6.4 Relaties tussen soorten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6.4 Relaties tussen soorten

Wat is een voorbeeld van een beperkende factor voor een boom?

1. De merels die een nestje bouwen in de boom.
2. De aanwezigheid van stikstof in de lucht.
3. De hoeveelheid water in de grond.
4. De aanwezigheid van konijnen in de buurt.

De strijd om het bestaan

herbivoren

carnivoren

omnivoren

predatoren en predatie

predator-prooi-relatie

zie blz. 212

Voedselrelaties

voedselketen

voedselweb

zie blz. 213

Autotrofe organismen produceren direct of indirect het voedsel voor alle andere organismen.

Deze producenten staan altijd aan de basis van een voedselketen of voedselweb.

voedselketen 

In de voedselketen spreek je van producenten en consumenten 1e, 2e, 3e,...... orde.

Let op!

..... de richting van de pijltjes!

producent

consument 1e orde

consument 2e orde

consument 3e orde

consument 4e orde

consument 5e orde

voedselweb

- wie zijn de producenten?

- wie zijn de consumenten

  1e, 2e of 4e orde?

- welke organismen zijn herbivoor, carnivoor of omivoor?

- welke organismen zijn elkaars concurrenten om voedsel?

Wie zijn de consumenten van de 2e orde?

1. leeuw, aap, lynx, jaguar
2. jaguar, gier, das, slang
3. giraffe, neushoorn, sprinkhaan, muis
4. hert, slang, vogel, neushoorn

Wat zijn consumenten van de 3e orde?

1. leeuw, jaguar, gier, das
2. gier, das, jaguar, slang
3. slang, gier, das, jaguar
4. hert, lynx, muis, kip

je ecologische voetafdruk

Bij de volgende opdracht ga je je ecologische voetafdruk bepalen. Onthou je score in wereldbollen.

Je mag het ook overslaan.

Hoeveel aardbollen heb jij nodig voor je luxe levensstijl?

https:

Hoe groot is jouw ecologische voetafdruk, uitgedrukt in wereldbollen?

Wat vind je hiervan? Van de test zelf of van de uitslag?

Waardoor worden organismen niet gegeten?

Camouflage: niet opvallen in de omgeving

Waardoor worden organismen niet gegeten?

Mimicry: lijken op een ander (giftig) dier

Voedselrelaties

Tussen de hoeveelheid predatoren en de hoeveelheid prooidieren bestaat een dynamisch evenwicht. Vaak ligt de piek van de predator rechts van die van de prooidieren. Kun je dat voor jezelf verklaren?

In BINAS 93D2 zie je nog een voorbeeld.

Er zijn altijd meer predatoren dan prooien in een predator-prooirelatie.

1. waar
2. niet waar

Een verstoorde voedselketen

accumulatie

persistent

zie blz. 214

Duurzame relaties

symbiose

mutualisme

commensalisme

epifyten

parasitisme

zie blz. 214 en 215

Verstoorde voedselketen

Door:

- ziekte

- gif 

- accumulatie van persistente stoffen

- de mens

Heeft effect op een heel ecosysteem.... 

Silent spring (1962)     Rachel Carson                                     

In 1962 verscheen in de V.S. het boek Silent spring van Rachel Carson, waarin ze de effecten beschreef van het gebuik van insecten dodende middelen (insecticiden) in de landbouw op veel vogel populaties. (met name het middel DDT)

Het symbool van de V.S. is de American Bold Eagle en ook met deze vogelsoort ging het slecht. De schil van de eieren was door DDT zo zacht, dat de eieren door de ouders vertrapt werden in het nest.

Het gebruik van DDT werd verboden en de populatie is weer hesteld.

De stof DDT was, voor het in gebruik werd genomen, uitgebreid getest, onder andere op toxiciteit (giftigheid) voor de mens en allerlei diersoorten. Toch ging het mis door accumulatie.

accumulatie
= toenamen van de concentratie  niet goed afbreekbare stoffen (persistente stoffen) in een voedselketen.

De stof DDT is slecht afbreekbaar door organismen. Daardoor hoopt het zich, in de loop van het leven, op in het lichaam van een dier.

Wordt het dier (samen met andere dieren) opgegeten, dan komt al hun DDT in het lichaam van de predator.

In de toppredator vind je de hoogste concentratie

Accumulatie van persistente stoffen

duurzame relaties

Verschillende diersoorten en plantensoorten kunnen nauw en langere tijd met elkaar samenleven. Dit noem je symbiose 

• mutualisme
• commensalisme (bij planten: epifytisme, de plant heet een epifyt)
• parasitisme

Mutualisme is een vorm van symbiose, waarbij allebei de soorten voordeel hebben van de relatie. Een win-win situatie dus.

Voorbeelden van mutualisme

De vogel eet restjes vlees en de krokodil krijgt een schoon gebit.

Het insect krijgt voedsel en de plant krijgt hulp bij het bestuiven.

Commensalisme is een vorm van symbiose, waarbij één van de soorten voordeel heeft van de relatie, de ander maakt het niet zo veel uit (geen voordeel en geen nadeel)

Commensalisme bij planten noem je epifytisme

De reiger profiteert van de insecten die op de mest afkomen en de in de omgewoelde grond zitten. Buffel heeft geen uitgesproken voordeel of nadeel

Remora vissen zwemmen mee en eten de restjes van de haai.

Parasitisme is een vorm van symbiose, waarbij één van de soorten voordeel heeft van de relatie en de ander een nadeel.

Voorbeelden van parasieten en gastheer

Een mug is geen parasiet

(want leeft niet samen met zijn prooi)

                                                  

De maretak is geen vogelnestje maar een halfparasiet (steelt water en zouten van zijn gastheerplant

Er zijn duidelijke verschillen tussen parasitisme en predatie.

-  Meestal is de parasiet klein ten opzichte van de gastheer. De predator is meestal groot vergeleken met de prooi.

- parasiet en gastheer leven langere tijd samen; bij predator-prooi is er een (eenmalige) korte ontmoeting.

-  de prooi wordt gedood, de gastheer heeft schade, maar blijft in leven (een parasiet heeft niets aan een dode gastheer)

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0  

Een zuigvis lift mee op een haai.
De haai heeft er geen last van.
Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. mimicry

Kokkels groeien op de vinnen van een walvis. De kokkel krijgt meer eten, maar de walvis zwemt daardoor minder snel. Dit is dus...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. camouflage

Dit is een voorbeeld van ...

1. Camouflage
2. Mimicry
3. Beide
4. Geen van beide

Het oog op de vleugel van een vlinder is een voorbeeld van ....

1. camouflage
2. mimicry
3. mutualisme
4. parasitisme

How wolves change rivers

in de volgende video zie je een mooi voorbeeld van de invloeden die organismen in een ecosysteem op elkaar (en op het ecosysteem) kunnen uitoefenen, zowel direct als indirect.

Oorzaak van deze verstoorde voedselketen was het uitroeien van de wolf door de mens in dit gebied. De laatste wolf werd in 1962 doodgeschoten.

einde

Hopelijk heb je er veel van geleerd.

Je kunt nu het beste gaan oefenen,

bijvoorbeeld op biologiepagina.nl

of

maak de oefentoetsen op nectar online