3GT_Poëzie_voorbereiding PTA

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3,4

Poëzie

bovenbouw GT

tegenovergestelde

Proza is namelijk alles dat met verhalen te maken heeft.

Inhoud

definitie

kenmerken

soorten

rijmschema

letterkunde 

Bij letterkunde hebben we altijd te maken met teksten.

Deze teksten kunnen we indelen in drie groepen:

1. proza (tekst geschreven in de vorm van gewone spraak)

alles wat met verhalen te maken heeft

2. poëzie (gedichten)

3. toneelteksten

Noem een ander woord voor poëzie

Gedichten

De regel wordt niet vol  gemaakt. 

Een regel bestaat vaak maar uit een aantal woorden of zelfs maar één woord.

Er zijn veel soorten gedichten wat betreft de inhoud.

 Gedichten lijken wel wat op proza, omdat ze op een verhaaltje lijken.

Kenmerken

* Lijken op proza, omdat ze op een verhaaltje lijken.  

* Het kan zijn dat ze rijmen, maar dat hoeft niet . 

* De dichter is vrij is in het gebruik van hoofdletters en leestekens. De schrijver kan ze ook helemaal weg laten.

Vaak staan er  geen punten in 

kenmerken

bladspiegel

De regels worden niet vol gemaakt.

tekst

Er wordt gebruik gemaakt van rijm.

hoodfletters en leestekens

De schrijver is vrij in gebruik hiervan.

soorten

'nonsense'-gedicht

visueel gedicht

sonnet

puntdicht

limerick

'nonsense'-gedicht

gaat nergens over

'nonsense'-gedichten

Sommige gedichten lijken nergens over te gaan. 

visueel gedicht

De schrijver wil niet alleen dat je het gedicht leest, maar ook dat je de vorm bekijkt en daarover nadenkt.

visuele gedichten

Er zijn ook gedichten die ervoor gemaakt zijn om te worden bekeken.

 

De schrijver wil niet alleen dat je ze leest, maar ze ook bekijkt en erover nadenkt. 

sonnet

vorm

twee strofen van vier regels

twee strofen van drie regels

rijmschema

ABBA ABBA CDC DCD

Sonnetten 

Valt op qua vorm. 

Een sonnet bestaat uit

- twee strofen van vier regels (kwatrijn)

- twee strofen drie regels (terzine)

- twee kwatrijnen (2 keer 4 regels) vormen samen het octaaf (8 regels)

- de twee terzinen (2 keer 3 regels) heten samen het sextet (6 regels)

- tussen het octaaf en het sextet is er dikwijls een wending (volta, chute) in het gedicht.

twee andere soorten

Synoniem

‘Klinkdicht’ is een Nederlands synoniem voor ‘sonnet’ 

(sonare (Lat.) = klinken). 

Bij een sonnet zijn muzikaliteit, toon en ritme belangrijk. 

Sonnetten willen gehoord worden.

RIJMSCHEMA

Een veel voorkomend rijmschema is 

:

ABBA ABBA CDC DCD (of CDE CDE). 

Op het rijmschema en alle andere kenmerken van een sonnet zijn vele variaties mogelijk.

puntdicht

kort gedicht

kenmerken

zet aan tot denken

kritisch of ironisch

Puntdicht

 Kort gedicht 

dat je meestal aan het denken wil zetten 

en nogal kritisch of ironisch is. 

Grafschrift

Onder de puntdichten worden ook de zogenaamde grafschriften gerekend. 

Ze zijn meestal nogal geestig/grappig

Voorbeeld grafschrift

Hier ligt Poot

Hij is dood

Voorbeeld grafschrift

Ik was al niet zo'n soepel wijf,

maar nu ben ik helemaal stijf

limerick

kenmerken

bestaat uit vijf regels

eerste regels eindigt op een plaatsnaam

beschrijft een grappige situatie

eindigt met een verrassende opmerking

Kenmerken 

- De eerste regels eindigen meestal met een plaatsnaam;

- het gedicht beschrijft een grappige situatie;

- het eindigt met een verrassende slotopmerking, de pointe

Kenmerken 

- het rijmschema is AABBA 

(De regels 1, 2 en 5 rijmen op elkaar en er is een ander rijm tussen de kortere regels 3 en 4). 

Vooral gebruikt voor pikante satirische anekdotes.

rijm

omgaan met rijm door

- weglaten van rijm

- onregelmatig gebruik van rijm

- gebruik vast rijmschema

rijmschema

AA BB CC DD --> gepaard rijm

AAAA --> slagrijm

ABBA --> omarmend rijm

ABAB --> gekruist rijm

rijmschema's herkennen in een gedicht op PTA

beginrijm of eindrijm

rijmschema

de voorgaande rijmschema's waren allen voorbeelden van eindrijm. De woorden klinken hetzelfde aan het eind.

beginrijm

Dit noemen we ook wel alliteratie.

Opeenvolgende woorden beginnen met dezelfde klank.

De Postkoetskoetsier Poetst de Postkoets met Postkoetsen Poets