WOII: Oorzaken en verloop

• Geschiedenis
• Hoger onderwijs

Wereldoorlog II

1939-1945

uitzondering --> bepaalde landen waar het maar enkele dagen/maanden duurt

België: 1940 - 1944 (bezetting)

globaal: 6 jarige oorlog --> impact in elk land anders

De roaring twenties bleven niet duren…

• De Amerikaanse beurscrash veroorzaakte een wereldwijde economische crisis
  
• Aanhoudende Duitse en Italiaanse ontevredenheid over het Verdrag van Versailles → Japan, Duitsland en Italië eisten een herziening van het Verdrag van Versailles
• Toenemend nationalisme en militarisme in Duitsland, Italië en Japan
  

Wie is de marcherende man op de cartoon?

Cartoon uit 1936

Axis/As(mogendheden): Japan (Japans Rijk), Duitsland (Duits Rijk), Italië (Mare Nostrum)

Start --> Azië

Duitsland zoekt bondgenoten

Italië --> Mussolini

Japan --> Hirohito

= asmogendheden

Molotov- Von Ribbentrop Pact - Stalin en Hitler zijn geen bondgenoten, maar hebben een 'deal'

Deze deal was een niet-aanvalsverdrag, maar met een geheime clausule mbt de verdeling van Polen.

- Vanaf 1930 werd Japan getroffen door het wereldwijde protectionisme.

- Om de eigen economie veilig te stellen, richtten ze zich op politieke expansie om grondstoffen en markten veilig te stellen.

- 1931 viel het Mantsjoerije binnen en zette het de expansie voort in China en Zuidoost-Azië.

Mantsjoerrei --> grondstofrijk --> Japan claimt dit

= trekken binnen 

Keizer: Hirohito --> ceremonieel figuur

Samurai: 'bushido' (collectief verantwoordelijk)

= hoge zelfmoordgraad

= heel andere mentaliteit

Japan eiland op zich --> burgeroorlogen (complex)

= collectief verantwoordelijkheid van een maatschappij

Kamikaze --> heilige wind die de Chinese vloot heeft vernietigd (China wou Japan veroveren)

= zelfmoordeenheden van Japan tijdens WOII (Pearl Harbor)

De expansiepolitiek bracht Japan in een vicieuze cirkel.

De Japanse economie had nood aan grondstoffen om te blijven groeien. Die grondstoffen bekwamen ze door gebieden te veroveren. Voor die veroveringen waren wapens nodig, waarvoor meer grondstoffen nodig waren waar Japan zelf onvoldoende over beschikte. Zo werd Japan steeds afhankelijker van buitenlandse grondstoffen uit de veroverde gebieden.

Italië

• In WOI nog aan de kant van de geallieerden, maar kreeg tijdens de vredesregelingen van Versailles niet de Oostenrijkse gebieden waarop het gehoopt had.
• Mussolini hoopte meer gebieden te verkrijgen. 
• Veroverde Ethiopië in 1935 en schond daarbij het Verdrag. 
• Werd hierbij op het matje geroepen door de Volkenbond → stapte er dan net zoals Japan uit.
• Sloot in 1936 het Staalpact met Nazi-Duitsland
• Viel in 1939 Albanië binnen

Lebensraum

streven naar groot Dritten Reich

Nazi-Duitsland domineert de Europese politiek

Machtsovername van Hitler zorgt voor radicale verandering in buitenlandse politiek Duitsland:

• Wilde af van 'Diktat von Versailles'
• Streefde naar een Groot-Duitsland 
• 'Lebensraum' in Oost-Europa 
• Duitsland stapte uit Volkenbond
• 1935 invoering legerplicht en herbewapening

Hitlers idee van Lebensraum combineerde racisme, nationalisme en militarisme om zijn expansionistische doelen te rechtvaardigen. Hij zag Oost-Europa als een gebied waar "minderwaardige rassen" moesten wijken voor het Duitse volk. De uitvoering van dit beleid leidde tot grootschalige oorlog, genocide, en verwoesting, met miljoenen doden als gevolg.

WOII als een donderslag bij heldere hemel?

Duitsland al geruime tijd op oorlogspad…

• ‘35-’36: aanhechting Saarland en bezetting Rijnland
  
• ‘38: Anschluss Oostenrijk
  
• ‘39: annexatie Sudetenland en Tsjechië
  
• ‘39: Protectoraat: Slovakije
  
• ‘39: Duitse inval in Polen, officiële start WOII
  

= industriële gebied van Duitsland waar geen soldaten waren toegestaan --> kwam toch binnen

= niemand doet iets om dit tegen te houden (neemt zijn oude gebieden terug)

Straatsburg --> Frankrijk en Duitsland constant over gevecht --> symboliek voor samenwerking (maar kost stukken van mensen) 

Wie herken je op de cartoon?

Appeasementpolitiek ‘33-’39

• Frankrijk en GB waren oorlogsmoe
• Ze probeerden om met appeasementpolitiek een oorlog te vermijden door 'redelijke' toegevingen te doen.
• De slappe reacties van FR en UK moedigden Hitler aan om steeds verder te gaan.

Conferentie van München '38

Hitler streefde 'Lebensraum' na: de Duitse kolonisatie in Oost- en Centraal-Europa
Verkreeg van FR en GB goedkeuring voor: 

• Annexatie Oostenrijk
• inlijving van Sudetenland

In ruil voor de stopzetting van de territoriale uitbreiding van Hitler

Anschluss --> Oostenrijk komt bij de Dritten Reich

Sudetenland: stuk van Tsjechië 

= daar wonen zogezegd etnische Duitsers (= Russen in de Lombas)

Hitler zal de leiders van Frankrijk, GB en Italië

= geen oorlog --> wil het gebied (vraagt "toestemming" --> gaat te ver) 

= conferentie van München

om oorlog te vermijden --> laten bezetten door Duitsers 

= zal uiteindelijk heel Tsjecho-Slowakije binnenrijden

 

belangrijk? heel veel staalfabrieken

! rode lijn --> Polen (gebied waar Hitler zich niet waagt)

Molotov Ribbentrop

• Niet-aanvalspact tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie (‘39)
  
• Nazi-Duitsland wou hiermee een tweefrontenoorlog vermijden 
• Verdelen Polen en Baltische staten onderling in het geheim                               → Duivelspact

Begin Tweede Wereldoorlog

3 september 1939

• Na de Duitse aanval op Polen, kunnen Engeland en Frankrijk maar één ding doen: 
• Duitsland de oorlog verklaren...

Duitse blitzkrieg in W-Europa '40

• Nederland, Belgïë en Luxembrug capituleren snel
  
• Frankrijk sluit een wapenstildstand af; Vichy regime o.l.v. Pétain
  
• Britten (o.l.v. Churchill) houden stand bij ‘Slag om Engeland’
  

Operatie Barbarossa (juni ‘41)

Hitler schendt het niet-aanvalspact met de Sovjet-Unie

Aanvankelijk succesvol, snelle opmars

Niet voorbereid op Russische winter, problematische bevoorrading, geen aangepaste kledij

Slag bij Stalingrad als keerpunt

Rode Leger (SU) verdrijft Duitse troepen uit de SU en Oost-Europa

Wie zijn de figuren op de cartoon?

Operatie Barbarossa

juni - december 1941

• Ondanks het niet-aanvalsverdrag van 1939, valt Duitsland de Sovjet-Unie aan:
• Hitler heeft de 'Lebensraum' en de grondstoffen nodig voor zijn volk.

Troepen

Zonder oorlogsverklaring vallen de Duitsers aan

Maar ook Finnen, Italianen, Roemenen, Slowaken en Hongaren en zelfs een divisie Spanjaarden behoren tot de troepen.

In totaal 3,5 miljoen troepen rukken op - het is hier dat later collaborateurs uit bezette gebieden gaan vechten.

En dan maakt Hitler een kapitale fout. Hij valt Rusland binnen. Napoleon ging het hem voor en het was het begin van zijn ondergang.

Hitler acht de tijd rijp om af te rekenen met de communistische aartsvijand.

Japanse aanval op Pearl Harbor

7 december 1941

• As-mogendheid Japan wil in Azië een machtig land zijn. 
• Om dit doel te bereiken vallen ze de Amerikaanse marinebasis op Hawaï (Pearl Harbor), volkomen bij verrassing, aan. 
• Door de verwoeste Amerikaanse vloot, heeft Japan vrij spel in Azië
  

De Asmogendheden veroverden Europa maar

Ondertussen liet in het Verre Oosten Japan zich ook niet onbetuigd.

Hongkong, Singapore, De Filipijnen, Nederlands Indië, Thailand, Birma en een hele reeks eilanden in de Stille Oceaan of Pacific werden veroverd.

Tegen 1942 beheerste Japen een rijk met 450 miljoen inwoners en een rijke voorraad aan grondstoffen.

Op 7 december 1941 vallen ze de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbour op hawai aan.

Door deze agressie treedt de VS uit de isolatiepolitiek – Japan maakt deel it van de Asmogendheden. Door de allianties keert de VS zich dus niet enkel tegen Japan maar ook tegen nazi Duitsland.

Maar de VS was al langer zijdelings betrokken bij de oorlog door de financiering van de Britten – zowel financieel als materieel. De aanval op Pearl Harbour verschafte hen de gelegenheid zich volop te mengen met de wereldwijde oorlog – Hitler verklaarde trouwens zelf de oorlag aan de VS als bondgenoot van Japan.

Verenigde Staten in oorlog

8 december 1941

• Eén dag na de aanval verklaren de Verenigde Staten de oorlog aan Japan.
  

Geallieerden

Asmogendheden

            Churchill                      De Gaulle

Roosevelt                                       Stalin

D(ecision)-Day (juni ‘44)

• Operatie Overlord: Geallieerde landing in Normandië (Britten, Amerikanen,Fransen Canadezen,…)
  
• Stalin tevree! Olé olé
  
• Begin van de bevrijding van West-Europa
  
• April ‘45: Amerikaanse en Russische troepen ontmoeten elkaar aan de Elbe
  
• 8 mei: Nazi-Duitsland capituleert: V(ictory)-Day

Conferentie van Jalta

februari 1945

• De Geallieerden komen in Jalta (Sovjet-Unie) bij elkaar om te bespreken wat er moet gebeuren met Duitsland en Europa na de oorlog.
• De Grote Drie zijn: Churchill (GB), Roosevelt (VS) en Stalin (SU). 

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

Capitulatie van Duitsland

8 mei 1945

Conferentie van Potsdam

juli 1945

• De Geallieerden komen opnieuw (en voor het laatst) bij elkaar in Potsdam, (bij Berlijn). 
• De spelers zijn anders: Roosevelt is overleden en Churchill is verslagen bij verkiezingen. Ze zijn vervangen door Truman en Attlee
• De sfeer tussen Truman en Stalin is slecht, en ze komen er niet uit....

Atoombom op Hiroshima

6 augustus 1945

Atoombom op Nagasaki

9 augustus 1945

Capitulatie van Japan

augustus 1945
- hier getekend op 2 september 1945

• Na de verwoesting door de twee Amerikaanse atoombommen, kan Japan niets anders doen dan zich over te geven aan de Geallieerden.

Aanloop:

- Herbewapening

- Rijngebied

Imperialisme: 

Lebensraum (2)en Heimat ins Reich (1)

Aanhechting (1): o.a.

* Anschluss

* SudetenDtsl (Conferentie v. Munchen)

* TsSlw

(2)

Polen

1e fase

Polen

...

Noorden: verovering Denemarken en Noorwegen door Asmogendheden

Blitzkrieg

Battle of Britain

Operatie Barbarossa

+ Japan: imperialisme Zuidzee

Pearl Harbour

Kantelpunten

- El Alamein

- Midway

- Stalingrad

- GB houdt stand

Tweede fase

Herverovering

Z-Europa (Britten en Amerikanen): Sicilië

...

Rusland 'bevrijdt' Oost-Europa

Normandië (D-Day)

Maar: Ardennenoffensief

Conferenties Jalta en Potsdam

Atoombom

Welk land werd in 1939 binnengevallen door Duitsland, wat leidde tot het begin van de Tweede Wereldoorlog?

1. Sovjet-Unie
2. Verenigd Koninkrijk
3. Polen
4. Frankrijk

Wat was de naam van het verdrag dat in 1938 werd ondertekend en waarbij het Sudetenland aan Duitsland werd overgedragen?

1. Het Verdrag van München
2. De Spaanse Burgeroorlog
3. De Kristallnacht
4. De Anschluss van Oostenrijk

Waarom speelde de 'Operatie Barbarossa' een sleutelrol?

1. Operatie Barbarossa was bedoeld om Frankrijk definitief te verslaan.
2. De operatie had als doel de geallieerden in Noord-Afrika te versterken.
3. Operatie Barbarossa bracht de Sovjet-Unie in de oorlog aan de zijde van de geallieerden, wat leidde tot een machtige anti-Duitse coalitie. Het stelde het Rode Leger in staat om uiteindelijk door te dringen tot Berlijn.
4. Barbarossa mislukte door een gebrek aan steun van Japan.

Waarom wilde Hitler lebensraum creëren

1. Het idee was gebaseerd op de overtuiging dat Duitsland meer land en grondstoffen nodig had om een machtig rijk te worden en om de zogenaamde "Duitse superioriteit" te verzekeren.
2. Hitler wilde Lebensraum om de Sovjet-Unie te helpen industrialiseren.
3. Het concept van Lebensraum was bedoeld om alle Europese landen economisch te verenigen.
4. Lebensraum was een strategie om de Duitse bevolking naar Afrika te verplaatsen.

Hoe wilde Hitler Lebensraum creëren?

1. Hitler wilde Lebensraum creëren door vreedzaam overeenkomsten te sluiten met Oost-Europese landen. Hij geloofde dat diplomatie en handelsverdragen voldoende zouden zijn om meer ruimte voor Duitsland te verkrijgen.
2. Hij gebruikte militaire veroveringen, etnische zuiveringen en kolonisatie en landbouw om dit doel te realiseren. De uitvoering van dit beleid leidde tot grootschalige oorlog, genocide, en verwoesting, met miljoenen doden als gevolg.
3. De strategie van Hitler voor Lebensraum was het bouwen van steden in de oceaan. Hij wilde drijvende kolonies maken om de overbevolking in Duitsland op te lossen.
4. Hitler wilde Lebensraum creëren door het Duitse grondgebied omhoog uit te breiden met wolkenkrabbers en torens. Zijn doel was om extra ruimte te maken door Duitsland letterlijk de lucht in te bouwen.