B2: Het oog

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Beschrijf stap voor stap de weg van een bewuste prikkel tot aan een reactie.

Beschrijf stap voor stap de weg van een onbewuste prikkel tot aan een reactie (reflex).

Wat is de rol van receptoren, conducteren en effectoren bij de prikkelgeleiding?

Noem een voorbeeld van een externe en een intern prikkel

Thema 2 Waarneming en gedrag

2.2 Het oog

Leerdoelen

• Je kunt de delen van een oog beschrijven en hun functie toelichten.
• Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven en de pupilreflex toelichten.
• Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven en toelichten hoe je diepte kunt zien.

Het oog

125 miljoen zintuigcellen

verstelbare lens

2 miljoen neuronen

Bouw

• Harde oogvlies: bescherming binnenkant
• Traanklieren: bescherming tegen uitdroging/reiniging - staat in verbinding met traanbuizen en neusholte
• Oogspieren

• Hoornvlies: licht kan oog binnenvallen

1. Iris: gekleurde gedeelte (pigment)
2. Pupil: groter of kleiner oiv spieren iris

Het nut van wenkbrauwen en wimpers?

Doorsnede

(Binas 87C1+2)

• Glasachtig lichaam: gelei

Binnen harde oogvlies

• Vaatvlies: bloedvaten
• Netvlies: lichtreceptoren -> gele vlek
• Blinde vlek: oogzenuw

Voorkant

• Voorste oogkamer: hoornvlies - iris
• Achterste oogkamer: iris - ooglens

Hoe heet nr 1 ?

1. Lens
2. Pupil
3. Iris
4. Hoornvlies

Hoe heet nr 8 ?

1. gele vlek
2. blinde vlek
3. glasachtig lichaam
4. Straalvormig lichaam

Hoe heet nr 14 ?

1. straalvormig lichaam
2. lens
3. iris
4. pupil

Hoe heet nr 13 ?

1. Voorste oogkamer
2. Achterste oogkamer
3. Lens
4. Glasachtig lichaam

Licht -> lens -> receptoren netvlies -> impulsen -> sensorische neuronen -> gezichtcentra grote hersenen -> verwerking = beeld rechtopstaand en ware grootte

Accomoderen

Scherp beeld op het netvlies door veranderen vorm van de ooglens

Straalvormig lichaam met kringspieren (accomodatiespieren)

• Veraf: kringspieren ontspannen, lensbandjes gespannen - de ooglens is plat 
• Dichtbij: kringspieren trekken samen, lensbandjes ontspannen - de ooglens is bol

Lichtbreking

Bij overgang van ene naar ander medium (gas, vloeibaar, vast)

F = brandpunt (hier komen lichtstralen bij elkaar)

f = brandpuntsafstand

Positieve lens: bol -> buigen lichtstralen naar elkaar toe = convergeren (f = positief)

Negatieve lens: hol -> spreiden lichtstralen = divergeren (f = negatief)

v = voorwerpafstand

b = beeldafstand

Beenvissen kunnen hun ooglenzen in de richting van het netvlies trekken = kleinere beeldafstand

Amfibieën kunnen hun ooglenzen naar de voorkant van hun ogen trekken = grotere beeldafstand

Oogafwijkingen

Bijziend

Oogbol te lang/hoornvlies en lens breken lichtstralen te sterk af -> correctie = holle (-) lens

Verziend

Oogbol te kort/ hoornvlies en lens breken lichtstralen niet voldoende af -> correctie = bolle (+) lens

Verziendheid kan komen door een                      

ooglens of een                              oogbol.

Je kunt verziendheid oplossen met een                         lens/bril.

Langdurig gamen of kijken naar een iPad/mobiele telefoon kan leiden tot ernstige                                       .

te bolle

verziendheid

te platte

bijziendheid

te lange

te korte

positieve (+)

negatieve (-)

Als ik wil  scherpstellen op een voorwerp dat dichtbij is, dan                                                    de kringspiertjes

van het/de                                                    , waardoor de lensbandjes                                          komen te staan en de lens                                                    wordt.                

strak

straalvormig lichaam

iris

slap

ontspannen

spannen (aan)

boller

platter

Pupilreflex

Het netvlies

Binas tabel87C3

Pigmentcellen: absorbeert licht = bescherming zintuigcellen

Lichtreceptoren (Binas 27A)

• Staafjes: over hele netvlies (niet gele vlek), lage prikkeldrempel = contrasten waarnemen -> onscherper
• Kegeltjes: hogere drempelwaarde, rood/groen/blauw, vooral in gele vlek = kleuren en details waarnemen -> scherp

Donkeradaptatie en nachtblindheid

De staafjes zijn veel gevoeliger voor licht dan de kegeltjes,

oftewel: de staafjes hebben een lagere drempelprikkel dan de kegeltjes

biologiepagina.nl

Stereoscopie (diepte zien) - Binas tabel 87C4

Optisch chiasma

Leerdoelen behaald?

• Je kunt de delen van een oog beschrijven en hun functie toelichten.
• Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven en de pupilreflex toelichten.
• Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven en toelichten hoe je diepte kunt zien.

lens

iris

netvlies

zenuw

Oudere mensen kunnen dikwijls de krant alleen zonder bril lezen, als ze deze met gestrekte armen voor zich houden. Welke van de genoemde veranderingen kan daarvan de oorzaak zijn?

1. troebelheid hoornvlies
2. troebelheid lens
3. verminderen van elasticiteit lens
4. groter worden van de afstand tussen lens en netvlies

Van buiten naar binnen kom je in je oog drie lagen tegen, wat is de juiste volgorde?

1. Netvlies, Vaatvlies, harde oogvlies
2. Vaatvlies, Netvlies, harde oogvlies
3. Harde oogvlies, vaatvlies, netvlies

Op welke plek van het netvlies moet het licht vallen/samenkomen?

1. Blinde vlek
2. Gele vlek
3. Vaatvlies
4. Hoornvlies

Waar ontstaat een impuls na een prikkel?

1. in de zintuigcellen
2. in het zintuig
3. in de hersenen
4. in de prikkel

Kunnen niet-adequate prikkels in een zintuigcel impulsen opwekken?

Zo ja, in welke gevallen?

1. Nee
2. ja, niet-adequate prikkels wekken impuls op als ze heel zwak zijn
3. ja, niet-adequate prikkels wekken een impuls op als ze heel sterk zijn
4. ja, niet-adequate prikkels met dezelfde sterkte als adequate wekken ook een impuls op

Voor welke drie kleuren licht zijn de drie typen kegeltjes van de mens gevoelig?

Lichtstralen die ons oog binnenkomen worden gebroken. Door welke 2 onderdelen van het oog worden de lichtstralen (het meest) gebroken?

Welke 2 lichtreceptoren kennen we in het oog?

Het hoornvlies bevat veel zenuwuiteinden. Wanneer je de zenuwuiteinden prikkelt, treedt er een reflex op. Welke reflex treedt op?

1. oogreflex
2. knipperreflex
3. kniepeesreflex
4. geen reflex

Bij het ouder worden van de mens begint het accommodatievermogen van de ogen te verminderen.
1) Kunnen de ooglenzen dan niet meer voldoende afgeplat of niet meer voldoende bol worden?
2) Is een bril met een positieve of negatieve glazen nodig om dit te corrigeren?

1. niet voldoende afgeplat, positieve glazen
2. niet voldoende afgeplat, negatieve glazen
3. niet voldoende bol worden, positieve glazen
4. niet voldoende bol worden, negatieve glazen

Bij oogonderzoek wordt wel eens gebruik gemaakt van stoffen waardoor pupilverwijding optreedt. Door de stoffen worden bepaalde spieren tijdelijk verlamd.
Welke spieren zijn tijdelijk verlamd, waardoor deze pupilverwijdering optreedt.

1. de oogspieren
2. de kringspieren in de iris
3. de spieren in het straalvormig lichaam
4. de straalsgewijs verlopende spieren in de iris

Het hoornvlies bevat veel zenuwuiteinden. Wanneer je de zenuwuiteinden prikkelt, treedt er een reflex op. Welke reflex treedt op?

1. oogreflex
2. knipperreflex
3. kniepeesreflex
4. pupilreflex

Bij het ouder worden van de mens begint het accommodatievermogen van de ogen te verminderen.
1) Kunnen de ooglenzen dan niet meer voldoende afgeplat of niet meer voldoende bol worden?
2) Is een bril met een positieve of negatieve glazen nodig om dit te corrigeren?

1. niet voldoende afgeplat, positieve glazen
2. niet voldoende afgeplat, negatieve glazen
3. niet voldoende bol worden, positieve glazen
4. niet voldoende bol worden, negatieve glazen

Bij oogonderzoek wordt wel eens gebruik gemaakt van stoffen waardoor pupilverwijding optreedt. Door de stoffen worden bepaalde spieren tijdelijk verlamd.
Welke spieren zijn tijdelijk verlamd, waardoor deze pupilverwijdering optreedt.

1. de oogspieren
2. de kringspieren in de iris
3. de spieren in het straalvormig lichaam
4. de straalsgewijs verlopende spieren in de iris

Ik heb de leerdoelen van basisstof 2 onder de knie

😒🙁😐🙂😃

Wat vind je lastig/moeilijk?

B2: Het oog

Maak opdrachten: 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32

Je kunt via de volgende slide nog meer oefenvragen maken over de zintuigen!

biologiepagina.nl