Verhalen en mythen les 1

• Godsdienst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Deze lessenserie gaat over de kracht van verhalen. 

Leerdoelen voor vandaag: 

1) Je kunt uitleggen wat het belang van verhalen is.

2) Je kunt vertellen wat mythen, verhalen en sagen zijn en je kunt een aantal thema’s hieruit aan moderne verhalen koppelen.

3) Je kunt verhalen uit verschillende tradities aan elkaar koppelen door naar de betekenis te kijken.

De docent start de lessenserie door de uitgedeelde studiewijzer (zie ingeleverd document) toe te lichten. 
De opbouw van de lessenserie is daarom niet meegenomen in een soort introsheet in de  Lessonup; ik wil de leerling aanmoedigen op studiewijzer-gericht te werken.

Wat is je favoriete film of boek?

Hier vraagt de docent natuurlijk na op dit film of boek. Vertel iets over het boek/film? Waarom deze? Wat heeft je geraakt? Waar doet dit je aan denken? Welk gevoel wekt het bij je op? Hoevaak heb je het gezien/gelezen? Enz. 

Het is belangrijk om af en toe (fictieve) goede boeken/films/verhalen tot je te nemen

Dit is niet zo belangrijk

Het maakt niet uit of je dit wel of niet doet (neutraal)

Dit is belangrijk

Wederom aantal leerlingen eruitpakken en doorvragen. Waarom wel/niet? Wil je op een andere leerling reageren? Wat is hetgeen dat je dit belangrijk vindt?

Als je iets duidelijk wilt maken kun je feiten gebruiken. Al eeuwenlang maken mensen graag zaken duidelijk door het vertellen van verhalen. Waarom verhalen?

Dit filmpje moet het idee van leerlingen bij 'verhalen' even verbreden. De achtergrondkennis en ideeën bij 'verhalen' aanhalen. Wellicht ook mooi aanspreekpunt.

Daarnaast zit dit filmpje tjokvol overige verhalen. Griekse en Noorse mythen, aliens, het spel met groot en klein, diverse culturen, enz. Door de lessenserie heen kun je dus naar dit filmpje blijven referen als link tussen traditieverhalen en huidige cultuur!

Deze lessenserie gaat over verhalen.

Verhalen kunnen we verdelen in mythen, sagen en legendes.

Wie heeft een idee van de verschillen hierin?

Wat zie je hier? Wie kent dit verhaal? Hint: scheppingsverhaal, hint: Grieks? 
Enz. Scheppingsverhaal van Aristophanes; de mens is oorspronkelijk zowel mannelijk als vrouwelijk geschapen en later gescheiden door de goden. Sindsdien zoekt de mens zijn wederhelft. Voorbeeld van een mythe.

הַ צֵּ לָ ע

 - Hoe zijn de man en vrouw geschapen in genesis? 

"Rabbi Levi zei: Toen de mens werd geschapen, gebeurde dat met twee voorkanten. God zaagde hem in twee, zodat er twee achterkanten ontstonden, een voor de man, een voor de vrouw."

- Talmoed

In genesis is de vrouw uit de rib van de man geschapen. Het Hebreeuwse woord voor 'rib' kun je ook lezen als rib in de zin van de rib van een kast; de zijkant (het woord betekent letterlijk 'zijde' of 'zijkant').
Ofwel: God neemt adam (mens, niet man!), die heel is, en scheidt hem (dus ook haar) in tweeën. Een paralel met de Griekse mythe.

Mythen: Verhalen van een volk of godsdienst die vaak
(maar niet altijd) te maken hebben met herkomst.  

Evt vragen, welke mythen ken je nog meer? Herkomst is niet alleen ontstaan, maar ook de verklaring van de zaken zoals ze nu zijn (waarom hebben we vuur, is er jaloezie, voeren we oorlog, enz). Er zijn ook niet-herkomstgebonden mythen.

Wie kent deze legende? Oorzaak? Hoe eindigt het verhaal? Enz

Legende: een verhaal dat in de geschiedenis geplaatst is. 

Een legende probeert zichzelf te presenteren als iets dat gebeurd zou kunnen zijn. Het is dus niet te absurd of fantastisch en  probeert de cultuur van de tijd correct te omschrijven.

Legenden beschrijven de geschiedenis vanuit een bepaald oogpunt of plaatsen een verhaal in echte historische gebeurtenissen. 

In dit geval: de Trojaanse oorlog is echt gebeurd (er zijn echter meerdere oorlogen geweest dus Homerus' strijd is moeilijk te plaatsen). De grootte, lengte en ook het bovennatuurlijke aspect van de oorlog valt natuurlijk lastig te verifiëren of kan in twijfel getrokken worden.

Afbeelding: Hans en Grietje. Evt iets vertellen over historische gevaren (wolven, rovers, pedofielen) die tot de formering van dergelijke sprookjes en legendes zouden kunnen leiden.

Er is geen of discutabel historisch bewijs voor de exodus. De exodus kan in de Egyptische tijdlijn geplaatst worden maar brengt dan problemen met de chronologie. 
Echter is het verhaal wel op zo'n manier verteld dat het poignant in de cultuur, tijd en situatie is geplaatst waarin het zegt te staan (slavenvolken, werksteden, Egyptische expansie, plaatsnamen). Het past dus mooi bij de noemer 'legende'.

Sagen: Verhalen van helden

https://www.youtube.com/shorts/JLvA123HwrM

Links: Boyan Slat (ocean cleanup, plastic soep bestrijden. Jonge Nederlandse man), Elon Musk (brengt de mens naar Mars, helpt ons de energiecrisis uit, uitvinder enz) en rechts de 'Ghost of Kiev'.

Onder: link naar een youtube short (lessonup accepteert shorts niet) van Oekraïns propagandafilmpje betreft de 'ghost'.
Het verhaal van de ghost is - waarschijnlijk - onzin, maar vervult een hele belangrijke functie.

Naar gelang de oorlog is verlopen wellicht vervangen/aanvullen met relevanter materiaal....

Opdracht:

Vul voor elke verhaalvorm drie voorbeelden in en onderbouw in (minimaal) twee regels waarom deze past.

Vervolgens: kijk de opdracht van je buur na en laat hem/haar uitleggen waarom dit geschikte voorbeelden zijn.

	Mythen	Legendes	Sagen
3x voorbeeld:
Onderbouwing:

Na de opdracht klassikaal kort bespreken. 

Schema's zijn een kleine versie van de meervoudige instructie (visualiseren)

De mens vertelt al duizenden jaren verhalen.
De meest essentiële informatie over het leven is altijd in verhaalvorm doorgegeven. 

Lang voor het eerste schrift verscheen zijn verhalen/sagen/legenden mondeling doorgegeven van generatie op generatie.

Wat is het nut van verhalen? 

Afbeelding: Gilgamesh. Gilgamesh epiek waarschijnlijk de oudste geschreven verhaal ter wereld. Dit bevat heldenverhalen, scheppingsverhalen, nederdalingen in de onderwereld en tal van klassieke narratieve constructies.

Voorbeeld: Lion King.

Bekende film? 
Even terughalen in groepje:
Waar ging de film over? (plot)

Hoe associeer jij de Lion King met waarheid?
Wat is er (niet) waar aan?

Volgens Carl Jung (psycholoog):
Fictie is niet waar; het is méér dan waar.

Waarheid  in Lion King:
* Omgaan met trauma (Mufasa's dood)
* Volwassen worden (Nala's afwijzing van bange Simba)
* Verantwoordelijkheid nemen (Scar van de troon stoten)
* Anti-hedonisme (Hakuna Matata afwijzen)
* Circle of Life (iedereen is van elkaar afhankelijk)

Is dit niet 'waar'?

Goede fictie:

* Een aantal thema's die steeds terugkomen.
'De destillatie van de menselijke ervaring'
> Zelfde verhaal ander jasje (bijbel, mythologie, Lion King)
> Zelfde opbouw: Gewone wereld: avontuur: afwijzing: mentor: beproeving: vrienden maken:  grote eindtest .

Een stel tekenfilmleeuwen vertellen je iets dat "méér waar" is dan een groep feiten uit een encyclopedie.

Overig nut van verhalen:

1) Ethiek. Voorbeeldfunctie.
Onze normen en waarden worden verhalend doorgegeven.

2) Identiteitsvorming. Helden als punt om naartoe te werken.

3) Paradigmawisseling. Met een andere bril naar de wereld kunnen kijken. 

Opdracht in duo's:
 

Ga naar https://www.scholieren.com/literaire-themas

Kies tenminste 3 literaire thema's uit. Bij deze ga je verhalen zoeken die dit behandelen. Onder verhalen verstaan we films, boeken, vertellingen, enz

Per thema geef je een modern verhaal en een oud verhaal en je geeft een onderbouwing.

	Oud verhaal	Nieuw verhaal	Onderbouwing
Thema 1
Thema 2
Thema 3

 Bespreek met elkaar op welke manier deze verhalen het thema behandelen.

Naar de behoeften van de klas invullen. 5-10m zou ruim voldoende moeten zijn. Hierna met leerlingen klassikaal gesprek over beginnen. Laat het ze uitleggen en stel daar vragen bij. Doel: de leerlingen de betekenis van de verhalen in eigen woorden laten vertolken. Doel 2: leerlingen stil laten staan bij de werking van verhalen.

Deze lessenserie gaat over de kracht van verhalen. 

Leerdoelen voor vandaag: 

1) Je kunt uitleggen wat het belang van verhalen is.

2) Je kunt vertellen wat mythen, verhalen en sagen zijn en je kunt een aantal thema’s hieruit aan moderne verhalen koppelen.

3) Je kunt verhalen uit verschillende tradities aan elkaar koppelen door naar de betekenis te kijken.

De docent start de lessenserie door de uitgedeelde studiewijzer (zie ingeleverd document) toe te lichten. 
De opbouw van de lessenserie is daarom niet meegenomen in een soort introsheet in de  Lessonup; ik wil de leerling aanmoedigen op studiewijzer-gericht te werken.