Par. 4.4 Arbeiders komen op voor hun rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Tijd van burgers en stoommachines

De industriële revolutie

par. 4.4 Arbeiders komen op voor hun rechten

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving werd.
  
• Je kunt uitleggen wat het socialisme inhoudt en waarom er twee groepen socialisten waren.
  
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat een sociale wet is.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?
• Wie controleert de wetten en wie voert ze uit?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: 
• wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Feit en mening

• feit: een feit is iets waarover geen discussie bestaat. Als iets in meerdere (betrouwbare) bronnen wordt genoemd, dan mag je aannemen dat het zo gebeurd is.

• mening: iets wat een persoon vindt, persoonsgebonden en kan dus veranderen.

Continuïteit en verandering

• Continuïteit: dingen blijven (langere tijd) hetzelfde.

• Verandering: wanneer dingen anders worden.

Industriële Revolutie in Nederland (1)

• Industrialisatie begint vanaf 1850
  
• Eerst lichte industrie (textiel, voedsel) daarna zware (machines, schepen)
  
• Grondstoffen komen binnen in haven Rotterdam
  
• Nieuwe kanalen/wegen/rails
  
• Steenkool uit steenkoolmijnen in Limburg

klik

Industriële Revolutie in Nederland (2)

• Kinderarbeid in fabrieken
• Lonen en arbeidsomstandigheden slecht
• Armen/zieken/werklozen leven van liefdadigheid
• Nederland is een klassenmaatschappij

Liberalen

• In de 19e eeuw hadden alleen rijke mannen kiesrecht.
• Zij stemden op liberalen.
• Liberalen willen vrijheid en dus zo min mogelijk regels.
• Beter voor industrie en handel.
• Daarom deed de overheid bijna niks  aan de slechte leef- en werkomstandigheden.
• Liberalen vinden (economische) vrijheid belangrijkste!

Socialisme

• Socialisten komen wel op voor de arbeiders.
• Karl Marx grondlegger.

Ideeën van Karl Marx

• Karl Marx vond het verkeerd dat het kapitaal (geld, land, machines en fabrieken) in handen was van één klasse. 
• Hij voorspelde een klassenstrijd tussen arm en rijk. 
• De arbeiders zouden tijdens een revolutie de macht grijpen. 
• Het privébezit zou worden afgeschaft en al het kapitaal zou voortaan van iedereen zijn. 
• De klassenmaatschappij zou tot een einde komen en er zou een klasseloze samenleving ontstaan, waarin iedereen even rijk zou zijn.
• En dan heb je gelijkheid!

Sociaal-democraten

• Gematigde stroming binnen het socialisme.
• Revolutie en klassenstrijd niet nodig.
• Niet tegen privébezit.
• Slechte werk en leefomstandigheden op vreedzame manier verbeteren.
• Hoe?

Sociaal-democraten

• Bijvoorbeeld door oprichten van vakbonden:
• Een vereniging van mensen met een bepaald beroep die opkomt voor de rechten van arbeiders en strijdt voor betere werkomstandigheden.
• Alleen werkomstandigheden dus!
• Hoe? 

1. Namens arbeiders onderhandelen over betere werkomstandigheden.
2. Lukt dat niet: dan staken.

Sociaal-democraten

• Of door het invoeren van sociale wetten.
  
• Gaat over de werk en leefomstandigheden!
• Lastig omdat arbeiders geen stemrecht hebben.
• Hierdoor nauwelijks socialisten in het parlement.
  
• Doel = stemrecht arbeiders!

Sociale kwestie

• Het probleem van de armoede en de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders als gevolg van de industriële revolutie.

Sociale kwestie

• Langzaam verbetering.
• 1872 een eind aan het verbod op vakbonden.
• 1874 eerste sociale wet.

Sociale wet

• 1874 eerste sociale wet.
• Kinderwetje van Van Houten.
• Verbod op fabrieksarbeid voor kinderen onder de 12 jaar.

Sociale wetten

• 1901 woningwet
• Krotten verboden
• Betere woningen 

Sociale wetten

• 1901 leerplichtwet
• Kinderen van 6 tot 12 jaar moesten voortaan naar school.

SDAP

• Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP)
• Opgericht in 1894.
• In parlement strijden voor kortere werkdagen & hogere lonen.
• Belangrijk = stemrecht voor de arbeiders.

Kiesrecht

• 1917 kregen mannen actief kiesrecht = recht om te stemmen.
• 1917 kregen vrouwen passief kiesrecht = recht om gekozen te worden. 
• 1919 algemeen kiesrecht = mannen en vrouwen mogen naar de stembus.