Les 3 - 5 vwo - periode 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welke drie hoofdbewegingen van platen zijn er?

Leg uit waarom er in de meeste gevallen vulkanisme ontstaat bij convergerende platen

Pak je aantekeningenschrift erbij

= aantekeningen maken

De gesteentekringloop

§1.2

Welke drie soorten gesteente onderscheiden we?

Hoe ontstaan stollings- sediment en metamorfe gesteente?

Hoe werkt de gesteentekringloop?

Soorten gesteente

• Sedimentgesteente
  
•  Metamorf gesteente
• Stollingsgesteente

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier / zee
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Schema (komt later terug)

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Fossiel in sedimentgesteente

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt (Veel warmte)
• Basalt / Andesiet buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Meneer Steen werd zo’n 500 miljoen jaar geleden geboren bij deze vulkaan:

       Schist                      Steenkool                 Marmer  

Metamorfose betekent gedaanteverandering.

Metamorf gesteente ontstaat wanneer sedimentgesteente 

of stollingsgesteente onder hoge druk en/of temperatuur 

worden omgevormd tot een ander gesteente.       

     

Voorbeeld marmer

Let op, de druk wordt
steeds groter!

Schelpen > Kalksteen > Marmer

Voorbeeld leisteen

Let op, de druk wordt
steeds groter!

Klei > Schalie > Leisteen

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Sedimentgesteente    Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de ontstaanswijze:

- sedimentatie > wegzakken > samenpersen

- magma/lava > stolt

- Door hoge druk en temperatuur weinig zichtbaar

               

                         

Opgelet?

Graniet is een voorbeeld van ......

1. een sedimentgesteente
2. een stollingsgesteente
3. metamorfgesteente

Wat voor soort gesteente is Leisteen?

1. Metamorf gesteente
2. Stollingsgesteente
3. Sedimentgesteente

Uitleg: Gesteentekringloop. versimpelde weergave van de werkelijkheid

Of zelfstandig (in stilte) werken: 

 De gesteentekringloop

-

We gaan vandaag eens kijken naar het levensverhaal

van meneer Steen. 

Nadat Meneer Steen is afgekoeld, noemen we hem een stollingsgesteente.

Hier zie je meneer Steen tussen zijn familie:

Meneer Steen vindt het wel best rustig onderdeel van deze berg uit te maken… 

Maar helaas, de zon, neerslag en ijs gooien roet in het eten….!  

• Meneer Steen valt door al al deze krachten uiteen…
  
• = verwering

• In de rivier zorgt hij voor erosie: hij schuurt hard gesteente af/uit.
• Uiteindelijk wordt het materiaal afgezet in de oceaan → sedimentatie 
  

De stukjes meneer Steen komen in een rivier terecht.

Er vindt veel sedimentatie plaats in de oceaan..

• Het afgezette materiaal wordt samengeperst en er ontstaat een nieuw gesteente, namelijk een sedimentgesteente. 
  

De sedimentatie blijft doorgaan en er komen steeds meer zware lagen gesteente boven meneer Steen te liggen…

• meneer Steen komt dichter bij het warme magma te liggen. 
  

Meneer Steen heeft het heet. Het grote gewicht boven meneer Steen zorgt ook voor een zware druk op hem. 

• Hierdoor gaat hij veranderen en ontstaat er een metamorf gesteente.
  

De gesteentelaag waarin meneer Steen komt in een subductie-zone terrecht:

• Op een diepte van zo’n 100 km begint meneer Steen te smelten. 
  

• Na verloop van tijd begint zijn leven opnieuw… 
  

• Dit verhaal van meneer Steen is een voorbeeld van de gesteentekringloop.