Hominisatie (zelfstudie)

• Natuurwetenschappen
• Secundair onderwijs

Voorkennis

Wat weten jullie nog uit de vorige lessen?

Vertel in je eigen woorden wat er wordt bedoeld met 'soort'.

Leg in je eigen woorden uit wat je nog weet over de evolutietheorie van Darwin.

Argumenten voor evolutie

Bij de volgende vraag vinden jullie de 5 argumenten voor de evolutietheorie van Darwin die we vorige les gezien hebben. Sleep het argument naar de afbeelding of uitleg die bij het argument hoort.

Het aardoppervlak verandert voortdurend waardoor organismen gedwongen worden zich aan te passen aan die veranderingen.

Fossielen zijn de voorlopers van de huidige dieren. Door deze te bestuderen komen we meer te weten over de evolutie van een soort.

Studie van de verspreiding van de organismen op aarde.

Geologie

Paleontologie

Biogeografie

Embyrologie

Vergelijkende anatomie

Neodarwinisme

Bij de volgende vraag vinden jullie de 4 mechanismen die aan de basis liggen van het ontstaan en de evolutie van soorten (volgens het neodarwinisme).

Sleep het mechanisme naar de juiste beschrijving.

Door veranderingen in het DNA ontstaan nieuwe biologische kenmerken. Deze zorgen voor variatie in een populatie.

Organismen met gunstige genencombinaties passen beter in hun omgeving en hebben meer kans om te overleven en voor nakomelingen te zorgen.

Nieuwe soorten ontstaan als een deel van de populatie onafhankelijk van het ander deel verder gaat ontwikkelen waardoor er geen genenoverdracht meer is.

Door toevallige gebeurtenissen kan de verspreiding van allelen binnen een populatie wijzigen. Dit wordt genetische drift genoemd.

Mutaties

Natuurlijke selectie

Isolatie

Toeval

Stammen mensen af van apen?
Wat denk jij?

Ja

Nee

Verklaar waarom je ja of nee gekozen hebt.

Klik op het koptelefoontje voor meer uitleg.

00:54

Welke twee apensoorten staan genetisch het dichtst bij de mens?

01:51

Aan welke aap is de mens het meest verwant?

1. Gorilla
2. Chimpansee

Verklaar aan de hand van de video waarom de stelling 'mensen stammen af van apen' niet klopt

De mens en de mensaap hebben dezelfde voorouders. Er zijn dus veel gelijkenissen. Kan jij 3 gelijkenissen tussen de mens en mensaap geven?

In het filmpje werden enkele verschillen tussen de mens en de chimpansee besproken. In de volgende slide kan je deze verschillen nog eens nalezen en bekijken.

Klik hiervoor bij elk onderdeel op het oogje.

Plat aangezicht, bolvormige schedel met groot hersenvolume

Vooruitstekende snuit, langgerekte schedel met klein hersenvolume.

Niet sterk ontwikkelde kaken, parabole tandenrij

Sterk ontwikkelde kaken, U-vormige tandenrij

Positie achterhoofdsgat schedel: onderaan in het midden

Positie achterhoofdsgat: achteraan in de schedel

Vertikale S-vormige wervelkolom, loopt rechtop (bipedaal)

Schuin naar voren hellende wervelkolom, loopt op vier poten

Stevig bekken met brede vleugels.

Minder stevig bekken met lange heupbeenderen.

Kniegewricht kan volledig gestrekt worden.

Kniegewricht kan niet volledig gestrekt worden.

Stel: Je vindt als wetenschapper verschillende schedels. Je vergelijkt de anatomische structuur van deze schedels en aan de hand daarvan kan je deze schedels van oud naar nieuw indelen.

Laat in de volgende sleepvraag zien hoe je dit doet.

Klik op het '?' als je hulp nodig hebt.

Hint: kijk naar de grootte van de schedel

Oudst

Jongst

Een student die met je meeloopt vraagt hoe jij weet welke schedel het oudst is. Kan je dit even uitleggen?

Daarna vind je als paleontoloog een fossiel met voetafdrukken van de voorganger van de mens terug. Je vergelijkt die met de voetafdrukken van een mensaap. Wat kan je daaruit concluderen? (Antwoord op volgende slide)

Voorganger mens

Mensaap

Daarna vind je een fossiel met voetafdrukken van de voorganger van de mens terug. Je vergelijkt die met de voetafdrukken van een mensaap. Wat kan je daaruit concluderen?

Bekijk nu het filmpje op de volgende slide over de verdere evolutie van de mens.

05:37

Hoe komt het dat er enkel bij Europeanen genen van de Neanderthaler terug te vinden zijn, en niet bij Afrikanen?

Hominisatie

Hominisatie

= Ontwikkeling van aapachtigen tot mensachtigen (Hominidae)

Hominisatie

Een soort mag zich tot de familie van de Hominidae noemen als ze:

- Rechtop lopen

- Werktuigen vervaardigen

- Een theory of mind hebben

- Taal en cultuur ontwikkelen

1. Rechtop lopen

2. Vervaardigen van werktuigen

3. Theory of mind

4. Ontwikkeling van taal en cultuur

Samengevat

Deze kenmerken gaven verschillende voordelen, waardoor de individuen die deze kenmerken bezaten het best aangepast waren en beter konden overleven, beter konden voortplanten en meer nakomelingen konden krijgen.

Zo ontstond de moderne mens na vele miljoenen jaren uit zijn voorouder.

= Evolutietheorie

Lees het artikel en beantwoordt onderstaande vragen.

Hoe komen wij aan genen van de Neanderthaler?

Welke genen van de Neanderthaler zorgen voor het verkleinen van de kans op een ernstig ziekteverloop bij een COVID-19 besmetting?

Welke genen van de Neanderthaler verdubbelen de kans op een ernstig ziekteverloop van COVID-19?

Wat is het voordeel van het evolueren naar grotere hersenen?
(meerdere antwoorden mogelijk)

1. De mens kan rechtop lopen
2. De mens kan werktuigen vervaardigen
3. De mens kan begrijpen wat er in een ander omgaat (theory of mind)
4. De mens kan een taal en cultuur ontwikkelen

Wat is het evolutionair voordeel van het rechtop lopen?
(meerdere antwoorden mogelijk)

1. De mens kan zich zo beter wassen.
2. De mens kan predatoren beter zien aankomen.
3. De mens kan vruchten plukken van op de grond (= minder energieverbruik).
4. De mens kan zo beter praten met elkaar.

Wat is het evolutionair voordeel van het ontwikkelen van een theory of mind?

1. Het kunnen samenwerken om voedsel te vinden.
2. Het kunnen lezen van gedachten van anderen.
3. Het beseffen dat de andere ook pijn heeft.

Hoe hebben wetenschappers het ontstaan van cultuur kunnen aantonen?
(Geef 2 voorbeelden)

Aan welke twee onderdelen van het skelet kan je zien dat iemand rechtop kan lopen?

Welke veranderingen onderging de kaak van de mensachtigen tijdens de evolutie? (geef 2 voorbeelden)

Welk onderdeel van het skelet moest wijzigingen ondergaan om rechtop lopen mogelijk te maken?

Hoe zou de mensheid evolueren bij een grote COVID-19 uitbraak zonder preventieve middelen of vaccins? (bespreek met behulp van 1 van de 4 mechanismen voor evolutie)

Wat heb je geleerd?
(geef twee voorbeelden)

Waarover heb je nog een vraag?

Wat vond je interessant?