Paragraaf 4 deel 1 en deel 4 (par 5 = deel 4)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

De Gouden Eeuw

H3.2 Nederland en Europa

Lesdoel

Aan het eind van deze les kun je:

• uitleggen hoe de beurs en de stapelmarkt ervoor zorgde dat Amsterdam het handelscentrum van de wereld werd.
• uitleggen waarom de 17e eeuw de Gouden Eeuw genoemd wordt

Hoe wordt de Republiek rijk? (1)

• 1568-1648: Tachtigjarige oorlog (Nederlandse Opstand)

• Oorlog is in principe slecht voor de handel, maar de oorlog werd vooral in de Zuidelijke Nederlanden uitgevochten (huidige België)

• Haven van Antwerpen werd afgesloten: kooplieden vluchten naar Holland (Amsterdam)

Hoe wordt de Republiek rijk? (2)

• Nederland heeft niet heel veel graan 

• Oplossing: goedkoop graan halen uit Oostzeegebied in ruil voor producten uit Nederland 
  

• Nederland heeft hierdoor al in de 16e eeuw veel ervaring met scheepsbouw en handelsnetwerken in heel Europa
  

• Amsterdam wordt handelscentrum van Europa en uiteindelijk de wereld

Stapelmarkt

De Beurs

Amsterdamse kooplieden ontmoette elkaar sinds het midden van de 16e eeuw al op vaste tijden en op vaste plaatsen. Op den duur waren er zoveel kooplieden dat zij een eigen gebouw eiste. 

de beurs had een zuilengalerij waarbij iedere zuil genummerd was. Elke tak van handel had zo zijn eigen zuil.

Gekochte goederen werden niet direct doorverkocht, maar werden opgeslagen in pakhuizen. De kooplieden wachtte tot een koper die de hoogste prijs wilde betalen.

Bijvoorbeeld: een kooplied slaat graan op en wacht tot er een hongersnood uitbreekt. De uithongerende mensen zijn bereid om het meest te betalen.

De Amsterdamse Beurs vanaf het Rokin op de prent van C.J. Visscher uit 1612

De beurs na de uitbreiding van 1668 met links de nieuwe galerij die op de brug was gebouwd, en aan de buitenkant het Mercuriusbeeld: Job Berckheyde, De oude beurs van Amsterdam, circa 1670, Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam

Stapelmarkt:
Plaats waar goederen in pakhuizen worden opgeslagen en vandaar verder worden verhandeld.

Wisselbank

Beurs

Pakhuizen

Welke producten:

• Graan, hout en bont
• Wijn, zuidvruchten en zout
• Specerijen
• Suiker en tabak
• Boter, kaas en vlees

Grachtenpanden

De prachtige panden uit die tijd staan er ]nog. Tegenwoordig komen er miljoenen toeristen naar Amsterdam voor de mooie gebouwen uit die tijd.

Kleine bootjes vervoerden goederen via de grachten naar de grachtenpanden van rijke kooplieden.

Goederen van over de hele wereld kwamen aan in Amsterdam.

Via deze balken takelden ze de goederen naar de bovenste verdiepingen van grachtenpanden, waar spullen werden bewaard. 

Als je naar de huizen kijkt zie je dat ze vaak smal zijn. Je moest in die tijd belasting betalen over hoe breed je huis was.

De Stapelmarkt

Het paleis op de Dam was het stadhuis van Amsterdam in de Gouden eeuw. 

Dit is de waag. Hier werden goederen gewogen. 

Mensen van over de héle wereld kwamen naar Amsterdam om te handelen.

Amsterdam wordt handelscentrum van Europa

Nijverheid

= het op grote schaal maken van producten met de hand of eenvoudige werktuigen 

bijv.: lakennijverheid, scheepsnijverheid

• De nijverheid in Nederland profiteert van de bloei van de handel. Bijv. touw, spijkers, zeilen, tonnen etc nodig voor schepen.

Handelskapitalisme

Kapitalisme = streven naar grote winst

Handelskapitalisme = het economisch systeem waarbij kooplieden zich bezighouden met handel én nijverheid en een deel van de winst weer in hun onderneming investeren. 

Doel:

• Winst maken
  
• Handel uitbreidden 

Holland ca. 1550

- veel water --> weinig landbouwgrond

- graan werd ingekocht uit Oostzeegebied

- Nederlandse boeren specialiseren zich in veeteelt en gewassen voor de markt

Veeteelt en landbouwproducten voor de markt

Walvisvaart

Haringvangst

Visserij

De Gouden Eeuw

In de 17e eeuw legde Amsterdam drie brede grachten aan die als halve cirkels rond het centrum liepen: prachtige herenhuizen en pakhuizen. 

Dit staat bekend als de grachtengordel. Het werd een symbool van de Gouden Eeuw. 

De Grachtengordel, Amsterdam

De Gouden Eeuw

economische en culturele bloeiperiode van de Republiek in de 17e eeuw

In de zeventiende eeuw beleefde de Republiek 'gouden' tijden. Er werd veel gehandeld en heel veel geld verdiend. Wetenschap en kunst floreert. Amsterdam is het centrum van de wereld...

 

Met handel, nijverheid, landbouw en visserij werd zo veel geld verdiend dat de Republiek het rijkste land van Europa werd.

De Gouden Eeuw: 

Deel 4 (par 5)

burgers aan de macht. 

Republiek = Geen koning of prins. Volk bestuurd

Koninkrijk of prinsdom: Bestuur door koning of prins

Constitutie= wetten en grond wetten

Constitutionele monarchie= burgers aan de macht maar er is een koning. koning moet zich houden aan grondwet.

Het leger

In de Gouden Eeuw was Nederland rijk.

Nederland kon daardoor een goed leger betalen.

Dit waren huursoldaten.

Deze les:

- LZ oorlog met Engeland van 3.1

- filmpje Engelse Zeeoorlogen

- M. 6 en 10 van 3.1

- LZ oorlog met Frankrijk

- filmpje Republiek

- M. 7 en 9 van 3.1

Republiek in oorlog

Buurlanden wilden de macht van de Republiek verkleinen en de Republiek wilde zijn macht, vooral overzee, juist vergroten.

In de Gouden Eeuw was Nederland in oorlog met onder meer Spanje, Engeland en Frankrijk.

Met Engeland oorlog om overzeese koloniën

Met Frankrijk strijd om de zuidelijke grens van de Republiek

Bekijk het filmpje op de volgende slide over de slag bij Chatham

bekijk het filmpje op de volgende slide over het Rampjaar