5.3 Het hofstelsel en de standensamenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

5.3 Het hofstelsel en de standensamenleving

Wat gaan we doen vandaag?

Lesdoelen

Uitleg standensamenleving middeleeuwen

Uitleg hofstelsel

Check lesdoelen

Lesdoelen

Aan het einde van de les kun je...

• Benoemen wat de standen zijn
• Benoemen wat het verschil is tussen de standen
• Uitleggen wat horigen en vrije boeren zijn
• Uitleggen waarom het hofstelsel ontstond

Middeleeuwen als begrip

Een 'donkere tijd' tussen de Griekse en Romeinse Oudheid en de Verlichting

• Tijdvak 3: Monniken en Ridders
• Tijdvak 4: Steden en Staten

De middeleeuwen zijn zo donker nog niet...

Standensamenleving middeleeuwen

Standenmaatschappij

De standenmaatschappij in de Middeleeuwen bestond uit 3 lagen:

• Geestelijkheid (links)
• Adel (midden)
• Boeren (rechts)

Geestelijkheid

De 'clerus' -> geestelijken / gelovigen

• Hadden veel privileges (voorrechten)
• Ze mochten belastingen heffen, maar hoefden deze niet te betalen
• Had een eigen rechtbank
• Konden als enigen lezen en schrijven
• Grootgrondbezitters (ze bezaten veel stukken land)

Ze hadden maar één taak:

• Bidden voor de mensen zodat hun ziel in de hemel terecht zou komen

Adel

Hadden ook veel voorrechten:

• Hoefden geen belasting te betalen
• Hoefden niet te werken (handarbeid werd gezien als 'laag')
• Hoog in aanzien (status)

Zij deden wel het volgende:

• Recht spreken
• Oorlogvoering
• Bestuur 

Boeren

Grootste groep

• Werken op het land

Onderverdeeld in 3 groepen:

• Vrije boeren (met een eigen boerderij)
• Horige boeren
• Lijfeigenen (werden gezien als bezit van een heer/adel)

Rechten en plichten:

• Ze hadden het recht om beschermd te worden door de heer
• Dit gebeurde niet altijd...

Uitleg hofstelsel

Het hofstelsel

We kijken even kort terug naar de geschiedenis...

Het Romeinse rijk viel uiteen

• Verdwijnen van wegen
• Bestuur viel weg
• Onveiligheid

Van een 'agrarisch-urbane samenleving' naar een 'agrarische samenleving'

De wegen verdwenen en het was onveilig: 

De wegen hadden geen onderhoud meer na het vertrek van de Romeinen en het was onveilig omdat de legers zich hadden teruggetrokken en Germaanse stammen soms nog binnenvielen. Men was op zoek naar veiligheid.

Van agrarisch-urbaan naar agrarisch:

- Men leefde van de handel en de landbouw tijdens de Romeinse tijd. Het rijk valt weg en daarmee ook het bestuur en de handel. Men valt terug van leven in een stad en leven van de handel naar het leven van het platteland (agrarisch).

Dus...

Alle veiligheid was weggevallen

• Dus: boeren gingen op zoek naar bescherming (vaak bij de adel)

Boeren begonnen met werken op land van de adel in ruil voor bescherming

• Hiernaast moesten ze een deel van de oogst afstaan aan de heer van het land

Autarkie: er is geen handel, maar de heer kan toch in zijn eigen behoeften voorzien (voor zichzelf zorgen)

Check lesdoelen

Wat zijn de 3 standen?

Wat is volgens jou het verschil tussen de adel en de geestelijkheid?

Hoe zou je een horige boer het beste kunnen beschrijven?

Wat is een voordeel van het hofstelsel voor de heer?