Rouwverwerking

• Pedagogisch werk
• MBO
• Studiejaar 2

Rouwverwerking 

Rouw

 Rouw is het geheel aan gevoelens, gedachten en gedrag na het ervaren van verlies.

Werken in het onderwijs

Overlijden

• Huisdieren
• Grootouders
• Ouders
• Collega's 
• Eigen leerlingen / studenten

Rouwverwerking bij kinderen

• Van 5 tot 8 jaar snappen kinderen dat dood voor altijd is. 
• Kinderen zijn afhankelijk van volwassenen om hen heen. 
• Bescherm ze niet, ontwijk het onderwerp niet
• Kinderen hebben informatie nodig om alles te kunnen plaatsen.
• Ze hebben steun en begrip nodig om te omgaan met de heftige gevoelens waarmee ze geconfronteerd worden. 
• Tip: praten met leeftijdsgenoten die een vergelijkbaar iets hebben meegemaakt. 

Hoe ga hiermee om?

Wat zien we?

Wat voor rouwgedrag is er?

Rouw herkennen

Emoties: depressieve gevoelens, machteloosheid, schuldgevoel, boosheid 

Lichamelijke klachten: uitputting, slechtere concentratie, hoofdpijn, buikpijn 

Gedrag: huilen, afleiding zoeken, risicovol gedrag, veel werken 

Rouwgedrag

Het rouwgedrag van een kind is afhankelijk van:

- de relatie, die het kind heeft tot de overleden persoon;

- de manier waarop deze persoon is overleden;

- de omgang tussen overleden persoon en kind vóór het overlijden;

- het karakter van het kind;

- de leeftijd van het kind;

- en eerdere ervaringen, die het kind met de dood heeft.

Veiligheid en duidelijkheid

Tevens rouwen kinderen doorgaans later dan volwassenen. 

Kinderen moeten zich eerst veilig voelen. Kort na een overlijden kunnen er zo veel dingen in het leven van een kind anders zijn. Het leven staat op z’n kop. Er is veel onduidelijk wat er nu verder gaat gebeuren in het leven. 

Ritme en structuur

Pas als er een duidelijke structuur in het leven van het kind terug is, komt het toe aan de emotionele verwerking. In die zin moet er dus eerst veiligheid en duidelijkheid zijn, voordat er ruimte is voor het (kunnen) toelaten van emoties. 

Ritme en structuur 

In de klas merkt de leerkracht daarom wellicht nog niet zo veel aan een kind. Sommige leerkrachten kijken raar op, als een kind het liefst zo snel mogelijk weer naar school wil. Het kind ervaart op school echter hetzelfde ritme en dezelfde structuur als vóór het overlijden van de ouder. En dit geeft het kind houvast en duidelijkheid.

Dubbele bescherming

Kinderen zullen hun dierbaren beschermen. 

Ze zullen zich doorgaans groot houden, om op deze manier niet de andere dierbaren te belasten. Ze houden hun verdriet vaak in. Want er is al zo veel verdriet in het gezin!  Ze huilen bijvoorbeeld in bed of op een andere plek, waar ze alleen zijn. 

Ouders op hun beurt beschermen óók weer hun kinderen. 

Ze proberen hun kinderen te behoeden voor nóg meer verdriet. En zo is er dan sprake van een «dubbele bescherming».

Hoe zien kinderen de dood?

Kinderen van 4 tot 6 jaar

• De dood is niet definitief/tijdelijk 
• Spelen de verlies ervaring na
• Kunnen het gevoel niet uiten, frustratie & onmacht
• Magisch en animistisch denken

 

Hoe zien kinderen de dood?

Kinderen van 6 tot 10 jaar 

• Besef dat dood definitief is wordt steeds sterker
• Kan als afweermechanisme verlieservaringen ontkennen. 
• Kunnen hun gevoel beter onder woorden brengen.
• Besef dat dood door ziekte kan komen en niet door hun magische gedachten.

Hoe zien kinderen de dood?

Kinderen van 10 tot 12 jaar

• Kunnen abstracter denken over de dood.
• Kunnen hun gevoel onderbouwen, maar willen zich vooral groot houden. 
• Schuld fantasieën kunnen een grote rol spelen.

fases van rouw 

Rouwtakenmodel Worden

William Worden beschreef in zijn Rouwtakenmodel (1992) 4 taken die rouwenden moeten uitvoeren.

Rouwtaak 0: opvoeden in leven en dood.

Rouwtaak 1: laten doordringen dat die ander echt dood is.

Rouwtaak 2: omgaan met een wirwar aan gevoelens.

Rouwtaak 3: verder leven met het gemis.

Rouwtaak 4: het weefsel van het leven opnieuw weven. Hoe verder te leven, is de vraag.

William Worden, een Amerikaans rouwdeskundige, beschrijft 4 rouwtaken. Deze rouwtaken zijn letterlijk taken die je kunt doorlopen tijdens het rouwproces. In mijn praktijk vormen deze vier rouwtaken de basis van de coachingsessies:

Rouwtaken van William Worden

Rouwen is hard werken, niet iets wat je alleen maar passief ondergaat.

William Worden, een Amerikaanse rouwdeskundige, beschreef in 1992 vanuit die gedachte de 4 rouwtaken:

https://ikloopmetjemee.nl/nieuwsbrief/artikelen/rouwtaken/ 

Gedrag van het rouwende kind

Kinderen kunnen het verlies ontkennen, omdat acceptatie nog te emotioneel voor ze is.

Kinderen vallen terug in leeftijd, door bijvoorbeeld weer (tijdelijk) te gaan duimen, in bed te gaan plassen of op schoot te kruipen. We spreken dan van regressieverschijnselen.

Gedrag van het rouwende kind

Kinderen kunnen psychosomatische klachten gaan vertonen (zoals hoofdpijn en buikpijn).

Kinderen kunnen boos, opstandig en agressief gedrag gaan vertonen, in de klas of op het

schoolplein, bij een aanvaring met een klasgenoot.

Gedrag van het rouwende kind

Kinderen kunnen angstig worden of in paniek raken bij de gedachte, dat een van hun ouders

ook plotseling kan komen te overlijden. 

 Het afscheid nemen van elkaar verloopt dan erg emotioneel en

moeizaam.

Gedrag van het rouwende kind

Kinderen kunnen zich verdrietig en eenzaam voelen. Niemand op school begrijpt ze, denken

deze kinderen dan

Kinderen kunnen concentratieproblemen gaan vertonen. 

Hoe als leerkracht om te gaan met het rouwende kind in de klas?

• Leg uit wat de dood is. 
• Luister goed naar wat de leerling vertelt (oprecht)
• Geef kinderen de mogelijkheid om te tekenen, te schrijven of te lezen over het onderwerp.
• Toon begrip voor de concentratieproblemen van het kind.
  
• Ga op huisbezoek. Het kind geniet van deze extra aandacht. Het is voor het kind een ervaring, waar het u erg dankbaar voor zal zijn.
• Vertel over eigen ervaringen

Tips voor begeleiding bij rouw en verlies

• Geef het kind wat extra persoonlijke aandacht
  
• Luister goed naar het kind maar dwing het niet over de dood of de scheiding te praten
  
• Maak er geen grote zaak van wanneer de leerprestaties een tijdje wat minder zijn
  
• Leer andere kinderen omgaan met verschillende thuissituaties, breng ze respect en begrip bij

www.nji.nl

Samenvattend

Bied veiligheid, rust en structuur aan het kind. Probeer in dit verband zo weinig mogelijk veranderingen door te voeren in de klas, dus houd zo veel mogelijk hetzelfde voor het kind.