekijk Wandelaar boven de zee van wolken van Caspar David Friedrich. In dit schilderij staat de verhouding tussen de wandelaar en de natuur centraal. Van een eenheid tussen wandelaar en natuur is echter geen sprake. Noem twee aspecten van het schilderij waaruit dit blijkt.

Antwoord

1. Grote sociale misstanden en klassenverschillen. Revolutionairen geven zelf niet een goed voorbeeld (Napoleon --> oorlog)

2. Opkomst industriële revolutie. Overvolle steden, vervuiling en een groeiend verschil tussen de kapitaalkrachtige fabriekseigenaren en de bezitarme arbeiders.

Aspect 1

Er is een groot licht-donker contrast tussen de wandelaar en de natuur. De achtergrond is heel kleurrijk en licht, de wandelaar is juist onbelicht en donker. Hierdoor lijken ze niet één geheel maar juist twee tegenovergestelden.

Aspect 2

De wandelaar is realistisch en scherp geschilderd, terwijl de achtergrond juist vlekkerig en dromerig eruit ziet. 

Blz. 80, opdracht: 10

Bekijk 705. Het vlot van Medusa van Géricault oogt als een realistisch tafereel. Leg aan de hand van drie aspecten uit waarom dit toch een romantisch schilderij genoemd kan worden.

Antwoord

1. Gevoelens en emoties spelen een belangrijke rol in dit schilderij. 

2. Het contrast tussen de hulpeloze mens en de medogenloze natuur wordt uitvergroot. 

3. Het schilderij zit vol lugubere, 'horror'-achtige details.

Blz. 80, opdracht: 11

Vergelijk Het vlot van Medusa met Sneeuwstorm, stoomboot voor de havenmond (Turner). 

Je zou kunnen zeggen dat het schilderij van Turner nog 'romantischer' is dan het schilderij van Géricault. Leg dit uit aan de hand van twee verschillen tussen beide schilderijen.

Antwoord

- Géricault: de mens staat centraal, -Turner: de mens is praktisch uit het schilderij verdreven, de natuur staat centraal. 

- Géricault: de weergave van de natuur is gedetailleerd, - Turner: de natuur wordt weergegeven als een woeste oerkracht. 

Blz. 80, opdracht: 12

Turner houdt van treinen en van stoomschepen, maar op de meeste romantische schilderijen komen deze onderwerpen nauwelijks voor. Verklaar dit. 

Antwoord

Stoomschepen en treinen zijn typisch ‘nieuwerwetse’ uitvindingen waar de romantici niks mee op hebben. Zij kiezen meestal voor het verbeelden van natuurkrachten, terwijl Turner vaak het samenspel toont van natuur en machine.

Blz. 85, opdracht: 30

Beijk: De Arenleesters. Leg aan de hand van drie kenmerken uit waarom dit schilderij typisch is voor het realisme. 

Antwoord

1. Alledaags tafereel.

2. Weergave van het 'gewone' boerenvolk.

3. Niet mooier dan het is: er is geen sprake van idealisering.

4. De schilderstijl is grof en onversierd.

5. De hoofdpersonen blijven anoniem. 

Antwoorden te vinden op blz. 142 leesboek.

Impressionisme

Geïnspireerd door: 

• Fotografie
• Japanse prentenkunst

Kern: 

• "Licht gevangen in verf".
• Onderwerp doet er minder toe.
• Objectief verslag van wat de ogen waarnemen.

Vluchten v.s. verslag leggen

Waar de romantici vluchten van de alledaagse waarheid, legden de impressionisten, net als de realisten, op hun manier verslag van de werkelijkheid. Het grote verschil met het realisme: in impressionistische schilderijen doet het onderwerp er niet/minder toe. Juist de lichtinval en hetgeen het oog registreerd is van belang.