§ 3 Nederland en Engeland in de Vroegmoderne Tijd

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vroegmoderne Tijd (1500 - 1800

Begrippen:

- moderne economische groei

- wet van energietransities

- turf

Kenmerkende aspecten:

- handelskapitalisme en wereldeconomie

herhaling § 1 en 2

quizvragen

wat is de juiste volgorde van energietransities?

1. vuur - wind/water - dieren - fossiel
2. vuur- fossiel - dieren - wind/water
3. vuur - dieren- wind/water - fossiel
4. dieren - vuur - fossiel - wind/water

Vanaf wanneer weten we zeker dat de mens het vuur beheerste?

1. 1 miljoen jaar geleden
2. 700.000 jaar geleden
3. 400.000 jaar geleden
4. 100.000 jaar geleden

Waarom vonden de Grieken en Romeinen wél allerlei machines uit, maar gebruikten ze die niet om het werk makkelijker te maken?

1. Er waren toch genoeg slaven die het werk deden.
2. De filosoof-uitvinders keken neer op handmatig werk.
3. De stoommachine van Heron miste een zuiger om een as aan te drijven.
4. Ze hadden een tekort aan brandstoffen om de machines te laten draaien.

Welke uitvindingen werd in de Middeleeuwen NIET gedaan om mensen energie te besparen?

1. Watermolens
2. Windmolens
3. Halsjuk / gareel
4. Rosmolens (paardenmolens)

uitleg § 3

Windmolens

• NL was in de 17e eeuw een welvarend land met bloeiende industrie.
• Daar was veel energie voor nodig.
• Deze werd vooral geleverd door windmolens en turf.
• Er moeten in totaal vele duizenden windmolens hebben gestaan.
• Molens zorgden voor papier, olie uit zaden, gezaagd hout, touw, verfstoffen en broodmeel.

Turf

• Turf is gedroogd veen dat je goed kunt verbranden en veel energie levert.
• NL had grote gebieden met hoogveen en laagveen die ontgonnen konden worden.

• De turf en wind leverden de mogelijkheid tot moderne economische groei: steeds voortdurende groei die telkens weer nieuwe groei oproept.

video turfwinning

daarna quizvragen

Hoe noem je de dunne stroken veengrond die niet werden afgegraven om de turf te laten drogen?

1. Ribben
2. Essen
3. Steken
4. Wadden

Waarom was turf zo belangrijk voor de Nederlandse economie?

1. NL heeft niet veel steenkool.
2. NL heeft niet veel hout.

Engeland

• Grootschalige houtkap leidt tot zoektocht naar andere energiebron: steenkool uit mijnbouw
• Rond 1750 levert steenkool meer dan de helft van de energie in Engeland.
  
• > Men moet steeds dieper graven, waardoor energie nodig is om grondwater weg te pompen en steenkool omhoog te hijsen:
  
• Watermolens, windmolens, rosmolens en menselijke spierkracht.
  
• > >> Wet van energietransities:
  
• Inzet van nieuwe energiebronnen vereist eerst een verhoogde inspanning met oude, bestaande energiebronnen.
  
• Conclusie NL en Engeland: een snelle economische ontwikkeling is alleen mogelijk met gebruik van meer energie. Uitdaging voor de toekomst.