Hoofdstuk 5: functiewoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H5 Lezen - functiewoorden (1)

• Als je weet wat de functie van een tekstgedeelte is, begrijp je de tekst beter. 
• Dit kan je aangeven met een functiewoord.
• Vaak worden functiewoorden niet gegeven en moet je zelf de functie van een tekstdeel bepalen. 
• Signaalwoorden kunnen je hierbij helpen, maar zijn niet hetzelfde als functiewoorden.

Ter vergelijking: elke stelling een functie 

Loop je vanaf de ingang door de Jumbo dan herken je vanzelf de functie van elke stelling. De macaroni staat in een andere stelling dan de bevroren pizza's.

Elke stelling een functie 

Vaak hangen er bordjes boven de stellingen. Meestal heb je ze niet nodig. Je verwacht de potten pastasaus bij de pakken macaroni.

Elke alinea heeft een functie 

In een tekst heeft elke alinea een functie. Die hangt meestal niet als tussenkopje boven die alinea. Al lezend herken je de functie aan de woorden en zinnen.

Elke alinea heeft een functie 

Je verwacht de oplossing niet in de inleiding en de oorzaken niet in het slot.

Verschijnselen en verklaringen kunnen functies zijn van alinea's. Je verwacht ze op verschillende plekken.
De macaronizakken staan ook niet naast de pizzadozen.

Je kunt de functie aanduiden met een functiewoord zoals:

argument, conclusie, standpunt, voorbeeld, aanbeveling, aanleiding, constatering, gevolg, oorzaak, oplossing, probleemstelling, samenvatting, tegenwerping, uitwerking

Uit een onderzoeksrapport van de Inspectie van het Onderwijs blijkt dat scholen in het basis- en voortgezet onderwijs weinig aandacht besteden aan het Fries.

1. Aanleiding
2. Argument
3. Probleemstelling
4. Toelichting

De scholen zeggen dat leerlingen geen behoefte hebben om Fries te krijgen, maar uit het onderzoek blijkt dat 33% van de leerlingen Fries als moedertaal heeft en graag meer Fries onderwijs wil.

1. Aanleiding
2. Argument
3. Probleemstelling
4. Weerlegging

Wat is het verschil tussen functiewoorden en signaalwoorden?

1. Functiewoorden geven het verband aan tussen alinea’s en grotere tekstdelen. Signaalwoorden geven het verband aan tussen zinnen binnen een alinea en kleinere tekstdelen.
2. Functiewoorden geven het verband aan tussen zinnen binnen een alinea en kleinere tekstdelen. Signaalwoorden geven het verband aan tussen alinea’s en grotere tekstdelen.

Verhaaltje dat de schrijver vertelt als 'illustratie' bij het onderwerp van de tekst.

1. Aanleiding
2. Constatering
3. Uitwerking
4. Anekdote

Dat wat de schrijver tot het schrijven van de tekst aanzette.

1. Anekdote
2. Aanbeveling
3. Constatering
4. Aanleiding

De schrijver legt uit waarom iets is zoals het is.

1. Constatering
2. Verklaring
3. Conclusie
4. Probleemstelling

Vaststelling van een feit of verschijnsel.

1. Uitwerking
2. Aanleiding
3. Constatering
4. Probleemstelling

Vandaag begint voor de meeste universiteiten het academisch jaar. Met plechtig ritueel openen de universiteiten het collegejaar. Op het programma staan tradities, lezingen, muzikale intermezzo’s en het uitreiken van prijzen.

Sommigen zijn niet in de wieg gelegd om altijd maar door te studeren. Zij kunnen niet meedoen aan de studentenverenigingscultuur. Laatst zat ik in de trein met een medewerker van de NS. Hij was storingsmonteur en vertelde over de opleiding die hij had gedaan. Bij het opleidingsinstituut van de NS had hij geleerd hoe onderdelen van treinen vervangen moesten worden. Een mbo niveau twee opleiding.

Dit wordt in onze samenleving helaas te weinig onderkend. Als je niet zo ‘slim’ bent, moet je naar het (v)mbo of praktijkonderwijs. Zogenaamd ‘minderwaardige’ onderwijsvormen. Na die scholen word je immers ‘lager’ of ‘middelbaar’ opgeleid, en daarmee minder goed dan ‘hoger’ opgeleiden. Te vaak leeft onder de leerlingen en hun ouders het idee dat zij nooit succesvol zullen worden. Daarom streven ouders naar een havo- of vwo-opleiding voor hun kind, want dat is wél goed voor zijn of haar toekomst. Dit terwijl 71 procent van de beroepsbevolking lager of middelbaar opgeleid is. Is het niet verschrikkelijk dat we zo’n grote groep op deze manier wegzetten?

anekdote

conclusie

aanleiding

probleemstelling

voorbeeld

verklaring

argument

definitie

oplossing

weerlegging

Wat is de juiste omschrijving bij het functiewoord?

stelling

argument

weerlegging

samenvatting

conclusie

aanleiding

definitie

voorbeeld

constatering

uitwerking

reden om nu een tekst te schrijven over het onderwerp

omschrijving van wat er met een bepaald verschijnsel wordt bedoeld

beschrijving van één concreet geval

er wordt een verschijnsel/ontwikkeling vastgesteld

er wordt extra informatie gegeven over het onderwerp

Iemand doet een bewering over het onderwerp (niet feitelijk)

reden waarom iemand iets vindt

argument van ander wordt ontkracht

beknopte navertelling

slotgedachte obv voorgaande

Voer voor verwarring

Eet geen brood. Veel sporten is slecht voor je. Rode wijn is gezond. Of nee, wacht, juist niet. Waarom zijn adviezen over gezondheid vaak zo tegenstrijdig?

Op een feestje raakte ik ooit aan de praat met Bob. Slimme vent, leuke baan. Bob lette op zijn voeding, zei hij. Want, hij dempte zijn stem, hij had last van verstopping. Sinds kort at hij geen brood meer, maar speltmuesli. ‘Brood is slecht voor je darmen’, legde hij uit. ‘Ja, maar,’ zei ik, betweterig als ik ben, ‘er zitten toch ook vezels in brood. Die zijn juist goed tegen verstopping.’ ‘O, oké,’ mompelde Bob.

anekdote

conclusie

aanleiding

probleemstelling

voorbeeld

vraagstelling

argument

definitie

oplossing

weerlegging

Helikopterview

'Hang' even boven de tekst en vraag jezelf af: 'Wat is de functie van deze alinea? Wat wil de schrijver hiermee zeggen?'

Aan het werk!

Maak de opdrachten die horen bij Lezen hst. 5 (Groen) op je laptop. 

Ik loop langs om te helpen. 

Klaar? Ga alvast leren voor de toets Spelling (1 t/m 5) en Formuleren (1 t/m 6)  

Tijd over? Dan.....