Taalkunde - Wat heeft dit allemaal te betekenen?

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Semantiek

Wat heeft dit allemaal te betekenen?

Over taalfilosofie

Betekenis op woordniveau

Woorden, zinnen en teksten hebben betekenis. Elk op een ander niveau. 

Op woordniveau: bij de betekenis bijeenkomst en samenzijn ter viering van een heuglijk feit hoort het woord feest of een van de synoniemen van dit woord, zoals partij, fuif of festiviteit.   

Betekenis op woordniveau

Synonymie geldt eigenlijk alleen voor de woordenboekbetekenis (de denotatie). De gevoelsbetekenis (de connotatie) verschilt per situatie en per persoon: jij stelt je bij een fuif waarschijnlijk iets anders voor dan je ouders.  

   

Betekenis op zinsniveau

Om de betekenis van een zin te begrijpen, moet je de betekenis van de afzonderlijke woorden kennen én de grammatica. Vergelijk:

De prins kust de prinses.

De prinses kust de prins. 

De woorden zijn hetzelfde, maar vanwege de grammaticale regels is de betekenis van beide zinnen anders. 

Betekenis op tekstniveau

De ene tekst biedt meer ruimte voor eigen interpretatie dan de andere. Over juridische teksten mogen geen onduidelijkheden bestaan, terwijl dichters juist ruimte laten, zodat lezers hun eigen betekenis aan een gedicht kunnen geven. 

Betekenis op zinsniveau

Ook de context draagt bij aan de betekenis van de zin:

Henk geeft Jan een trap.

Je moet de context kennen om te weten of hier een ladder (trap) of een schop (trap) bedoeld wordt. Hetzelfde geldt voor de zin:

Ik heb het koud.

Je moet de context kennen om te weten of dit een mededeling is of dat het een verzoek aan jou is om de verwarming hoger te zetten. 

Terug naar de tekst

Wat heeft dit allemaal te betekenen?

Waarheid

Wanneer spreekt iemand de waarheid? Je kunt alleen van een bewering vaststellen of dat de waarheid is of niet. De betekenis is dan waar, als je weet onder welke condities/omstandigheden die waar is. 

Is de bewering: Ik ben jarig een paar dagen na je geboortedag, op de dag dat je je verjaardagsfeestje geeft, nog steeds waar?  

Performatieve werkwoorden

Dat zijn werkwoorden die een verandering in de wereld teweeg brengen:

Hierbij verklaar ik jullie tot man en vrouw.

Ik arresteer u vanwege openbaar dronkenschap.

Namen

Namen hebben geen betekenis. Ze hebben alleen een referent in de werkelijkheid: iets waarnaar ze verwijzen: een object of een persoon. Soms krijgen namen tóch weer een betekenis: zo heeft het Belgische stadje Spa, dat al in de 16e eeuw bekend was om zijn waterbronnen met geneeskrachtige werking, zijn naam gegeven aan zowel het begrip kuuroord (zelfs in het Engels heet dat een spa) als aan het koolzuurhoudende drankje dat onder de merknaam Spa wordt verkocht. 

Namen

Vroeger hadden namen vaak wél een betekenis. De naam Bregje is een afleiding van de Germaanse naam Brecht. Bregje betekent - net als Brecht - stralend, glanzend, schitterend. 

Wat betekent jouw naam? Zoek de betekenis op in de Nederlandse Voornamenbank en vul je antwoord in op de volgende slide.

Wat is de betekenis van jouw naam?

X AE A-XII

Het zoontje van zangeres Grimes en Tesla-ondernemer Elon Musk heeft inmiddels zijn derde naam. De jongen heet nu X AE A-XII Musk.

Na de geboorte van de kleine maakten zijn ouders bekend dat hij de naam X Æ A-12 had gekregen. De X staat voor het onbekende, Æ is de elfenspelling van AI (artificiële intelligentie) en de A-12 verwijst naar een vliegtuig dat de voorloper was van de SR-17, het favoriete toestel van de kersverse ouders.

Al snel bleek dat de staat Californië geen cijfers accepteert in namen, dus werd het getal 12 in de naam van het jongetje omgezet in Romeinse cijfers. Maar nu blijkt dat ook X Æ A-XII niet is goedgekeurd, omdat Æ niet voorkomt in het alfabet. Daarom gaat het kind nu verder als X AE A-XII.

De naam van de kleine, het eerste kind van Grimes en het zevende van Musk wordt uitgesproken als Ex Ash A Twelve.

Faamnaam 2020: Mette Bus

DJ's Coen Swijnenberg en Sander Lantinga organiseren elk jaar een verkiezing voor de meest bizarre combinatie van iemands voor- en achternaam. In het verleden wonnen Mat Ras, Jack Pot, Chris Mus, Kenny Boeijen en Ferry Kuhlman de Faamnaambokaal. 

Dit jaar maakten onder andere Lieve Lingen, Co de Kraker, Aart Bisschop en Bennie Weijs kans op de eretitel. Maar Mette Bus ging er met de hoofdprijs vandoor: zij mag een jaar lang zeggen dat ze de Faamnaam van het jaar heeft. 

 

Leukste aptoniem

Radio 538 organiseert ook elk jaar de verkiezing voor het leukste aptoniem: een naam die past bij wat die persoon in het dagelijks leven doet. Dit jaar won Ferry Kok. Hij is kok op een ferry. Dit is de top 10 van 2021:

1. Ferry Kok – kok op een ferry

2. Marco Spijkerman (getrouwd met Lianne den Hamer) – timmerman

3. Maarten Hornikx – hoogleraar in geluid

4. Arina Naaktgeboren – kraamverzorgster

5. Els Suiker – diabetesverpleegkundige

6. Ignar Rip – begraafplaatsbeheerder

7. Tim Timmer – timmerman

8. Klaske Meester – juffrouw

9. John den Boef – werkt bij de politie

10. Mario Lek – loodgieter

Namen

Opdracht

Maak de vragen bij deze tekst en lever ze in in Classroom.