11.1 + 11.2: Zintuigenstelsel en 10 zintuigen van de mens

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

11.1 + 11.2: Zintuigenstelsel en 10 zintuigen van de mens

Leerdoelen 11.1 en 11.2

•  Je kunt de werking van zintuigen beschrijven.
• Je kunt aangeven waar het gezichtszintuig, het gehoorzintuig en  het evenwichtszintuig liggen en wat hun adequate prikkels zijn. 

• Je kunt aangeven waar de zintuigcellen in je huid, de reukzintuigcellen en de smaakzintuigcellen liggen, hoe ze werken en wat hun adequate prikkels zijn. 

Zintuigen

- Een zintuig is een orgaan dat
reageert op prikkels uit de omgeving.

- Alle zintuigen samen noem je
het zintuigenstelsel

Ontstaan van impulsen?

• Zintuig vangt een prikkel op.
• Als de prikkel sterk genoeg is ontstaat een impuls. 
• Als de prikkel te zwak is ontstaat geen impuls. 
• De drempelwaarde is de laagste prikkelsterkte die nodig is om nog een impuls op te wekken.

Adequate en niet-adequate prikkels

• Elk zintuig is speciaal gevoelig voor 1 soort prikkel,
  we noemen dit de adequate prikkel. Bijvoorbeeld
  de adequate prikkel van je oog is licht.
• De drempelwaarde voor de adequate prikkel ligt
  veel lager dan voor een niet-adequate prikkel.
  
  
• De plaats waar een impuls in de grote hersenen
  wordt verwerkt bepaald wat je waarneemt.

Beïnvloeding hoe je iets waarneemt

Hoe je iets waarneemt wordt door 3 manieren beïnvloed:

• Als een prikkel vaak wordt herhaald raak je er aan
  gewend. We noemen dat gewenning.
  Er ontstaan dan veel minder impulsen
  
• Je motivatie bepaald of je een prikkel waarneemt en reageert.
  
• Snelheid waarmee de hersenen prikkels kunnen verwerken is verschillend.
  

Het gezichtszintuig

Zitten in je ogen

Adequate prikkel is licht

Zintuigcellen vormen het netvlies

Het gehoorzintuig en evenwichtszintuig

• Zit in je oren
  
• Adequate prikkel zijn geluidstrillingen die brengen het trommelvlies tot trillen, vervolgens gehoorbeentjes. 
• Evenwichtsorgaan meet de stand van je hoofd ten opzichte van de zwaartekracht. Het meet ook je snelheid.

Zintuigen in de huid

• Tastzintuigen in tastknopjes reageren op lichte aanraking.
• Drukzintuig, liggen diep in de huid reageren als er op de huid wordt gedrukt.
• Warmtezintuigen reageren als huid met iets warms in contact komt.
• Koude zintuigen reageren als de huid met iets kouds in contact komt.
• Pijnpunten nemen schadelijke prikkels en pijn waar. Het zijn vrije uitlopers van gevoelszenuwcellen.

Het reukzintuig

Ligt in je neus

Adequate prikkel is geur

Het smaakzintuig

• Op het oppervlak van de tong
  
• Herkennen alleen zoet, zout, zuur, bitter en umami
  
• Andere smaken gaan via reuk
  

Samengevat:

Bij het oor moet ook het evenwicht zintuig staan

Bij de huid moet ook het drukzintuig staan

Aantekening 11.1

Adequate prikkel: een zintuigcel is gevoelig voor één bepaalde prikkel. 

Drempelwaarde: de laagste prikkelsterkte waarbij een impuls ontstaat.

Gewenning: Je raakt gewend aan een bepaalde prikkel. 

Waarneming: wordt beïnvloed door gewenning, motivatie en snelheid van de verwerking in de hersenen.

Huiswerk 

11.1

Lees basisstof 1 (blz 184 en 185)

 Maak in je boek opdracht 4 t/m 6

11.2

Lees in je boek bladzijde 188 t/m 191

Maak opdracht 4, 6 en 7