6. Stambomen (3HA)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom!

Ga rustig zitten, pak alvast je aantekeningen schrift en een pen.

Leerdoelen

• Aan het eind van de les kun je voorbeelden noemen van erfelijke aandoeningen (en hoe ze ontstaan en overerven).
• Aan het eind van de les kun je genotypen en fenotypen bepalen met behulp van stambomen. 

Planning

• Uitleg erfelijke aandoeningen
• Uitleg stambomen
• Opdrachten maken

erfelijke aandoeningen

• Erfelijke aandoeningen ontstaan door fouten in genen.
• Mutatie = verandering van het DNA

erfelijke aandoeningen

• Monogeen = een aandoening wordt bepaald door één gen.

recessieve overerving

• Ieder mens: 6-10 recessieve ziekmakende allelen
• Drager = heterozygoot voor het ziekmakende allel
• Incest (Syndroom van Ellis-Van Creveld)

dominante overerving

• Bijvoorbeeld: ziekte van Huntington 

fout vorming geslachtscellen

• XXY: syndroom van Klinefelter
• X: syndroom van Turner
• Trisomie 21: syndroom van Down

Stamboom maken

• Familieleden met hun fenotype voor een bepaalde eigenschap. 
• Een vierkantje staat voor een man; een rondje voor een vrouw.

Stamboom maken

Wat is recessief en wat is dominant?

Stamboom maken

Wat is recessief en wat is dominant?

Stamboom maken

Als twee ouders met gelijk fenotype een nakomeling krijgen met een ander fenotype, zijn beide ouders heterozygoot voor deze eigenschap. De nakomeling is dan homozygoot recessief voor deze eigenschap.

Stamboom maken

Is de eigenschap voor haarkleur X-chromosomaal of autosomaal?

donker = A

rood = a

Stamboom maken

Is de eigenschap voor haarkleur X-chromosomaal of autosomaal?

donker = A

rood = a

Stamboom maken

Een vader geeft zijn X-chromosoom door aan zijn dochters. Bij X-chromosomale eigenschappen kan een vader met een dominant allel dus nooit een homozygoot recessieve dochter krijgen.

donker = A

rood = a

Volgende les

Test jezelf

• Wat vind je nog moeilijk?
• Waar moeten we het nog meer over hebben?

Hoe kun je je voorbereiden? Maak de opdrachten! 

Aan de slag!

Opdrachten maken les 6