Taalsteun

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

TVO/TOL_Taalsteun

Even terug naar DAT-CAT

Zoals al bleek in het hoofdstuk van DAT naar CAT, starten leerlingen veelal met woorden uit hun eigen alledaagse context. Daar zal nieuwe begrips- ontwikkeling bij moeten aansluiten; de meer vakspecifieke taal, denkwijze en formuleringen.

Vakdoelen (leerdoelen) worden voor een belangrijk deel via taal bereikt en daarom is het als docent nodig expliciet te werken aan de school- en vaktaalontwikkeling van de leerling. 

Eén van de pijlers die daarvoor belangrijk is, is het leren met taalsteun.

Wat is taalsteun?

Taalsteun: gerichte ondersteuning die leerlingen helpt bij het begrijpen en zelf produceren van (nieuwe) taal die hoort bij een vak. Het helpt om de relaties tussen begrippen te verwoorden en leidt tot een goede verwerving en verwerking van de leerstof. 

Taalsteun wordt ook wel macro-scaffolding genoemd: de hulp die leerlingen aanbiedt vóór ze de taak zelfstandig moeten uitvoeren.

Je plant deze taalsteun vooraf in bij het (her)ontwerpen van je les. 

Uiteindelijk is het bedoeling dat de docent de taalondersteuning geleidelijk aan afbouwt.

Methoden van taalsteun

1. Schrijfkaders
2. Sleutelschema's
3.  Taalleerstrategieën

Waar gaat het mis?

Schrijfopdrachten zijn vaak lastig voor leerlingen. Het gaat om een algemene vaardigheid die vakspecifiek ingevuld moet worden. Leerlingen moeten niet alleen de leerstof doordenken en herformuleren, maar ook nog eens nadenken over de opbouw van de tekst. Het resultaat bestaat vaak uit korte teksten, met weinig samenhang en slechte zinnen.   

Schrijfkaders als oplossing

Schrijfkaders bieden een oplossing voor drie veelvoorkomende schrijfproblemen:

1. Het probleem van de witte pagina
2. Het probleem tussen schrijven en spreken
3. Het en-toen syndroom

1.   

Het probleem van de witte pagina

Een begin maken is voor veel mensen die een tekst willen of moeten schrijven vaak een groot probleem. Hoe vaak hoor je niet: “Ik kan niets bedenken, meneer”. 

Schrijfkaders helpen dit probleem uit de wereld. 

Het probleem schrijven/spreken

Als je mondeling je gedachten in een gesprek verwoordt, helpt je gesprekspartner je verder door te reageren en vragen te stellen. Bij schrijven heb je die steun niet. 

Schrijfkaders aanvullen is een soort van gesprek op papier. De starters helpen 

je op een gestructureerde manier steeds een stap verder te zetten.

Het en-toen syndroom

Onervaren schrijvers (en sprekers) hebben de neiging ideeën aaneen te rijgen met het tussenvoegsel “en toen”. In schoolse teksten worden meer genuanceerde middelen gebruikt om verbanden aan te geven, zoals: bovendien, min of meer, daar staat tegenover dat. Door schrijfkaders gaan leerlingen deze verbindingswoorden ook gebruiken.

Schrijfkader

Een schrijfkader: een tekst waarin het eerste woord of stukjes van een zin al zijn ingevuld. 

Het is een middel om leerlingen aan te zetten tot productief denken en het verwoorden van gedachten.

Wat is het leerdoel (vak) van jouw les?

Welke taalactiviteit moeten de leerlingen uitvoeren om het leerdoel (vak) te bereiken?

Welke vaktaalwoorden staan in de les centraal?

Welke schooltaalwoorden staan in jouw les centraal?

Schrijf op welke logische relaties tussen die woorden leerlingen moeten laten zien en verwoorden.