2.1 1e contouren wereldsysteem

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.1 Wereldsysteem

Slave trade gif

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

uitleggen wat globalisering is en hoe het totstand is gekomen;

de wereld indelen volgens het centrum-periferie model;

Het wereldsysteem

Samenhangend geheel van landen met hun onderlinge politieke, culturele en economische relaties, bestaande uit centrumlanden, perifere en semi-perifere gebieden.

Noem kenmerken van centrumlanden vanuit verschillende dimensies

Noem kenmerken van perifere landen vanuit verschillende dimensies

Noem kenmerken van semi-perifere landen vanuit verschillende dimensies

Het grote plaatje

Centrum-periferiemodel

Centrum

Land in een hoogontwikkelde rijke regio van het wereldsysteem, waarin de economische en politieke macht is geconcentreerd. Heet ook wel kernland.

Semiperiferie

Regio die qua economische en politieke macht een middenpositie inneemt tussen centrum en periferie. Wordt gekenmerkt door een behoorlijke industrialisatiegraad en een behoorlijke afzet van de productie in de kernregio’s van het wereldsysteem.

Periferie

Regio in het wereldsysteem waar de economische activiteiten sterk zijn afgestemd op de belangen van de kernlanden. Er is een lage productiviteit en een laag inkomen per inwoner, een eenzijdige economische structuur en een fragmentarische ontwikkeling.

centrum-periferie

Oude internationale arbeidsverdeling:

Periferie

/kolonie:                 

• Levert grondstoffen (aan kolonisator) en diende als exploitatiekolonie 

Centrum

• Hier kwam de industrie op gang (industrialisatie)
• Verwerkten grondstoffen tot (eind)producten
• Verkochten en vervoerden de producten (marketing en distributie)

Nieuwe internationale arbeidsverdeling:

Periferie:                 

• Levert grondstoffen aan semi-periferie/centrum voor de productie van goederen
• Hebben last van ruilvoetverslechtering/negatieve handelsbalans

Semi-periferie:                 

• Verwerkt grondstoffen tot halffabricaten/eindproducten
• Landen waar de industrie (nu pas) opkomt (industrialisatie)
• Nemen ook simpele dienstverlenende taken over (verschil tussen verschillende semi-perifere landen )

Centrum:                 

• Research and Development (kennisniveau is hoog)
• Marketing and Distribution (koopkracht is hoog) 
• Concurrentie tussen centrumlanden -> positie behouden
• Innovatie 

Ruilvoet

• Ruilvoetverslechtering
  

Zero Sum Economy?

Groei van de centrumregio's ten koste van de periferie;

                                          

hegemoniale staat

Staat die met economische, financiële, politieke en militaire middelen een dominerende (overheersende en beslissende) rol speelt in het wereldsysteem.

Imperialisme

Proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren.

Modern imperialisme

Het verschil tussen het imperialisme en modern imperialisme was dat bij het imperialisme waren ze vooral uit op meer koloniën, meer land. Bij het modern imperialisme wilden ze vooral winst maken.

dekolonisatie

Het staatkundig soeverein worden van een vroegere kolonie.

europeanisering

Overname van Europese waarden en normen, maar ook van politieke en economische elementen, in andere cultuurgebieden.

amerikansering

Overname van Amerikaanse waarden en normen, maar ook van politieke en economische elementen, in andere cultuurgebieden.

multinationale onderneming

Onderneming met vestigingen in landen verspreid over de hele wereld.

Global Shift

     1700 - 1950                                        1965 - 2015