6.1 De opstand in Europees perspectief

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom

Programma:

- Introductie 5V

- Planning komende tijd

- Hoofstuk 6

- Leerdoelen

- 6.1 De Opstand in Europees perspectief

- Opdrachten

- Afsluiting

Stelling

"Geschiedenis is een vak waarmee men tot op zekere hoogte een glimp van de toekomst kan opvangen."

Historisch denken

• Er is overeenstemming over bepaalde inzichten die belangrijk zijn om een aannemelijk geschiedverhaal te maken. 

• Deze inzichten hebben allemaal te maken met het verloop van de tijd – vandaar: historisch denken

Inzichten

We beschrijven deze inzichten hier aan de hand van zes kernvragen (Seixas & Morton, The Big Six Historical Thinking Concepts Toronto 2012), aangepast aan de Nederlandse examenvoorschriften.

De zes kernvragen zijn:

• 1 Historisch belang
• 2 Historisch bewijs
• 3 Oorzaken en gevolgen
• 4 Continuïteit en verandering
• 5 Historische perspectieven
• 6 Betekenis geven

Leerdoelen

Na het bestuderen van de paragraaf kun je:

• uitleggen dat het geloof én de centralisatiepolitiek van vorsten een belangrijke rol speelden in de burgeroorlogen in Frankrijk en het Duitse Rijk in de 16e en 17e eeuw;
• beschrijven hoe die oorlogen in Frankrijk en het Duitse Rijk eindigden;
• een vergelijking trekken tussen de godsdienstoorlogen in Europa en de Europese oorlog tegen het Ottomaanse Rijk in de 17e eeuw;
• uitleggen wat de oorzaken zijn van de Nederlandse Opstand;
• uitleggen hoe deze opstand leidde tot het ontstaan van een zelfstandige republiek in de Noordelijke Nederlanden.

Kenmerkend aspect

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Ontdekkers & hervormers

Regenten & vorsten

6.1 De opstand in Europees perspectief

KA 22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Strijd om geloof & centralisatie

- Frankrijk

- Duitse Rijk

- Ottomaanse Rijk

Frankrijk

Frankrijk

• Hugenoten (Franse calvinisten)
• Verdeling onder Franse adel
• Bartholomeusnacht 24 augustus 1572
• Edict van Nantes 1598

Opdracht 

1) Welke twee conflicten speelden er in Frankrijk in de 16e en 17e eeuw?

2) Hoe loste het Edict van Nantes een van beide (tijdelijk) op?

Duitse Rijk

Duitse Rijk

• Karel V: Katholieke keizer
• Godsdienstoorlogen
• Godsdienstvrede van Augsburg 1555
• 1618: 30-jarige oorlog
• Vrede van Westfalen 1648

Ottomaanse Rijk

Ottomaanse Rijk

• Osman I
• Noord-Afrika, Balkan
• Samenwerking verdeeld Europa
• 1529 voorkomen verovering Wenen
• Heilige Liga
• 1683 opnieuw Wenen belegerd
• Europese coalitie stopte Ottomaanse Rijk in Europa

Karel V

Filips II

<img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg/266px-Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg" alt="Filips II van Spanje"/>

<img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Spanish_Empire_around_1580.png/260px-Spanish_Empire_around_1580.png" alt="Spaanse Rijk - Wikipedia"/>

<img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Locator_Burgundian_Circle.svg/300px-Locator_Burgundian_Circle.svg.png" alt="Geschiedenis van de Habsburgse Nederlanden (1482-1556) - Wikipedia"/>

Reformatie

• 1550: Bloedplakkaten
• Karel V
• Het drukken, schrijven, verspreiden, bezitten van ketterse boeken en afbeeldingen was verboden
• Het bijwonen van ketterse bijeenkomsten en het huisvesten van ketters was verboden
• Straf was doodstraf door brandstapel
• Ketterij = majesteitsschennis

centralisatiepolitiek

• Filips II
• Geschoolde ambtenaren, loyaal aan de vorst.
• Lokale adel voelde zich gepasseerd.
• Maar adel toestemming geven voor belastingen.

Margaretha van Parma

Begin van de Opstand

• Smeekschrift der edelen
• Margaretha van Parma stopte de vervolgingen
• Calvinisten kwamen in het openbaar samen
• Willem van Oranje wilde compromis

Beeldenstorm 1566

Hertog van Alva (ijzeren hertog)

Willem van Oranje

De Nederlandse opstand

1. Reformatie
2. Centralisatiepolitiek Karel V & Filips II
3. Smeekschrift der edelen & Margaretha van Parma
4. Beeldenstorm
5. Hertog van Alva
6. Willem van Oranje & verzet

Verloop

• 1566 met de Beeldenstorm: Filips II reageerde door troepen te sturen 
• 1568: opstandelingen in oorlog met de Spaanse vorst, een conflict dat tachtig jaar zou duren.

• Het voornaamste gevolg van de Opstand was de scheiding van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden, waarbij het zuiden katholiek bleef en trouw aan de Spaanse vorst en de opstandige gewesten in het noorden zich aaneensloten in de Unie van Utrecht (1579). 

• In feite ontstond daardoor een nieuwe staat. Met het opstellen van het Plakkaat van Verlatinghe (1581) verbraken de opstandelingen de banden met de Spaanse vorst definitief.

• Pas in 1648 sloot de Republiek definitief vrede met Spanje (Vrede van Münster).

Eindstand

• Uit de verwikkelingen in Frankrijk en het Duitse Rijk blijkt dat de strijdpunten in de Nederlanden niet heel anders waren dan elders in Europa. Er is echter één belangrijk verschil en dat is de uitkomst van de Nederlandse Opstand: 

• In geen enkel ander land leidde de strijd over godsdienst en bestuur tot de vorming van een staat zonder vorst. Deze Republiek zou ruim twee eeuwen blijven bestaan.

Zelfstandig werken

Wat? Maken opdrachten paragraaf 6.1

Opdracht: Alle opdrachten behalve de casus en historisch denken
Hoe? In stilte!
Hoe lang? Rest van de les.
Hulp? Je mag de docent vragen stellen.
Klaar? Lezen 6.2