Palliatieve zorg les 3(Rouw) (nog maken)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Hoe zit je er aan het begin van deze les bij?

😒🙁😐🙂😃

Ziektegericht: de ziekte wordt behandeld zonder dat genezing mogelijk is

Symptoomgerichte palliatie de focus licht op het verlichten en onder controle houden van de symptomen. de ziekte schrijdt voort, de cliënt al verzwakken en minder mobiel worden . de symptomen verergeren en in deze fase worden beslissingen genomen rondom het levenseinde.

Palliatie in de stervensfase: hier verschuift de aandacht van kwaliteit van leven naar kwaliteit van sterven

De nazorg. dit wordt ook gezien als onderdeel van de palliatieve zorg. soms hebben naasten behoefte aan ondersteuning tijdens de rouwarbeid

Aan het eind van de les kun je vertellen:

• Welke zorg je wel en niet geeft rondom overlijden
• Welke fasen van rouw er zijn
• Hoe ga je zelf en met familie om met rouw tijdens en na
  het overleiden

Opdracht 

Lees het artikel 

De Verpleegkundige die rouwt

Opdracht

Denk na over wat jou verbindt met rouw.

Overleg in groepjes (maximaal vier personen) wat jouw helpt bij rouw en wat juist niet.

Het geven van verpleegkundige zorg in de palliatieve en terminale fase vraagt veel van de verpleegkundige. Het is geen standaardzorg. Iedere situatie en zorgvrager is anders. Deze zorg komt soms heel dichtbij en raakt de verpleegkundige als mens. Dit betekent dat je deze zorg alleen maar kunt geven als je in staat bent om je open en echt op te stellen. Een zorgvrager voelt dit vaak haarscherp aan en heeft dit nodig om zich vertrouwd te voelen om met je in gesprek te gaan over alles wat hem bezighoudt. Het is belangrijk om je emoties en soms de inhoud van de gesprekken te kunnen delen met collega’s. Dit helpt om afstand te kunnen nemen en zaken los te laten. Hierdoor kun je het werk als verpleegkundige volhouden (Zorgpad).

Wat is helpend bij rouw?

Wat is NIET helpend bij rouw?

Kenmerken van rouw zijn:

Lichamelijk: hoofdpijn, buikpijn, duizeligheid, pijn op de borst, vatbaarheid voor ziekte, verlies van eetlust, gewichtsverlies of -toename, slaapproblemen, energiegebrek, vermoeidheid en uitputting. Soms komen lichamelijke klachten overeen met klachten die de overledene had.

Emotioneel: somberheid, verdriet, wanhoop, onrust, stress, angst, schuld, spijt, schaamte, wanhoop, opluchting, boosheid, minder interesse in de omgeving, geen plezier meer ervaren, verlangen naar de overledene en eenzaamheid.

Cognitief (met je verstand): bijvoorbeeld het voortdurend denken aan de overledene, het verlies en de betekenis van wat er is gebeurd. Of het overlijden als onwerkelijk ervaren, een laag zelfbeeld hebben, het maken van zelfverwijten, denken aan dood willen zijn, geheugen- en concentratieproblemen.

Gedragsmatig (manier van doen): rusteloosheid, lusteloosheid, neerslachtig, overactiviteit, zoekgedrag, huilen en sociaal terugtrekgedrag.

Spiritueel: ‘waaromvragen’ en zingevingsvragen, vragen aan/over God of de eigen (on)waardigheid.

Verschillende rouwmodellen

Rouwverwerking: fasen volgens Kubler-Ross

• Ontkenning
  
• Boosheid
  
• Onderhandelen
  
• Depressie
  
• Aanvaarding

Het fasemodel van Kübler-Ross

Oudste model (1969), in eerste instantie werd dit model ontworpen voor mensen die stervende waren en later ook toegepast op andere soorten verlies zoals verlies van werk, relatie en land.

Het meest voorkomende kritiek op dit model is dat men rouw pas ‘goed’ doorloopt wanneer die begint in de eerste fase, deze vervolgens volledig afrond voordat die doorgaat naar de volgende. 

Je kunt je vast voorstellen dat als je het idee hebt dat je hierin iets niet ervaart of anders doet dan beschreven, je het idee hebt dat je het niet ‘goed’ doet.

1. Ontkenning

2. Boosheid

3. Onderhandelen 

4. Depressie

5. Aanvaarding

Rouwtakenmodel Worden

William worden (1992) beschreef in zijn Rouwtakenmodel 4 taken die rouwenden moeten uitvoeren.

Rouwtaak 0: opvoeden in leven en dood.

Rouwtaak 1: laten doordringen dat die ander echt dood is.

Rouwtaak 2: omgaan met een wirwar aan gevoelens.

Rouwtaak 3: verder leven met het gemis.

Rouwtaak 4: het weefsel van het leven opnieuw weven. Hoe verder te leven, is de vraag.

Duale proces model Stroebe en Schut

Ontwikkeld in 1999, Het model houdt in dat rouwenden telkens heen en weer bewegen tussen twee zaken: het herstel en het verlies.

Rouwen is een slingerbeweging

Terwijl je tijd en ruimte nodig hebt om het verdriet te ervaren door het verlies, vraagt het leven tegelijkertijd ook om je aandacht. Het leven gaat namelijk gewoon door en daar heb je je toe te verhouden, of je dat nu wilt of niet. Je slingert als het ware telkens tussen deze twee realiteiten.

De ene beweging is niet beter dan de andere, het is een kwestie van balans zoeken.

Welk model spreekt jouw het meeste aan?

Overlijden

Jaarlijks overlijden ongeveer 152.000 mensen in Nederland. 

Daarvan is 70% aangekondigd: het overlijden vindt plaats na een ziektetraject, zoals kanker, hartfalen of dementie. 

Jaarlijks krijgen dus veel mensen, zoals patiënten, naasten en zorgverleners, te maken met rouw. 

De richtlijn Rouw in de palliatieve fase ondersteunt zorgverleners die betrokken zijn bij de (na)zorg voor patiënten in de palliatieve fase en hun naasten. 

Terminologie

Anticiperende rouw: rouw als reactie op een verlies dat nog gaat plaatsvinden;

Complexe rouw: een klinisch relevante conditie die a) afwijkt van normale rouw (volgens (culturele) normen) in het tijdsverloop en/of de intensiteit van rouwsymptomen (bijvoorbeeld moeite het verlies te accepteren, hevig verlangen naar de overledene) en b) samengaat met een beperking op het gebied van gezondheid, sociale interacties of werk.

Twee psychiatrische diagnosen, gekenmerkt door complexe rouw, worden in Nederland gehanteerd:

- persisterende complexe rouwstoornis

- langdurige rouwstoornis 

Goede voorbeelden film 15:30

'Ik blijf een poosje bij je zitten'

Welk cijfer geef je deze les?

110

Opdracht 

Film kijken en vragen beantwoorden

Opdracht 

Zoek in je groepje uit hoe jullie gekozen cultuur omgaat met de dood.

12:08

Lichamelijke dimensie

Psychische dimensie

Sociale dimensie

Spirituele dimensie

Ik ben bang om dood te gaan

Ik ga naar de hemel

Ik heb pijn

Ik vind het erg voor mijn familie dat ik doodga

13:00

Advance care planning (ACP)

ACP is een proces waarbij de zorgvrager met zijn of haar behandelend arts zijn wensen, doelen en voorkeuren voor zorg rond het levenseinde bespreekt en eventueel vastlegt, vooruitlopend op het moment dat de zorgvrager zelf niet meer in staat is om beslissingen te nemen

14:28

Wanneer wordt het zorgpad stervenfase ingezet? Als je verwacht dat de zorgvrager binnen

1. een jaar zal overlijden
2. enkele dagen zal overlijden

Ouders die rouwen om hun kind

• Het rouwproces na het verlies van een kind is intenser en duurt langer dan bij het overlijden van andere dierbaren.
• Ouders raken vaak een deel van hun identiteit kwijt. Het beschermen en opvoeden van hun kind is een belangrijk onderdeel van hun identiteit. De gevoelens die ouders ervaren zijn heel erg uiteenlopend. Van totale onmacht en verlies van zelfwaarde tot leegte en onveiligheid. 
• Ook kampen veel ouders met een gevoel van schuld. Omdat ze in hun eigen ogen te weinig tijd met hun kind hebben doorgebracht bijvoorbeeld. Of over eerdere ruzies/gesprekken die hebben plaatsgevonden. Ook vervallen ouders -zeker als er sprake was van intensieve zorg en afhankelijkheid, bijvoorbeeld bij een geestelijke of lichamelijk ziekte- een enorme leegte. 

https://rouwkost.nl/

https://www.oudersoverledenkind.nl/

Tips van ouders die hun kind verloren zijn

Elke verlies van een kind is anders, er is dan ook niet één advies. De ene ouder verliest zijn of haar kind bij of zelfs voor de geboorte, de ander door zelfmoord en weer een ander door een ziekte of ongeval. 

• Ga het rouwproces in op je eigen manier. Niets, is fout. Jouw gevoel moet leidend zijn.
  
• Heb niet teveel de verwachting dat anderen zich kunnen inleven in jouw verdriet. 
• Als je echt met mensen wilt spreken, overweeg dan een lotgenotengroep.
• Vind je het lastig om je gevoelens te uiten? Zet je emoties dan eens op papier.
• Accepteer als je inner circle van vrienden en familie kleiner wordt. 
• Gun jezelf ook ontspanning en voel je niet schuldig als je eens wat leuks gaat doen. 
• Accepteer ook dat rouwen om een kind nooit stopt. Leg de focus op een symbolische band.
• Als gevoelens als schuld, verdriet, wanhoop de overhand nemen, zoek dan hulp van buitenaf.

Rouw bij kinderen

Wat denken jullie dat er belangrijk is bij de begeleiding
van kinderen die rouwen?

Rouw bij kinderen - bijzonder

• Kinderen rouwen in stukjes
  
• Ze leven in het nu
  
• Diep verdriet wordt afgewisseld met uitgelaten plezier
  
• Alle kinderen voelen de stress en het verdriet van de volwassenen
  
• Jongens en meisjes kunnen anders omgaan met verlies en stress
  
• Kinderen huilen van binnen
• kunnen zich vaak alleen voelen

Rouw bij kinderen – eerlijk en duidelijk

• Wees eerlijk, vertel de hele waarheid
• Geef (alle) informatie over het overlijden
  
• Zeg niet dat iemand slaapt
  
• Blijf regels en structuur geven ook in rouw
• Vraag het aan het kind (NIVEA)
• Hou je aan afspraken

Rouw bij kinderen - rondom het overlijden

• Leg zoveel mogelijk herinneringen vast
• Neem kinderen mee naar een opbaring ... ook heel jonge kinderen
• Geef het kind een (kleine) rol bij de uitvaart
• Leg uit wat begraven of cremeren is
• Respecteer rituelen die ontstaan en honoreer deze

Rouw bij kinderen – hun kracht

• Kinderen hebben een grote veerkracht
• Ieder kind rouwt op zijn eigen manier
  
• Niet alle kinderen zijn praters
  
• Respecteer de gevoelens van kinderen
  
• Laat een kind merken dat het dingen goed doet
  

Tips voor verzorgers

• Voel je niet machteloos
• Verberg je eigen emoties niet
• Doe dingen met het kind... die anders de overledene deed
• Houd school op de hoogte
• Let op pesten
• Blijf de naam van de overledene noemen
• Zeg niet "Je moet er niet aan denken" of "goed praten"
• Vergelijk het kind niet met de overledene
• Praat niet over het hoofd van het kind heen
• Praat niet op een zielige toon
• Zeg niet zo maar wat om het kind te troosten
• Zoek lotgenotencontact
• Zoek hulp als je twijfelt
• Heb vertrouwen

Rouw bij kinderen - beleving en fantasie

• Stel het kind gerust als het denkt zelf ook de ziekte kunnen krijgen
• Het niet het schuld is van het kind
• Geloof het kind bij 'contact' met de overledene
• Laat ze maar idealiseren

Levend verlies

Een levend verlies is bijvoorbeeld de ernstige beperking van je kind, de scheiding waardoor je je (klein)kinderen niet meer ziet, de vermissing van je broer, het leven met een chronische ziekte, het leven met een partner met een verslaving, een uithuisplaatsing.

Het rouwen bij levend verlies is heel anders dan bij verlies door overlijden. Waar het verdriet (in het algemeen) slijt na een overlijden, naarmate de tijd verstrijkt, daar blijft het verdriet bij levend verlies even groot, of wordt het zelfs groter. Elke dag merkt de rouwende opnieuw de impact van het verlies op het leven.

Ben je daar nou nog steeds niet overheen?!

Voor op een tegeltje.....

"Sterven is verhuizen van de buitenwereld, naar het hart van de mensen die van je houden" – Manu Keirse

"Verdriet en verlies zijn de keerzijde van liefde"