Paragraaf 11.2: Transport in Planten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom!

Leg je spullen klaar:

• Laptop 
• Biologieboek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
• Mobiel in de kluis!

Wat gaan we doen?

1ste uur:

VWO:

• Herhaling Paragraaf 11.1: Bouw, groei en ontwikkeling
• Uitleg paragraaf 11.2: Transport in Planten
• Zelfstandig werken aan paragraaf 11.2

HAVO:

• Expertopdracht gaswisseling bij dieren
• Klaar? opdrachten 12.1, samenvatting 12.1 of alvast inlezen in paragraaf 12.2

Wat gaan we doen?

2e uur:

HAVO:

• Bespreking expertopdracht
• Herhaling Paragraaf 12.1: Gaswisseling
• Uitleg paragraaf 12.2: Longventilatie
• Zelfstandig werken aan paragraaf 12.2

VWO:

• Practicum opdrachten stengel en wortel microscopie
• Klaar? Opdrachten 11.2 of samenvatting 11.2

Welke vaten zijn verantwoordelijk voor de anorganische sapstroom?

1. bastvaten
2. houtvaten

Welke onderdelen vervoeren organische stoffen?

1. bastvaten
2. houtvaten

Wat is juist?

A

B

C

1. A: Houtvaten B: Bastvaten C: Parenchym
2. A: Bastvaten B: Parenchym C: Houtvaten
3. A: Houtvaten B: Parenchym C: Bastvaten
4. A: Bastvaten B: Houtvaten C: Parenchym

Paragraaf 11.2: Transport in planten

Lesdoel

1. Ik kan beschrijven hoe planten water met voedingszouten opnemen, transporteren en afgeven.

2. Ik kan beschrijven hoe huidmondjes de gaswisseling van planten reguleren en hoe de opname van koolstofdioxide in relatie staat met de afgifte van water.

Belangrijke begrippen

Wortelharen                                     Osmotische potentiaal

Centrale cilinder                            Turgordruk

Endodermis                                     Capillaire werking

Permeabel                                        Cohesie- en Adhesie krachten

Bandje van Caspary                     Huidmondje

Worteldruk                                       Sluitcel

Waterpotentiaal                    

Welke twee typen vaten zijn belangrijk voor het transport in de plant?

1. Houtvaten en vaatbundels
2. Bastvaten en vaatbundels
3. Haarvaten en houtvaten
4. Bastvaten en houtvaten

Opname van water en mineralen

Via houtvaten

Water en minderalen worden opgenomen in de wortels en vervoerd via de houtvaten. Water er mineralen zijn anorganisch, dit transport wordt daarom ook wel de anorganische sapstroom genoemd.

Wortelharen

Water en mineralen worden vooral opgenomen in de wortelharen. dit zijn uitstulpingen van de epidermis die voor een sterk vergroot oppervlak zorgen. 

de vaatbundel in de wortel, met de endodermis daar om heen, noem je de centrale cilinder

Waarom is een grote oppervlakte in de wortel(haren) belangrijk?

1. Dan staat de plant steviger
2. Dan kunnen er meer mineralen worden opgenomen
3. Dat biedt meer bescherming voor het meristeem
4. Dat is helemaal niet belangrijk

Endodermis

Selectieve opname

Bandje van Caspary

De endodermis functioneert als selectie barrière voor de opname van mineralen. De plant kan zo selecteren welke mineralen er nodig zijn, terwijl andere in water opgeloste mineralen buiten worden gehouden. 

Celwanden in de epidermis en schors zijn permeabel voor water en mineralen. De bandjes van Caspary zijn impermeabel. 

De endodermiscellen transporteren actief specifieke mineralen naar de centrale cilinder. 

Worteldruk

Hoge osmotische waarde > water volgt

Bandjes van Caspary > niet terugstromen

De endodermis transporteert actief mineralen naar de centrale cilinder. Hierdoor neemt de osmotische waarde in de centrale cilinder toe, waardoor water automatisch volgt. 

Doordat water naar de centrale cilinder diffundeert, en de bandjes van caspary terugstromen van water en mineralen voorkomen, ontstaat een worteldruk. Dit betekent dat water en mineralen stijgen in de houtvaten. 

Waterpotentiaal

Osmotische potentiaal

Waar water heen verplaatst hangt af van de osmotische waarde in de cellen en hoeveel turgordruk er in de cellen is. 

Wanneer er aan één kant van een semipermeabel membraan meer opgeloste stoffen zijn  dan aan de andere kant, zal water door het membraan heen diffunderen tot de concentraties weer gelijk zijn. Dit kennen jullie als osmose. 

Waterpotentiaal

Osmose

Druk

Water kan zich door 2 factoren verplaatsen: door een verschil in osmotische waarde en door een verschil in druk. Deze druk kan positief (duwend) of negatief (trekkend) zijn. 

Waterpotentiaal

Om de waterpotentiaal te berekenen gebruiken we deze formule. De waterpotentiaal is gelijk aan de osmotische potentiaal + de drukpotentiaal (turgordruk). 

Water beweegt altijd van een plek met een hoge waterpotentiaal naar een plek met een lage waterpotentiaal. 

Hoe meer stoffen er opgelost zijn, hoe lager de osmotische potentiaal. 

Hoe meer turgordruk, hoe hoger de drukpotentiaal. 

Waterpotentiaal

• Osmotisch potentiaal wordt negatiever met meer opgeloste stoffen (er is dan minder "vrij water")
• Osmotische waarde net andersom
• Drukpotentiaal wordt positiever met hogere turgordruk
• Water beweegt naar het meest negative waterpotentiaal
• Waterpotentiaal van zuiver water is 0

Transport in houtvaten

Worteldruk

Capillaire werking

Verdamping

Capillaire werking

Capillaire werking

Cohesie + adhesie > zwaartekracht

In de capillairen van de houtvaten stijgt vloeistof, omdat de cohesie en adhesie samen sterker zijn dan de zwaartekracht. 

Verdamping

In de bladeren verdampt water, dit komt via de huidmondjes in de lucht terecht. Door de verdamping ontstaat een onderdruk bovenin de houtvaten. Hierdoor wordt water uit de wortels "aangezogen" naar de bladeren. 

Huidmondjes

• Regelen verdamping
• Afname turgor sluitcellen door watertekort zorgt voor vormverandering waardoor huidmondje dicht gaat
• Kan ook onder invloed van licht en CO2

Lesdoelencheck:

Kan ik:

- beschrijven hoe planten water met voedingszouten opnemen, transporteren en afgeven?

- beschrijven hoe huidmondjes de gaswisseling van planten reguleren en hoe de opname van koolstofdioxide in relatie staat met de afgifte van water?

Schrijf voor jezelf bij beide vragen een antwoord op (3 minuten) en overleg dan met elkaar en vul aan

Aan de slag!

VWO:

Paragraaf 11.2: opdracht 13 t/m 24

HAVO:

- Opdracht ademhaling bij dieren, opdrachten paragraaf 12.1 samenvatting of inlezen 12.2

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!

Huiswerk

Nu: Opdracht 9-14

Vrijdag: Opdracht 15-20

Voor morgen: Lees practicum opdracht 4!

Practicum in B305