3ha fictie vrijdag introductie poezie emjambement

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom bij Nederlands!

Bij Nederlands

stillezen 

Je pakt je leesboek en gaat stillezen.

Boek uit? Noteren in Hebban! 

En een nieuwe meenemen. 

Tekst

startopdracht

"Lente" – Ted van Lieshout

"Mijn moeder zegt: het is lente.

Maar ik zie nog helemaal geen lente.

Er zijn nog geen blaadjes aan de bomen

en als ik naar de lucht kijk,

is de lucht alleen maar blauw.

Geen geel of roze of oranje,

zoals in het voorjaar.

Misschien weet de lente niet

dat ze wordt verwacht."

Tekst

Lees het gedicht en geef antwoord op vraag A, B of C.  

A. Wat zegt dit gedicht eigenlijk?

B. Welke zinnen spreken je het meest aan? Waarom?

C. Hoe voelt de spreker in dit gedicht zich?

Vandaag

• Startopdracht (gedaan)
• Introductie poëzie 
• Vaste vorm en vrij vers 
• Aan de slag
• Boekvraag Tirza

Doelen

Wat is volgens jou poëzie?

Moet poëzie aan regels voldoen?
Zo ja, wat zijn dan die regels?

Poëzie

Wat gaan we de komende lessen doen? 

Lesdoelen:

• ik weet welke verschillende rijmschema’s er zijn;

• ik weet welke verschillende vormen van beeldspraak zijn;

• ik weet welke verschillende stijlfiguren er zijn;

• ik weet welke verschillende soorten rijm zijn;

• ik weet het verschil tussen letterlijk en figuurlijk taalgebruik.

Vrij vers 

geen rijmschema   

                 vrije vers

Paul van Ostaijen

Traditioneel gedicht - vrij vers

t raditioneel gedicht	vrij vers
regelmatige strofebouw	geen regelmatige strofebouw
Regelmatig metrum	geen regelmatig metrum
duidelijk rijmschema	geen duidelijk rijmschema
geen afwijkende zinslengte	afwijkende zinslengte

Rijmschema's

Poëzie is vaak opgebouwd uit rijm. Er zijn heel veel verschillende soorten eindrijm die je in een rijmschema kunt zetten. Bij een rijmschema geef je rijmende woorden aan het eind van een regel dezelfde letter. 

Ik heb hier een brief voor m’n moeder                       A

Die hoog in de hemel is                                                    B

Deze brief bind ik vast aan mijn vlieger                   C

Tot zij hem ontvangt, zij die ik mis                             B

Rijmschema's

Naast eindrijm bestaat er ook beginrijm. Bekijk deze citaten uit verschillende songteksten eens:

‘De zoute zee slaakt een diepe zilte zucht.’

(Bløf – Aan de kust)

‘Als een vlinder altijd vrij en voor het leven op de vlucht.’

(Boudewijn de Groot – Verdronken Vlinder)

“Ik ben gekomen met man en macht maar breng het wel met de nonchalance.”

(Typhoon – Zandloper)

Naast eindrijm bestaat er ook beginrijm. Bekijk deze citaten uit verschillende songteksten eens:

‘De zoute zee slaakt een diepe zilte zucht.’

(Bløf – Aan de kust)

‘Als een vlinder altijd vrij en voor het leven op de vlucht.’

(Boudewijn de Groot – Verdronken Vlinder)

“Ik ben gekomen met man en macht maar breng het wel met de nonchalance.”

(Typhoon – Zandloper)

> Maak straks opdr. 1

Wat valt je op aan de letters in de citaten? 

Zoek op hoe het begrip heet waarbij de eerste letter van ieder woord dezelfde letter heeft. Oftewel, wat is een andere naam voor beginrijm? 

Assonantie

Assonantie is weer een andere vorm van rijm. Daarbij gaat het om de klanken (klinkers) in een woord die steeds terugkeren. Dat hoeft niet te rijmen. Heel veel rappers maken hier gebruik van, omdat er ritme door ontstaat en het poëtisch klinkt! 

Ja, proost, de flow is sowieso iets magistraals

Zelfs m'n oude tracks zijn nog niet achterhaald

Elke bom die ik drop, klopt en klapt met kabaal

Trap rappers terug in schoolbanken van het klaslokaal

Assonantie

Assonantie is weer een andere vorm van rijm. Daarbij gaat het om de klanken (klinkers) in een woord die steeds terugkeren. Dat hoeft niet te rijmen. Heel veel rappers maken hier gebruik van, omdat er ritme door ontstaat en het poëtisch klinkt! 

Ja, proost, de flow is sowieso iets magistraals

Zelfs m'n oude tracks zijn nog niet achterhaald

Elke bom die ik drop, klopt en klapt met kabaal

Trap rappers terug in schoolbanken van het klaslokaal

Welke twee klanken keren terug?

 

Assonantie

Tuurlijk zag jij de shine, maar nooit zag jij de pijn

Zonder ouders ik was klein, ongeveer een jaar of nine

Wanneer d'r iets verdwijnt sla je dat op in je mind

En m’n oom die sloeg m’n tante maar zo wou ik niet zijn

Welke twee klanken keren terug? Wat valt daarbij op?

 

• Wat valt je op aan de regelafbrekingen in dit gedicht?
  
• Waar moet je als lezer even pauzeren, terwijl de zin eigenlijk nog niet af is?
  
• Hoe beïnvloedt dit de spanning of de betekenis van het gedicht?
  
• Hoe zou de sfeer veranderen als alle zinnen gewoon doorliepen?
  

"Als je goed om je heen kijkt" – K. Schippers

Als je goed

om je heen kijkt

zie je dat alles

gekleurd is.

#de regel wordt afgebroken

Einde van de regel hoeft niet samen te vallen met het einde van de zin (of met een natuurlijke pauze in de zin )

# zorgt voor  een verrassing: de zin lijkt afgelopen, maar loopt toch door;

# doorbreekt het ritme;

# geeft de woorden voor en na het afbreken extra nadruk.

De term voor het afbreken van een zin is EMJAMBEMENT

Aan de slag!

• Maak opdr. 1 en 2 op blz 86/87. 
  
• EN: Ga op zoek naar een gedicht waarin enjambement, assonantie of alliteratie worden gebruikt. (volgende week meenemen)  Websites met gedichten: Gedichten.nl of Poeziecentraal.be DBNL.org (digitale bibliotheek van de Nederlandse letteren)
  
• Kies een gedicht en schrijf het over. 
  

Beeldspraak

In muziek wordt er ook vaak gebruik gemaakt van beeldspraak. Bij beeldspraak bedoelen de muzikanten hun teksten vaak niet letterlijk, maar figuurlijk. Jullie gaan er een aantal leren en jullie proberen die vormen van beeldspraak later op te zoeken in verschillende nummers.

> Maak straks opdr. 2 en 3

Stijlfiguren

Muzikanten spelen graag met taal, dat kan dus door middel van rijm en beeldspraak, zoals je hebt geleerd. Maar er is nog een andere manier waarop ze met taal spelen: met stijlfiguren. Stijlfiguren zijn middelen om dat wat je wilt zeggen, treffender en sterker uit te drukken. Er zijn erg veel stijlfiguren, maar de volgende moet je in ieder geval kennen. 

> Maak straks opdr. 4

Stijlfiguren

• Herhaling: een woord, zinsdeel, of een hele zin wordt een paar keer herhaald.
  
• Tegenstelling: bij een tegenstelling worden tegengestelde dingen (bijvoorbeeld leven en dood of jong en oud) gecombineerd zodat ze meer opvallen.
  
• Opsomming: woorden worden opgesomd.
  
• Hyperbool: hele sterke overdrijving
  
• Understatement: bij een understatement worden ernstige of grote zaken als minder ernstig of minder groot voorgesteld.
  
• Eufemisme: een eufemisme lijkt wat op een understatement, maar een eufemisme is een verzachte, verbloemende of verhullende uitdrukking die gebruikt wordt in plaats van iets wat als ruw of kwetsend gevoeld wordt
  
• Litotes: het tegenovergestelde wordt ontkend.
  

Huiswerk V3K

Vrijdag 23 juni: 

Opdr. 1 t/m 4 poëzie af

Huiswerk V3J

Vrijdag 23 juni:

Opdr. 1 t/m 4 poëzie af

Kies een Nederlands liedje dat je leuk vindt

Puberiaans in de liefde

Taal nu en toen 

Woorden veranderen in betekenis, vooral bij jongeren.

Je ouders of grootouders gebruikten ook ooit ‘hippe’ woorden die nu ouderwets klinken.

Wat nu “gruwelijk” goed is, was vroeger misschien “vet” of “gaaf”.

Opdracht: Valentijnszinnen maken

In duo’s: Gebruik minstens drie woorden uit de lijst en maak een Valentijns-zin.

Voorbeelden:

❤️ “Mijn date was fokking skeer, hij had een kortingsbon voor de snackbar.”

❤️ “Zij is echt een strijder, want ze wachtte 5 minuten op mijn appje.”

❤️ “Zijn openingszin was gruwelijk slecht.”

Puberiaans

Pubers spreken dezelfde taal, maar sommige woorden hebben voor jou  net een andere betekenis dan voor volwassenen. Dat zorgt voor de nodige misverstanden. Tijd voor een lesje Puberiaans, een zeer specifiek dialect van de Nederlandse taal.

Straks (bijwoord)

Voor ons: Over enige ogenblikken: tot straks! bij een afscheid, waarna je elkaar op dezelfde dag weer zult ontmoeten

Voor pubers: Ga weg! Val me niet lastig want ik ben ergens superdruk mee bezig

Bezig ~ ik ben bezig (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)

Voor ons: Vlijtig, bedrijvig, bezige mensen

Voor pubers (liggend op de bank, aan het eind van een spoor van tas, jas en schoenen): het lijkt alleen maar alsof ik helemaal niets doe, ga weg!

Ja (het; o) (tussenwerpsel), ook wel uitgesproken als Jahaaa!

Voor ons: bevestigingvan een veronderstelling: heeft hij dat gezegd? Ja!; bevestigende uitspraak: een volmondig ja

Voor pubers: Nee

Skeer (bijvoeglijk naamwoord; vergrotende trap: skere) (straattaal)

Voor ons: blut, eigenaardig, beschamend, armoedig

Voor pubers: gebruikt het woord op momenten dat er een huismerk op tafel staat als er vrienden mee eten. Of wanneer de vraag: ‘Mag ik 10 euro?’ met ‘Nee,’ wordt beantwoord.

Staat dit me leuk? (vraag, lijkt op een open vraag, is echter een strategische vraag)

Voor ons: ik ben onzeker.

Voor pubers: ik ben onzeker, en OMG OMG wat moet ik nu?

Waarschuwing: deze vraag kun je snel verkeerd beantwoorden. Zeg je ‘ja’, dan heeft het geen waarde, want je zegt het omdat je hun moeder bent! Geef je een goed advies, met oog op de weersverwachting zoals: ‘Leuk maar is het niet een beetje bloot/kort/warm?’, dan begrijp je er niets van. Meest veilige antwoord is: ‘Ik vind dat het je leuk staat, maar hé, ik heb er geen verstand van dus vraag het je vriendien/vriendinnen’.

Bitch (de; v; meervoud: bitches)

Voor ons: (scheldwoord) kreng, rotwijf

Voor pubers: gast (genderneutraal)

Alles, niets, nooit (onbepaald voornaamwoord, bijwoord)

Voor ons: gezamenlijke hoeveelheid, geen enkel ding, op geen enkel ogenblik

Voor pubers: veelgebruikte superlatieven, in oneindig veel varianten toepasbaar. Zoals: ik moet echt ALLES doen! Alles = eigen kopje in de vaatwasser zetten. Je begrijpt er NIETS van. Niets = alles waarbij we iets zeggen dat afwijkt van wat ze willen horen. Ik krijg ook NOOIT iets. Nooit = iets duurs dat niet in de categorie eerste levensbehoefte valt, zoals de nieuwste IPhone. Jij bemoeit je ALTIJD met mij. Met altijd wordt gedoeld op onze voorzichtige suggestie: ‘Zou je niet eerst aan je huiswerk?’

Fokking (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) (vulgair)

Voor ons: verdomd, vervloekt; vervelend: die fokking zooi!

Voor pubers: een voorvoegsel dat voor ieder zelfstandig naamwoord komt bij haast of stress: waar zijn mijn fokking-sleutels? Waarom moet ik fokking mee naar die verjaardag en het is gewoon fokking-irritant.

Gruwelijk (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)

Voor ons: afgrijselijk; een gruwelijke misdaad; ontzettend: het is gruwelijk koud

Voor pubers: dat is best wel heel erg goed: je weet toch, dat is gewoon gruwelijk

Strijder (de; m,v; meervoud: strijders)

Voor ons: iemand die strijdt: verzetsstrijder

Voor pubers: iedereen die zich ergens een klein beetje voor heeft ingespannen, zoals door een miezerbuitje fietsen, de eigen tas dragen of een pak hagelslag scoren bij de supermarkt.

Ziek (bijvoeglijk naamwoord)

Voor ons: lichamelijk of geestelijk niet in orde: zo ziek als een hond; daar word ik ziek van

Voor puber: supergoed

(Bron ‘voor ons-betekenis’ Van Dale)

Jouw Valentijns-zin

Woordenlijst Puberiaans

Skeer → blut, zielig

Ziek → geweldig

Fokking → versterkend woord

Strijder → iemand die iets kleins overleeft

Gruwelijk → heel goed

Ouder vs. Puber’ Sketch

👨‍👩‍👦 Schrijf in duo’s een kort dialoogje tussen een ouder en een puber waarin ze elkaar verkeerd begrijpen door taalgebruik.

📌 Voorbeeld:

Ouder: “Ik dacht dat je ziek was?”

Puber: “Ja, daarom ging ik toch?”

Zelfstandig werken

Muziek luisteren mag, mits:

- oortjes/koptelefoon

- aanvaardbaar volume

- afspeellijst

Dialoog 

Wie wil zijn dialoog delen of opvoeren als sketch? 

‘Woordenboek van de liefde

Maak in tweetallen een mini-woordenboek met Puberiaanse woorden en hun betekenis in de context van liefde en daten.

Ouder vs. Puber’ Sketch

Puberiaanse woorden
met betekenis

Samenvatting & Afronding

Puberiaans is continu in ontwikkeling.

Taal en liefde gaan hand in hand, maar kunnen soms voor misverstanden zorgen!

Taal verandert, maar blijft ook iets wat ons verbindt.

Einde van de les! Deze les was...

niet leuk

wel aardig

leuk

humor

Fijne vakantie!!!